شیکردنەوەیەک بۆ دەستپێشخەرییەکەی مەسرور بارزانی

گرژییە دارایی و سیاسییە بەردەوامەکانی نێوان حکوومەتی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدراڵی لە بەغدا جارێکی دیکە بووەتە بەرباس. ئەم چەقبەستووییە لە پێدانی مووچە بەداخەوە بووەتە قووڵایی گرفتەکانی بەردەم هەرێمی کوردستان و پێویستی بەچارەسەرکردنی بەپەلەیە.

لێدوانەکانی ئەم دواییەی مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان و ئەو کۆبوونەوە نائاساییەی، کە سەرکردایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە هەولێر بەڕێوەی برد، تێڕوانینێکی بەنرخ بۆ گۆڕانکاری ئەم قەیرانە و کاریگەرییە ئەگەرییەکان دەخاتەڕوو.

ناکۆکییەکانی ئێستا ڕەنگدانەوەی کێشە پێکهاتە و دەستوورییە چارەسەرنەکراوەکانە، کە ساڵانێکە پەیوەندییەکانی نێوان حکوومەتی هەرێمی کوردستان و بەغدایان گرتۆتەوە. لە زەقترین ئاستەنگەکان ئەمانەن:

1.فیدرالیزم:

 سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان جەختی لەوە کردووەتەوە، مامەڵەی بەغدا لەگەڵ هەرێمی کوردستان، پێکهاتەی فیدراڵی عێراق تێکدەدات. بەغدا لە بری ڕێزگرتن لەو چوارچێوە دەستوورییەی کە ئۆتۆنۆمی بە حکوومەتی هەرێم دەبەخشێت، تادێت زیاتر مامەڵەی لەگەڵ هەرێمدا کردووە وەک قەوارەیەکی ژێردەستە، بێ گوێدانە پێگەی فیدراڵی. ئەم ڕێبازە نەک هەر ڕۆحی دەستووری ساڵی 2005ی عێراق پێشێل دەکات، بەڵکو بێ متمانەیی نێوان هەردوولا قووڵتر دەکاتەوە.

2.نایەکسانی دارایی:

 دواکەوتن یان ڕاگرتنی مووچە بە فەرمانبەرانی حکوومەتی هەرێم نیشانەی ناهاوسەنگی داراییە. کۆنترۆڵی حکوومەتی فیدراڵی بەسەر تەرخان کردنی بودجەدا، لەگەڵ لایەنگری هەست پێکراوی دادگای فیدراڵی، سەختی ئابووری لە ناوچەکەدا خراپتر کردووە. نەبوونی هاوبەشی یەکسانی سەرچاوە و پشتیوانی دارایی توانای حکوومەتی هەرێم بۆ کارکردنی کاریگەر و جێبەجێکردنی ئەرکەکانی بەرامبەر بە هاووڵاتیانی تێکدەدات.

3.کێشە مێژووییە چارەسەرنەکراوەکان:

 پرسە درێژخایەنەکانی وەک جێبەجێکردنی مادەی 140 سەبارەت بە ناوچە جێناکۆکەکان، یەکخستنی هێزی پێشمەرگە لە پێکهاتەی بەرگری عێراق و قەرەبووکردنەوەی قوربانیانی دڕندەییەکانی ڕابردووی ڕژێم، تا ئێستاش بێ چارەسەرن. ئەم ناڕەزایەتییە چارەسەرنەکراوانە هەستی پەراوێزخستن لە نێو دانیشتووانی کورددا درێژە پێدەدەن.

4.یەکێتی ناوخۆیی کورد:

بەڕێز مەسرور بارزانی داوای یەکڕیزیی نێوان لایەنە سیاسییە کوردییەکان دەکات بۆ ئەوەی بەرەیەکی یەکگرتوو لە دانوستان لەگەڵ بەغدا بخەنەڕوو. دابەشبوونە ناوخۆییەکان توانای حکوومەتی هەرێم لاواز دەکات بۆ داکۆکیکردنێکی کاریگەر بۆ مافەکانی، ئەمەش وای کردووە کە بەرە و ڕووی فشارە دەرەکییەکان ببێتەوە.

5.وێڕای داننان بە، بەپەلە پێدانی مووچە، بارزانی داوای کرد گرنگییەکی فراوانتر بە پرسە سیستماتیکییەکانی وەک خاڵە جێناکۆکەکان، لە ناوچە جێناکۆکەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان و یەکخستنی پێشمەرگەوە، تادەگاتە پرسەکانی دیکە.

6.یەکڕیزی و قوربانیدان: بارزانی داوای یەکڕیزیی کورد دەکات، جەختی لەوە کردەوە کە نابێ جیاوازییە سیاسییەکان ڕێگری لە هەوڵە بەکۆمەڵەکانی هەرێم بگرن، بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی. هەروەها ئەو قوربانیانەی لەسەدەی ڕابردووی گه گەلی کورد له پێناو ئازادی و یەکسانی و کەرامەتیدا بەبیری لایەنە پەیوەندیدارەکان هێنایەوه .

ئاڵنگارییەکانی هەرێمی کوردستان ڕەگ و ڕیشەی لە ناهاوسەنگییە پێکهاتەیی و سیاسییەکاندا هەیە، کە پێویستی بە چارەسەری هەمەلایەنە هەیە. جەختکردنەوە لەسەر پابەندبوون بە دەستوور، دادپەروەری و یەکگرتوویی، هەم پراگماتیک و هەم پێویستە. بەڵام کاریگەری ئەم هەوڵانە بەندە بە چەند هۆکارێکەوە: 

1.یەکگرتوویی ناوخۆیی:

 بەرەیەکی سیاسی یەکگرتووی کوردی زۆر پێویستە بۆ دانوستان لەگەڵ بەغدا لە پێگەی بەهێزەوە. پارچە پارچە بوون لە ناو حکوومەتی هەرێمدا توانای دووپاتکردنەوەی مافەکانی و چارەسەرکردنی ئاستەنگە ئابووری و سیاسییەکانی هەرێم لاواز دەکات.

2.دیالۆگی بنیاتنەر لەگەڵ بەغدا:

 چارەسەرکردنی ئەم ناکۆکیانە پێویستی بە گفتوگۆی بەردەوام هەیە کە لەسەر بنەمای ڕێزگرتنی یەکتر و پابەندبوون بە دەستوور دامەزراوە. پێویستە هەردوولا ئامادەیی سازش کردن نیشان بدەن و خۆشگوزەرانی هاووڵاتیانیان لە پێشینەدا دابنێن.

3.نێوەندگیری نێودەوڵەتی:

 بەشداریکردنی لایەنە پەیوەندیدارە نێودەوڵەتییەکان، وەک نەتەوە یەکگرتووەکان یان هاوپەیمانە کاریگەرەکان، دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ پڕکردنەوەی بۆشایی نێوان هەولێر و بەغدا. ڕەنگە نێوەندگیری دەرەکی ئەو پاڵنەرە دابین بکات، کە پێویستە بۆ چارەسەرکردنی پرسە مشتومڕاوییەکانی وەک دابەشکردنی داهات و ناوچە ناکۆکەکان.

4.پلاندانانی ستراتیژی:

 حکوومەتی هەرێم دەبێت ستراتیژی درێژخایەن بۆ چارەسەرکردن دابڕێژێت.

هەرێمی کوردستان لە گۆڕەپانێکدا وەستاوە، هەم ئاڵۆزی بەرچاو و هەم دەرفەتی بەرچاوی لەبەردەمدایە. پەیامەکانی بەڕێز مەسرور بارزانی، تێگەیشتنێکی ڕوون لە ناڕەزایەتی و خواستەکانی هەرێم دەردەخەن. جەختکردنەوەکانی لەسەر فیدراڵیزم و دادپەروەری و یەکێتی نەخشەڕێگایەک بۆ چارەسەرکردنی ئەم پرسانە دابین دەکات. بەڵام گەیشتن بە چارەسەری بەردەوام پێویستی بە کۆدەنگی ناوخۆیی و پەیوەندی بنیاتنەر لەگەڵ بەغدا و پشتیوانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەبێت. حکوومەتی هەرێم بە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم نادادپەروەرییانە بەشێوەیەکی هەمەلایەنە دەتوانێت ڕێگا بۆ ئایندەیەکی سەقامگیرتر و خۆشگوزەران تر بۆ گەلەکەی خۆش بکات.