گەشتەکەی ئەمدواییەی ترەمپ بۆ کەنداو و ڕێککەوتنی 110 ملیار دۆلاری لەگەڵ حکومەتی هەرێم: قۆناغێکی نوێی ستراتیژی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست؟

سەردانەکەی دۆناڵد ترەمپ لە ساڵی 2025 بۆ کەنداو، شەپۆلێکی جیۆپۆلەتیکی بەرچاوی لێکەوتەوە، نەک تەنیا لە ڕێگەی گرێبەستە چەند ترلیۆن دۆلارییەکان لەگەڵ سعوودیە، ئیمارات و قەتەر، بەڵکو لە هەمووی سەرسوڕهێنەرتر، لە ڕێگەی ڕێککەوتنێکی 110 ملیار دۆلاری وزەوە لەگەڵ حکوومەتی هەرێمی کوردستان. ئەم هەنگاوە ئاماژەیە بۆ گۆڕانکاریەکی ڕیشەیی لە بەشداریی ستراتیژی و بازرگانی ئەمەریکا لە ناوچەیەکدا کە گرژییە ناوخۆییەکان، کێبڕکێی هێزە دەرەکیەکان و گۆڕانکاریی لە داڕشتنی هاوپەیمانێتیدا لە پەرەسەندنێکی خێرادایە.

بەشێوەیەکی گشتی سەردانەکەی ترەمپ جەختی لەسەر "دیپلۆماسی مامەڵەیی - Transactional Diplomacy"  کردەوە، شێوازێکی نوێی مامەڵەکردن کە پێشینە دەدات بە دەستکەوتی دەستبەجێ و پێوانەکراو لەبری لێکنزیکبوونەوەی ئایدیۆلۆژیا، یاخود پابەندبوونی دامەزراوەیی درێژخایەن. ئەنجامە سەرەکییەکانی ئەم سەردانە واژووکردنی چەند گرێبەستێک بە بەهای زیاتر لە 2 تریلیۆن دۆلار، هەرچەندە ئەو سێ وڵاتە پابەندن بە تەنیا 730 بلیۆن دۆلاری، ئەوی دیکە یاداشتنامەی لێکگەیشتنن بووە کە رەنگە نەچنە بواری جێبەجێکردنەوە، ئەم گرێبەستانە هاوکاریکردن لە کەرتەکانی وزە، بەرگری و تەکنەلۆژیادا دەگرێتەوە. کە رەنگە دەرئەنجامەکانی ستراتیژیتر بن بۆ وڵاتانی کەنداو، ئیمارات و سعوودیە کە بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیا ئەمەریکییەکان ناوەندی پەرەپێدانی زیرەکی دەستکرد (AI) و نیمچە گەیەنەرەکان (Semiconductor) پەرەپێدەدەن. ئەمەش ئاماژەیەکە بۆ ویستی وڵاتانی کەنداو بۆ هەمەچەشنەکردنی ئابووریان و ڕابەرایەتی شۆرشی چوارەمی پیشەسازی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، وەک بەشێک لە بەرنامەی ستراتیژی ئەو وڵاتانە کە ناسراوە بە (Vision 2030).

گازی هەرێم و وەرچەرخانێکیی چاوەڕوانەکراو، گرێبەستەکانی وڵاتانی کەنداو تا ڕادەیەک چاوەڕوانکراو بوون، بەڵام واژووکردنی گرێبەستی 110 ملیار دۆلاری لەگەڵ حکوومەتی هەرێم و دەرکەوتنی لەناکاوی هەرێم وەک هاوبەشێکی ئابووری باڵا بۆ ئەمەریکا وەک یوتێرنێکی جیۆپۆلەتیکیە.

لە 20ـی ئایاری 2025، حکوومەتی هەرێم دوو گرێبەستی وزەی لەگەڵ دوو کۆمپانیا ئەمەریکی( HKN Energy و WesternZagros) واژووکرد، بۆ پەرەپێدانی کێڵگەی غازی میران و تۆپخانە و کوردمیر، کە مەزەندە دەکرێن بە زیاتر لە 15 تریلیۆن پێ سێجا لە (Recoverable Gas)- واتە ئەو بڕە غازەی کە توانای دەرهێنانی هەبێت لە داهاتوویەکی نزیکدا، ئەم دوو گرێبەستە گەورەترین وەبەرهێنانی بیانییە لە مێژووی حکوومەتی هەرێم، کە ئەگەر بێکێشە بچێتەسەر هێمایەکی ڕوونە بۆ دڵنیایی سیاسی و بەدەستهێنانی وزەی زیاتر.

حکوومەتی فیدراڵی عێراق بە بەپەلە گرێبەستەکانی بە "پووچەڵ و بەتاڵ" ناساند، بە ئاماژەدان بە بڕیارێکی دادگای باڵای ساڵی 2022 کە یاسای سەربەخۆی نەوت و غازی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی بە نادەستووری ناساندووە. 
بەپێی بەغدا، سامانە سروشتییەکان سەر بە دەوڵەتی فیدراڵین و هەرێمەکان ناتوانن بە شێوەیەکی تاکلایەنە مامەڵەی پێوەبکەن.
بەڵام هەڵوێستی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئەوەیە کە ئەمانە درێژکردنەوەی گرێبەستە کۆنەکانن، کە بە بڕیارەکانی پێشووی دادگا پشتڕاستکراونەتەوە و بۆ گەشەپێدانی ناوچەکە زۆر گرنگن.

ئەم ناکۆکییە جارێکی دیکە پرسی فیدراڵیزمی چارەسەرنەکراوی عێراق زەق دەکاتەوە و ناکۆکیەکان لەبارەی سەروەری، کۆنترۆڵکردن و لێکدانەوە دەستوورییەکان زیاتر دەخاتەوە ڕوو.

ئەمە بۆ هەرێم چی دەگەیەنێت؟

ئەگەر گرێبەستەکان بەرگەی فشاری یاسایی و سیاسی بگرن، ئەوا ئەم گرێبەستە غازییانە دەتوانن حکوومەتی هەرێم بگۆڕن بۆ یاریزانێکی وزەی ناوچەیی، هەروەها هەلی کار و ژێرخانی ئابووری و سەربەخۆیی بودجە برەخسێنن. لەهەمان کاتدا ئەم هانگاوە دەکرێت ناکۆکییەکان لەسەر دابەشکردنی داهات و دەسەڵاتی دەستووری گەورەتر بکات، کە ئەگەری هەیە پێکهاتەی فیدراڵی عێراق تێکبدات. 

بە پشتگیریکردنی حکوومەتی هەرێم لە ڕووی ئابوورییەوە، ئەمەریکا پێگەی خۆی لەناو عێراق بەهێزدەکاتەوە، ئەمەش بە بازدان بەسەر بەغدادا و زیادکردنی کاریگەریی خۆی لە ناوچەیەک کە جێی ناکۆکیەکی زۆری ناوخۆیی و هەرێمیە. ئەمانە بە تێکڕا ئاسایشی وزەی ئیقلیمی زیادەکان، بە تایبەتی کە ئەورووپا لەهەوڵی هەمەچەشنکردنی سەرچاوەکانی غازی هاوردە دایە، کە ڕەنگە گازی کوردی پێگەیەکی ستراتیژی بەدەستبهێنێت و بە پشتگیری ئەمریکا ئاڵەنگاریی باڵادەستی ڕووسیا و ئێران بکات لەم بوارەدا.

دەرئەنجام گەشتەکەی ترەمپ بۆ کەنداو لە ساڵی 2025 زیاترە لە گەشتێکی بازرگانی ئەنجامگر، بەڵکو دووبارە پێناسەکردنەوەی رۆڵی ئەمەریکایە لە ناوچەکەدا، کە دەرئەنجامە دورمەوداکانی بەهێزکردن و هەمەچەشنەکردنی سەرچاوە ئابووریەکانی وڵاتانی کەنداو و قوڵکردنەوەی پەیوەندییەکان دەبێت، لە بوارەکانی تەکنەلۆژیا و بەرگریی سەربازیدا. بەڵام لە هەمووی هەستیارتر و وروژێنەرتر درێژکردنەوەی پشتگیری ئەمەریکایە بۆ حکوومەتی هەرێم بە شێوەیەک کە لە ساڵی 2003ەوە نەبینراوە.

ئەم گۆڕانکارییانە هەڵدانەوەی پەڕەیەکی نوێیە بۆ هەرێمی کوردستان، پەڕەیەک کە پڕە لە دەرفەت و مەترسی، و دوبارە پرسیارکردن سەبارەت بە پێگە و سەروەری و ڕۆڵی هەرێم لە داهاتووی عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەشێوەیەکی گشتی.

لەگەڵ پەرەسەندنی ئەم پێشهاتانە، هاوسەنگی نێوان دەسەڵاتی فیدراڵی، ئۆتۆنۆمی هەرێم، و بەشداریکردنی هێزی دەرەکی نەک تەنها سەقامگیری عێراق، بەڵکو دەکرێت داینامیکی جیۆپۆلەتیکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی دوای نەوتیش دوبارە دادەرێژێتەوە.

سەرچاوەکان: 
The Guardian, Reuters, Iraq Business News, The JSM Post, The New Arab, U.S. News & World Report

#Trump #KRG #gcc #MiddleEastPolitics #iraq #kurdistan #EnergyDeals #geopolitics #USForeignPolicy #Vision2030 #Federalism