هەڵبژاردنی عێراق و هەڵوێستێکێ بەرپرسانە بۆ پاراستنی بەرژەوەندی هەرێمەکەمان

بۆ هەڵبژاردنی شەشەمی پەرلەمانی عێراقی نوێ، ئێمەی کوردستانیان دەبێت بە وریای و یەکگرتووییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەم بابەتەدا بکەین؛ ئەمە پرۆسەیەکی ئاسایی دیموکراسی نییە، چونکە لە ڕاستیدا عێراق وڵاتێکی تەواو دیموکراسی نییە.

دەسەڵات لە بەغدا بە یەکسانی مامەڵە ناکات لەگەڵ چین و توێژ و کەمینە و نەتەوەکاندا، دامەزراوەکان بە تەواوی سەربەخۆ نین و بەشێوەیەکی گشتی سیاسەت لە ڕێگەی هەژموونەوە کاردەکات نەک بەرپرسیارێتی.

بە واتایەکی تر، حکومڕانی عێراق بە دیفاکتۆی زۆرینە بەڕێوەدەبرێت بەبێ ڕەچاوکردنی کەمینەکان، ناوچەکانی کورد و عەرەبی سوننە؛ واتە ناکرێ ئەم هەڵبژاردنە وەک کێبڕکێیەکی ئاسایی نێوان پارتەکانی ناوخۆ لەگەڵ یەکدی لە کوردستان مامەڵەی لەگەڵ بکرێت. لە سەرووی هەمووشیانەوە، ئەم هەڵبژاردنە، هەروەک لە ڕابردوودا، هەوڵێکە بۆ پاراستنی بەرژەوەندی نیشتمانی؛ ئەنجامەکەی دیاری کردنی دەنگ و پێگەی کوردە لە بەغدا: بە بەهێزی یان لاوازی.    

ئامانجەکانی هەڵبژاردنی هەرێم و عێراق جیاوازن. هەڵبژاردنی ناوخۆی هەرێمی کوردستان تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەندی بە حوکمڕانی ناوخۆیی و کاروباری ناوخۆوە هەیە، بۆ نموونە کێ شار و دامەزراوەکان بەڕێوەدەبات، خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات، پۆستەکان پڕدەکاتەوە و هتد... بەڵام لە هەڵبژاردنی فیدراڵیدا ئامانجەکان زۆر گەورەتر و گشتگیرترە؛ ئەنجامەکەی رێژەی نوێنەرایەتی، بەرێوەبردنی سەرچاوەکان و هاوسەنگی هێز لە نێوان بەغدا و هەولێر دیاری دەکات.

لە کاتێکدا شتێکی سروشتییە کە لایەنەکان لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکاندا کێبڕکێ بکەن، بەڵام هەڵبژاردنەکانی عێراق هەڵوێستەیەکی جیاواز دەخوازێت، کە ئەویش یەکریزی و بیرکردنەوەیەکی ستراتیژیە کە بۆ بەرژەوەندی کوردستانیان بێت. نابێت دەنگی کورد بەسەر بەرژەوەندی کەسی یان پارتایەتییدا دابەش ببێت. لە بەغدا، ژمارەی نوێنەرەکانمان کاریگەری و دەسەڵاتی دانوستان دیاریدەکەن. پەرشوبڵاو کردنی دەنگەکانمان پێگەی کوردستانیان لاواز دەکات.

 بە وانە وەرگرتن لە ئەزموونەکانی ڕابردوو، ئەوەمان بۆ سەلماوە پارتە کوردییە بچووکەکان کە بەژمارەی کورسی کەمەوە بەشداردەبن لە بەغدا زۆرجار کاریگەرییان زۆر سنووردارە و لە هەندێک کاتیشدا دەکەونە ژێر فشاری بلۆکە عەرەبییە دەسەڵاتدارەکان، کە هەندێ جار، بە مەبەستبێ یا بێمبەست، خزمەتی بەرژەوەندیی ئەو کەسانەیان کردووە کە کار بۆ پێشێلکردن و لەدەستدانی مافەکانی کوردستانیان و گەرەنتییە دەستوورییەکان دەکەن؛ کەواتە، دابەشبوونی نوێنەرانی کوردستان لەپەرلەمانی عێراق بەسەر چەند فراکسیۆنێکدا تەنیا خزمەت بە نەیارەکانمان دەکات، دووبارەبوونەوەیشی لە ئایندەدا هەمان دەرئەنجامی دەبێت.

هەر لەبەر ئەمەشە، بۆ ئەم هەڵبژاردنە، پێویستە پارتە بچووکەکانی کوردستان بەرپرسیارانە مامەڵە بکەن و بەرژەوەندی نەتەوەیی لە پێش دەستکەوتی کەسی یان پارتایەتی دابنێن. لەبری ئەوەی کێبڕکێ لەسەر نوێنەرایەتییەکی هێمایی (ڕەمزی) بکەن، پێویستە لەگەڵ پارتە بەهێزەکان هاودەنگ و هاوئاواز بن. 

بەشێوەیەکی ڕوونتر، دەنگیان بدەنە پاڵ کاندیدە کارامە و لێهاتووەکان بۆ گەرەنتیکردنی بوونی بەرەیەکی یەکگرتوو و کاریگەریی کورد لە بەغدا. 

ئەمە پەیوەندی بە بێدەنگ کردنی فرەچەشنی سیاسییەوە نییە؛ بەڵکو پەیوەندی بە تێگەیشتن لە ساتەوەختەکە هەیە. لە سیستەمێکی ناتەواودا، کە زۆرجار ڕێساکانی دیموکراسی چەماوەن، یەکێتی نەتەوەیی کاریگەرترین ستراتیژە.

ئێمەی نەتەوەیی هەمیشە هیوای کوردستانێکی بەهێزمان هەیە کە وەک قەوارەیەکی سەربەخۆ توانای دەستەبەرکردنی مافەکانی نەتەوەکەمانی هەبێت. بەڵام تا ئەو ڕۆژە، بۆ ئەم هەرێمە، بەغدا وەک گۆڕەپانی سەرەکی دانوستان لەسەر چارەنووسی نەتەوەییمان دەمێنێتەوە؛ چارەنووسی بابەتە سەرەکیەکانی وەک داهاتی نەوت و تەرخانکردنی بودجەوە تا دەگاتە ناوچە جێناکۆکەکان و مافە دەستوورییەکانی تر.

بۆیە لەم قۆناغەدا پێویستە یەکگرتوویی کوردستانی وەک پێویستیەکی سەرەکی تەماشابکرێت، نەک تەنها دروشمێک. کۆکردنەوەی دەنگەکانمان، واتە بەرگریکردن لە بوونی سیاسیمان و زامنکردنی مافەکانی تاکەکانی ئەم هەرێمە. دابەشکردنیشی، واتە ڕادەستکردنی ئەو دەسەڵاتە، دەرئەنجام لەدەستدانی مافەکانمان. 

لە کۆتایدا، ئەم هەڵبژاردنە هەلی دەربڕینی وەفا نیە بۆ کەسێک یان پارتێک، بەڵکو هەلێکە بۆ پاراستنی کۆی مافەکانی کوردستانیان لەناو عێراقدا. بارودۆخی ئەم هەڵبژاردنە ئاسایی نییە، هەر بۆیە پێویستە وەک ڕووداوێکی دیموکراسی ئاسایی مامەڵەی لەگەڵدا نەکەین، بەڵکو بەو شێوەیە مامەڵەی لەگەڵ بکەین کە بەڕاستی لە ئارادایە، کە ئەویش هەلێکە بۆ بەرگریکردن لە پێگە و دەنگ و کەرامەتی کوردستانیان لەم سنورە سیاسیەی کە تێیداین.

تا نوێنەرایەتییەکی بەهێزترمان هەبێت، توانای پاراستنی ئەو دەستکەوتانە بەهێزتر دەبێت کە نەوەکانی پێشوو خەباتێکی دووروودرێژیان کرد بۆ بەدەستهێنان و بنیاتنانیان.