روونکردنەوەیەک لەبارەی چۆنییەتی دابەشکردنی 200 هەزار سەبەتەی خۆراک بەسەر خێزانە هەژارەکان

K24 - هەولێر

بۆردی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتیکردنی خۆراک روونکردنەوەیەک لەبارەی چۆنییەتی دابینکردن و دابەشکردنی 200 هەزار سەبەتەی خۆراک بەسەر خێزانە کەمدەرامەتەکانی هەرێمی کوردستان لەدوای بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا بڵاودەکاتەوە.

لە روونکردنەوەکەدا بەشێوەیەکی شەفاف ئامانجەکانی بۆردەکە، چۆنییەتی دابینکردنی پارەی تەرخانکراو و خەرجکردنی بۆ کڕینی خۆراکەکانی نێو سەبەتەی خۆراک و دابەشکردنی بەسەر خێزانە کەمدەرامەتەکان بە چەند خشتەیەک روونکراونەتەوە.

دەقی روونکردنەوەکە:

ڕوونکردنەوەیەک لە بۆردی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتیکردنی خۆراک لە سەر چۆنییەتی دابینکردن و دابەشکردنی (٢٠٠،٠٠٠) سەبەتەی خۆراکی بۆ خێزانە هەژار و کەمدەرامەتەکان لە هەرێمی کوردستان

لــە ســەرەتــای بڵاو بــوونــەوەی پــەتــای ڤــایــرۆســی کــۆرۆنــا بــە جــیهانــدا, بــە تــایــبەت لــە وڵاتــانــی درواســێ، بـە ڕێــز ســــەرۆکــــی حــــکومــــەتــــی هــــەرێــــمی کــــوردســــتان، پــــاراســــتنی تــەنــدروســتی هــاوڵاتــیانــی کــوردســتانی لــەم پــەتــایــەکــردە ئــەولــەویــەتــی کــاری حـکومـەتـی هـەرێـمی کـوردسـتان،وە بە هــــۆیقــەدەغــەی هــاتــووچــۆ و تــرس لــە داخســتنی دەروازە ســنووریــیەکــان و سســتی لــە هــــاتــــنی خــــۆراکــــی هــــاوردە بــــە هــــۆی کــــۆگــــا کــــردن و کــــەمــــبوونــــەوەی خــــۆراک لــــە وڵاتــــانــــی بــــەرهــــەمــــهێنەر و ڕێــکارەکــانــی تــەنــدروســتی لــە دەروازە ســنووریــیەکــان ،هــەر زوو بــە فــەرمــانــی جــەنــابــی ســەرۆکــی حــکومــەت بــۆ کــونــترۆڵ کــردنــی دۆخــەکــە و بــە لــەبــەرچــاوگــرتــنی دۆخــی نــالــەبــاری خـەڵـکی کـەمـدەرامـەت، بـڕیـاردرا بـە دروسـتی کـردنـی بـۆردی بـەرێـوەبـردن و سـەرپـەرشـتیکردنـی خـۆراک. بــە ســەرۆکــایــەتــی وەزیــری بــازرگــانــی و پــیشەســازی و ئــــەنــــدامــــێتی نــــوێــــنەرانــــی و. بــــارزگــــانــــی و پــــیشەســــازی، و. نــــاوخــــۆ، جــــێگری پــــارێــــزگــــاکــــان و ئــــیدارە ســەربــەخــۆکــان، و. کشــتووکــاڵ و ســەرچــاوە ئــاویــیەکــان، و. تــەنــدروســتی، یــەکــێتی ژوورە بــازرگــانــیەکــان، و. دارایـی وئـابـووری، سـەرۆکـی نـوێـنەرایـەتـی حـکومـەتـی هـەرێـمی لـە بـەغـداد و سـەرۆکـایـەتـی دیـوانـی ئـەنـجومـەنـی وەزیران.

ئامانجەکانی بۆردی خۆراک بریتی بوون لە:

1- پــــەرەپــــێدانــــی ســــەرچــــاوەکــــانــــی دابــــینکردنــــی خــــۆراک؛ هــــاوەردەکــــردن، دروســــت کــــردنــــی لــــە نــــاو هەرێمی کوردستان.

2- بـــەدواداچـــوونـــی بـــەردەوام بـــۆ جـــۆری خـــۆراکـــەکـــان وە فـــرۆش و قـــەبـــارەی یـــەدەگـــی خـــۆراک لـــە کۆگاکان لە هەردوو کەرتی)گشتی و تایبەت).

3- بـەدواداچـوون بـۆ ڕەوشـی بـازاڕ وسـوپـەر مـارکـێتەکـان و مـۆڵـەکـان و بـازاڕەکـان وە کـۆنـترۆڵـکردنـی نرخی خۆراک.

4- ئاسانکاری بۆ پرۆسەی هێنانی خۆراک بۆ هەرێمی کوردستان.

5- پــەیــوەنــدیــکردنــی بــەردەوام لــەگــەڵ دامــودەزگــا فــیدراڵــیەکــان بــۆ بــەردەوام بــوون و مــسۆگــەر کــردنــی بەشە خۆراکی هەرێمی کوردستان.

دابینکردنی سەبەتەی خۆراکی

دواتــــر بــــە فــــەرمــــانــــی بــەڕێــز ســــەرۆک حــــکومــــەت بــــڕیــــاردرا گــــوژمــــەیــــەک پــــارە لــــە کــــۆکــــراوەی بــــەخــــشین و هــــاوکــــاریــــیەکــــان تــــەرخــــان بــــکرێــــت بــــۆ کــــڕیــــنی خــــۆراک بــــۆ (٢٠٠،٠٠ ) هه زار خــــێزانــــی هــــەژار وکــــەمــــدەرامــــەت، ئــــەم بـــڕیـــارەش لـــە دۆخـــێکی یـــەکـــجار نـــاهـــەمـــوار درا، ئـــەویـــش تـــرس بـــوو لـــە داخســـتنی دەروازە ســـنووریـــیەکـــان و بـرسـێتی و نـەمـانـی سـەرچـاوەکـانـی خـۆراک بـۆیـە هـەر زوو دەسـت کـرا بـە تـەنـدەرکـردنـی چـەنـد کـەرەسـتەیـەکـی ســەرەکــی خــواردن لــە ســەر بــنەمــای ئــــەم چــوار پــێوەرە:

1- ســەرچــاوەکــەی لــە دەرەوەی هــەرێــم بــێت.

2 - نــرخــێکی گونجاو بێت

3 - بە کواڵێتییەکی باش بێت

4 - بە کەمترین ماوە بگات بە کۆگاکانی هەرێمی كوردستان.

- بــە رەچـاوکـردنـی پـێوەرەکـانـی سـەرەوە بـۆ ئـەوەی بـە زووتـریـن کـات بـگات بـە دەسـتی خـێزانـەکـان، بـڕیـار درا لـە سـەر چـوار کـەرەسـتەی خـۆراکـی (ئـارد، زەیـت، نـیسک و دۆشـاوی تـەمـاتـە)، سـەرەتـا تـەنـدەری ئـارد ڕاگـەیـندرا کـــەمـــتریـــن نـــرخ (٤٨٨) دۆلار بـــوو بو هه ر ته نيك ئارد دوای وتـــووێـــژ لـــەگـــەڵ کـــۆمـــپانـــیاکـــە نـــرخـــەکـــە بـــۆ (٤٨٣)بو هه ر ته نيك ئارد کـــەم کـــرایـــەوە. تـەنـدەری دووەم زەیـتی خـۆراکـی بـوو کـە کـــەمـــتریـــن نـــرخ (1 دۆلار) بۆ هه ر لتريك زه يت بـوو ،دوايی لـە بـەر زۆری نـرخ و بـە هـەدەرنـەدانـی سـامـانـی گشـتی بـــڕیـــار درا تـــەنـــدەری زەیـــتی خـــۆراکـــی دووبـــارە بـــکرێـــتەوە، ئـــەمـــجارەیـــان بـــۆ کـــۆمـــپانـــیایـــەک دەچـــوو بـــە نـــرخـــی (٩١.٥) ســـەنـــت بو هه رلتريك زه يت کـــە بـــە بـــەراود لـــەگـــەڵ نـــرخـــی یـــەک دۆلار بـــۆ چـــوار مـــلیۆن لـــیتر (340.000) دۆلار جـــیاوازی هــەبــوو. 

تــەنــدەری چــوارەم کــە نیسک و دۆشاوی تەماتەی لــە خــۆ دەگــرت 

دواتــر پـــرۆســـەی تـەنـدەرینی بو ئەنجامدرا.

دوای پـــرۆســـەیـــەکـــی شـــەفـــافـــی تـــەنـــدەرکـــردن، بـــۆ دابـــین کـــردنـــی هـــەر چـــوار کـــەرەســـتەی خـــۆراکـــی بـــە ڕەچـــاو کـردنـی پـێوەرەکـان لـە گـەڵ چـوار کـۆمـپانـیا گـرێـبەسـت کـرا کـە لـە خشـتەی خـوارەوە بـۆ بـەر چـاو ڕوونـی بڕ و جۆری خەرجییەکان ڕوونکراوەتەوە. سەرجەم گرێبەستەکان بە ڕێکارە یاساییەکانی بەرکار لە حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەنجامدراون.

ناوی کۆمپانیا جۆری خۆراک وڵاتی سەرچاوە بڕ پێوەر نرخ/دۆلار گوژمە/دۆلار بری پێویست بۆ یەک جار بری ماوە لە کۆگا

ساکار ئارد تورکی ١٠،٠٠٠ تەن 483 ٤،٨٣٠،٠٠٠ ١٠،٠٠٠ ٠

خەرمان زەیت عێراقی ٤،٠٠٠،٠٠٠ لیتر ٠،٩١٥ ٣،٦٦٠،٠٠٠ ٢،٠٠٠،٠٠٠ 2000000

دیجلەی تورکی نیسك کەنەدی ١،٠٠٠ تەن ٩٧٥ ٩٧٥،٠٠٠ ١،٠٠٠ ٠

هەورامی دۆشاوی تەماتە ئێرانی ٤٢٠،٠٠٠ دانە/٨٠٠گم ٠،٦٧٢ ٢٨٢،٢٤٠ ٤٠٠،٠٠٠ ٢٠،٠٠٠

کۆی گشی گوژمەی خۆراکی دابینکراو/ دۆلار ٩،٧٤٧،٢٤٠ 

خــــێزانە سوودمەندەکان

بـریـاردرا بـۆ دەسـتنیشانـکردنـی ئـەو خـێزانـە هـەژار و کـەمـدەرامـەتـانـەی کـە پـێویسـتە سـوودمـەنـد بـن، وەزارەتـی کـار و کـاروبـاری کـۆمـەڵایـەتـی و وەزارەتـی پـلانـدانـان سـەرپـەرشـتی پـرۆسـەکـە بـکەن بـۆ ئـەوەی هـاوتـەریـب بـێت لــەگــەڵ دابــین کــردنــی خــۆراک. ســەرەتــا بــە ڕەچــاو کــردنــی ڕێــژەی دانیشــتوان و ڕێــژەی هــەژاری بــە گــوێــرەی ئـامـاری بـەردەسـت، رێـژەی سـوومـەنـدان لـە هـەر پـارێـزگـایـەک دیـاری کـرا بـە ڕێـژەی ٦٠% بـۆ پـارێـزگـاکـانـی هەولێر و دهۆک و ٤٠% بۆ پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە بە پێی خشتەی هاتوو.

پارێزگا/ئیدارەی سەربەخۆ ژمارەی خێزانی سوودمەند

هەولێر ٧٠،٠٠٠

سلێمانی ٥٠،٠٠٠

دهۆک ٥٠،٠٠٠

هەڵەبجە ٨،٠٠٠

ئیدارەی ڕاپەڕین ١٢،٠٠٠

ئیدارەی گەرمیان ١٠،٠٠٠

کۆی گشتی ٢٠٠،٠٠٠

دواتــر فــۆرمــێک لــە لایــەن هــەر دوو وەزارەتــی پــلانــدانــان و کــار و کــاروبــاری کــۆمــەڵایــەتــییەوە ئــامــادە کــرا لــە سـەر بـنەمـای پـێنج پـێوەر بـۆ سـوودمـەنـد بـوون لـە سـەبـەتـەی خـۆراکـی تـەرخـانـکراو، پێوەرەکان بریتین لە:

1 - سـەرۆک خـێزان دەبـێت (بـێوەژن , دابـڕاو , تـەلاقـدراو, خـێزانـى بـەنـدکـراو یـان بـێ سـەرو شـوێـن) بێت و سەرچاوەى داهاتى نەبێت. 

2 - سەرۆک خێزان دەبێت خاوەن پێداویستى تایبەت بێت و کەم دەرامەت بێت.

3 - سەرۆک خێزان دەبێت بێکار و کرێچى بێت و سەرچاوەى داهاتى نەبێت.

4 - ســەرۆک خــێزان دەبــێت کــرێــکار بــێت وبــە هــۆى دۆخــى ڤــایــرۆســى کــۆرنــا ســەرچــاوەى داهــاتــى رۆژانەى لە دەست دابێت.

5 - ســــەرۆک خــــێزان دەبــــێت هــــەژار و کــــەمــــدەرامــــەت بــــێت و هــــیچ ســــەرچــــاوەى داهــــاتــــى رۆژانــــەى نەبێت.

ئــەم فــۆرمــانــە لــە ڕێــگەی یــەکــە کــارگــێڕیــیەکــان، دراون بــە نــوێــنەرانــی چــاودێــری و گــەشــەپــێدانــی کــۆمــەڵایــەتــی، مـوخـتارەکـان، خـاوەن مـولـیدەکـان و بـریـکارەکـانـی خـۆراک بـۆ کـۆکـردنـەوەی زانـیاری و دەسـت نـیشان کـردنـی ئـەو خـێزانـانـەی شـایـانـی بـەشـە خـۆراکـی تـەرخـانـکراون بـە پـێی پـێوەرەکـان. دوای کـۆ کـردنـەوەی فـۆرمـەکـان، نــێردراون بــۆ دەســتەی ئــامــاری هــەرێــم بــۆ داخــل کــردنــی داتــاکــان و شــیکردنــەوەیــان و دواتــر ئــامــادە کــردنــی لیســتی دابــەشــکردن بــە پــێی شــار و شــارۆچــکەکــانــی هــەرێــم لــە ســەر بــنەمــای دەســت نــیشان کــردنــی چــەنــد بریکارێکی خۆراک لە هەر ناوچەیەک.

گواستنەوە و گەیاندن

لـــە گـــرێـــبەســـتەکاندا، شـــاری هـــەولـــێر دەســـت نـــیشان کـــرابـــوو بـــۆ بـــە کـــۆگـــا کـــردنـــی خـــۆراکـــی دابیـنکــراو. وا بــڕیــار درا خــۆراکــەکــان بــە دوو قــۆنــاغ بــگوازرێــتەوە بــۆ گــەیــانــدنــی بــە دەســتی خــێزانــە ســوودمــەنــد بــووەکــان. یــەکــەم قــۆنــاغ گــواســتنەوەی لــە کــۆگــای شــاری هــەولــێر بــۆ کــۆگــانــی ســەنــتەری پـارێـزگـاکـان و دواتـر لـەوێـوە بـۆ بـریـکاری خـۆراکـەکـان، ئـەمـەش پـێویسـتی بـە بـوودجـەیـەک هـەبـوو دوای خـەمڵانـدن بـڕیـاردرا گـوژمـەی (٣١٢،٧٦٠) هه زار دۆلار تـەرخـان بـکرێـت بـۆ بـابـەتـی گـواسـتنەوە و گـەیـانـدنـی سـەبـەتـەی خـۆراک بـۆ سـەرجـەم شـوێـنەکـانـی هـەرێـمی کـوردسـتان. دواتـر لـیژنـەیـەک پـێکهێنرا بـۆ گـفتوگـۆ کــردن لــە گــەڵ ئــەو کــۆمــپانــیانــەی پێشــتر بــەشــە خــۆراکــی (بــایــعی) پــارێــزگــاکــانــی هــەرێــمی کــوردســتانیان دەگـواسـتەوە بـۆ بـریـکارەکـانـی خـۆراک بـۆ ئـەوەی بـە نـرخـێکی کـەمـتر سـەبـەتـە خـۆراکـییەکـان بـگەیـنە بــریــکاری خــۆراکــەکــان. ســەرەتــا بــڕی (٨،٥٤١) هه زار تــەن خــۆراک لــە شــاری هــەولــێرەوە گــواســتراوەتــەوە بــۆ کـــۆگـــاکـــانـــی شـــارەکـــانـــی، ســـلێمانـــی (٥،٢٥٦) هه زارتـــەن و دهـــۆک ((٣،٢٨٥) هه زار تـــەن و بـــڕی (٤،٥٩٩) هه زار تـــەن خـۆراک بـۆ پـارێـزگـای هـەولـێر تـەرخـان کـرا. دوای ڕێـکەوتـن و گـرێـبەسـت کـردن لـەگـەڵ کـۆمـپانـیاکـانـی گـواسـتنەوە بـە نـرخـێکی گـونـجاو بـۆ گـواسـتنەوەی بـڕی ئـامـاژە پـێکراو لـە کـۆگـای سـەنـتەری شـارەکـان بۆ بریکارەکانی خۆراک پرۆسەی گواستنەوە و گەیاندنی سەبەتەی خۆراک دەستی پێکرد.

بڕ و جۆری جۆری سەبەی خۆراک بۆ هەر خێزانێک

جۆری خۆراک بری خۆراک (٦٥،٧)کغم نرخ/دۆلار گوژمە/دۆلار

ئارد یەک فەردەی ٥٠ کغم ٠،٤٨٣ ٢٤.١٥

زەیت ١٠ دەبەی یەک لیتری ٠،٩١٥ ٩.١٥

نیسک ٥ کغم ٠،٩٧٥ ٤.٨٧

دۆشاوی تەماتە ٢ قوتوو ٨٠٠ غم ٠،٦٧٢ ١.٣٥

کۆی گشتی خەرجی یەک سەبەتەی خۆراک جگە لە خەرجی گواستنەوە و گەیاندن ٣٩.٥٢

پارێزگا ژمارەی خێزانی سوودمەند بری هەر سەبەتەیەکی خۆراک بۆ یەک خێزان/کیلۆ گرام کۆی گشتی بڕی سەبەتەی خۆراک/تەن

هەولێر ٧٠،٠٠٠ ٦٥،٧ ٤،٥٩٩

سلێمانی + هەڵەبجە ٨٠،٠٠٠ ٦٥،٧ ٥،٢٥٦

دهۆک ٥٠،٠٠٠ ٦٥،٧ ٣،٢٨٥

کۆی گشتی بڕی سەبەتەی بۆ دوو سەد هەزار خێزان ١٣،١٤٠

دابەشکردن:

لـــــێرەدا بـــــۆردی بـــــەڕێـــــوەبـــــردن و ســـــەرپـــــەرشـــــتی کـــــردنـــــی خـــــۆراک ســـــەرکـــــەوتـــــوو بـــــوو لـــــە ئـامـانـجەکـانـی و ئـەرکـی کـۆتـایـی پـێهات و پــــرۆســــەی دابــــەشــــکردن خــــرایــــە ئــــەســــتۆی وەزارەتــــی نــــاوخــــۆی حــــکومــــەتــــی هــــەرێــــمی کــــوردســــتان. لــــە وەزارەتــی نــاوخــۆ دوو لــیژنــە پــێکهێنران بــۆ دابــەشــکردنــی ســەبــەتــەی خــۆراک لــە هــەرێــمی کــوردســتان. یـەکـەم، لـیژنـەی بـاڵای دابـەشـکردنـی بـەشـە خـۆراکـی دابـینکراو بـە سـەرۆکـایـەتـی نـاوەنـدی هـاوبـەشـی هــەمــاهــەنــگی قــەیــرانــەکــان، و ئــەنــدامــێتی نــوێــنەرانــی وەزارەتــی بــازرگــانــی و پــیشەســازی، وەزارەتــی کــــار و کــــاروبــــاری کــــۆمــــەڵایــــەتــــی، وەزارەتــــی کشــــتوکــــال و ســــەرچــــاوەکــــانــــی ئــــاو و دەســــتەی ئــــامــــاری هـــــــەرێـــــــم.

دووەم، لـــــــیژنـــــــە لاوەکـــــــییەکـــــــان بـــــــە ســـــــەرۆکـــــــایـــــــەتـــــــی جـــــــێگری پـــــــارێـــــــزگـــــــا و جـــــــێگری ئـــــــیدارە سـەربـەخـۆکـان، ئـەنـدامـێتی نـوێـنەرانـی نـاوەنـدی هـاوبـەشـی هـەمـاهـەنـگی قـەیـرانـەکـان، بـەڕێـوەبـەرایـەتـی گشـــتی کـــار و کـــاروبـــاری کـــۆمـــەڵایـــەتـــی، بـــەڕێـــوەبـــەرایـــەتـــی گشـــتی کشـــتوکـــاڵ و ســـەرچـــاوەکـــانـــی ئـــاو، بــــەڕێــــوەبــــەرایــــەتــــی بــــارزرگــــانــــی و پــــیشەســــازی و بــــەڕێــــوەبــــەرایــــەتــــی ئــــامــــار. ئــــەم دوو لــــیژنــــەیــــە دوای پـــێکهێنانـــیان دەســـت بـــەکـــار بـــوون و تـــا ڕێـــکەوتـــی ٢٠٢٠/٦/٥ نـــزیـــکەی حـــەفـــتا لـــە ســـەدی ســـەبـــەتـــەی خۆراکیان دابەشکردووەبە پێی خشتەی خوارەوە:

پارێزگا/ ئیدارەی سەربەخۆ ژمارەی خێزانی سوودمەند بوون ژمارەی خیزانی سوودمەندبوو تاکو ڕێکەوتی ٥/٦/٢٠٢٠ ژمارەی خێزان کە ماوە سوودمەند بێت ڕێکەوتی پلان بۆ داڕێژراو بۆ تەواوبوونی پرۆسەی دابەشکردن:

هەولێر ٧٠،٠٠٠ ٣٦،٠٠٠ ٣٤،٠٠٠ ١١/٦/٢٠٢٠

سلێمانی ٥٠،٠٠٠ ٣٣،٧٧٢ ١٦،٢٢٨ ١٢/٦/٢٠٢٠

دهۆک ٥٠،٠٠٠ ٤٠،٠٠٠ ١٠،٠٠٠ ١٣/٦/٢٠٢٠

هەڵەبجە ٨،٠٠٠ ٨،٠٠٠ ٠ 

ئیدارەی ڕاپەڕین ١٢،٠٠٠ ١٢،٠٠٠ ٠ 

ئیدارەی گەرمیان ١٠،٠٠٠ ١٠،٠٠٠ ٠ 

٢٠٠،٠٠٠ ١٣٩،٧٧٢ ٦٠،٢٢٨ 

لە کۆتاییدا دەستخۆشی لە سەرجەم لایەنە بەشداربووەکانی ئەم پرۆسەیە دەکەین

سـەرۆکى بۆردی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتی کردنی خۆراک 

كەمال مسلم