ئاسۆ عه‌بدوللـه‌تیف
نووسەر
کایەی سیاسی ساختە و ئۆپۆزیسیۆنی دزراو
ئۆپۆزیسیۆن وەک میکانیزمی خەباتی مەدەنی بۆ جێگرتنەوەی دەسەڵات و چاودێری حکومەت، چەمکێکی نوێ و مۆدێرنەو هاوزەمان لەگەڵ چەرخی ڕێنیسانس و مێژووی پارتی مۆدێرندا سەری هەڵداوەو چەندین جۆری هەیە، وەک ئۆپۆزیسیۆنی مەدەنی و ئۆپۆزسیۆنی شۆڕشگێڕیی و ئۆپۆزیسیۆنی شەقام و ناڕەزایەتی، ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی ئیسڵاحی کە سەرجەمیان کورت دەبێتەوە لە؛ مارکێتینگ بۆ شۆڕش و ڕیفۆرم و دەستاو دەستکردنی کورسی، ململانێ بۆ چوونە هەڕەمی دەسەڵات و نوێکردنەوەی فۆڕمی سیاسەتکردن، جڵەوگیرکردنی پایەگاو جومگەکانی حوکمڕانی، پێشکەشکردنی پڕۆژەی ئاڵتەرناتیڤ بە شێوەو فۆڕمی دیموکراتیک و مەدەنی، هەموو ئەو پێدراوانە ئەجێنداو میتۆدی مەدروس و واقیعیانەی دەوێت بەڵام دوور لە چەواشەکاری و خەڵەتاندن و دیماگۆگیەت.
ئۆپۆزیسیۆن لە عێراق و کوردستاندا مێژوویەکی کۆنی نییەو زادەی پەرچەکردارو ڕق و تۆڵەو سڕینەوەیە لەبری پڕۆژەی عەقڵانی بۆ ڕیفۆرم و گۆڕانکاری دروست، ئەم تەرزە لە ئۆپۆزیسیۆن زیاتر ئۆپۆزیسیۆنی میدیایی و هەیەجانی سۆشیاڵ میدیای کاتیەو لەسەر گەندەڵی شانی داداوەو شۆڕنەبۆتەوە بۆ پڕۆژەی فکری و دونیابینی قوڵ و ئاستێک لە لۆژیک کە مرۆڤ باوەڕی پێبکات میتۆدو پلاتفۆڕمێکی تازەیە بۆ حوکمداریی،
هەندێک جار ئەم ئۆپۆزیسیۆنە بەهەمان نەزم و دونیابینی حیزبی دەسەڵاتداردا ڕێدەکات و بەهەمان ئیقاع ئیش دەکات بۆ گەشتن بە ئیمتیازو پۆست و بیزنس و سەفەقاتی گەورە، لە کوردستان بەشێکی سەرەکی جوڵەکانی ئۆپۆزسیۆن لەدەستی پارتە ئیسلامیەکاندایە و خۆشیان خاوەنی بیرۆکەی ڕووبەڕووبوونەوەی ستەم و گەندەڵی و نادادین، بەڵام بەهۆی نەبوونی ڕوانگەو بەرنامەو میدیای هاوچەرخ و گوتارێکی یەکگرتووانەوە نەیانتوانیوە خۆیان ڕێک بخەن و خەڵک ئاراستە بکەن، ڕاستە خاوەن کەرەستەکانی نارەزایەتی و خستنەڕووی دیدێکی ڕەخنەیین بۆ گۆڕانکاریی، بەڵام لە سێبەری ئەوانیتردان و زۆرترین ڕەمزەکانی ئەم بەرە ئیسلامییە سەرگەردانن بەدەست میتۆدی ئیشکردنەوەو نازانن چۆن خۆیان نمایش بکەن و وەک موبەلیغ و قسەکەری جددی نەیانتوانیوە کاربکەن بەهۆی ئەوەی میمبەرێکی جددی و بەناوبانگ و پیشەییان نەبوە بۆ قسەکردن، هەروەک لە نێوان پەروەردەو ئیرشادو بانگەوازو سیاسەتدا خۆیان یەکلایی نەکردۆتەوە بۆ بەرەی ئۆپۆزسیۆن و دەبینیت لەناو کەعبەو حەرەمدا هەندێکیان پڕوپاگەندەی سیاسی دەکەن و کە دێنە ناو کایەی سیاسیش خەریکی وەعزو ئیرشادن و بەجارێ ئەم گوتارانەیان تێکەڵ کردوەو ئەوەش بەزیان شکاوەتەوە بۆ ئۆپۆزسیۆن.
لەلایەکی ترەوە بەشێک لە کێشە سەرەکی و بنچینەییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئیسلامی لە کوردستان ئەوەیە؛
نەیانتوانیوە گوتاری ئاینی خۆیان ئاراستە بکەن بەبێ تێکەڵی و میکسبوون لەگەڵ پڕۆژەی ئەوانیتر، واتە لەگەڵ گۆڕان و نەوەی نوێ و نەتەوەییە لیبڕاڵ و دیموکراتخوازەکانی تردا.
ئۆپۆزیسیۆنی ئیسلامی، حیزبی نوێیان دروست نەکرد، هاتنە سەر مێرگێکی کۆن و نەیانتوانی خۆیان قوتار بکەن لەو پاشماوەو کەلەپورەی فتوحات و تەرزە جیهادیە کۆنەو وەک فۆڕمێکی نوێ دەربکەون، لە شێوەی حیزبی ئیسلامی مالیزی و حیزبی دادو ڕەفاهی ئەندەنوسیاو گویلەنیەکان و ئاکپارتی تورکی و نەهزەی تونسی، لێرە حیزبی کۆنن بە ئەکتەری کۆنەوە بەبێ تەجاوزی دیدی کۆن و هاتنە ناو کایەی سیاسی، دەی دروست بوونی سەرکردەی ڕۆحی و کاریزمی نوێ لەو دۆخە چەقبەستووە دروست نابێ.
نەبوونی میتۆدی نیشتیمانی و نەتەوەیی و خۆهەڵواسین بە پرسە نیشتیمانیەکاندا بەناچاریی و ئینجا جیاوازییەکی زۆر لەنێوان گوتاری مەندوبەکانیان لە عێراق و کوردستان.
کێشەی یەکنەبوون و یەکڕیزیی و تەبایی نێوان پارتەکان خۆیان و نەبوونی مەرجەعیەتێکی سوننی بۆ بڕیاردان وەک خاڵێکی جەوهەریی.
داخزان و پاشه‌كشه‌ی ئەم ڕەوتە ئیسلامیانە به له‌ده‌ستدانی نیوه‌ی كورسیه‌كانیان، لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوو، دەرخەری ئەوەبوو پارتە ئیسلامیە سیاسیەکان هێشتا نەیانتوانیوە گەشەبکەن و ژینگەی کۆمەڵگای کوردی بۆخۆیان قۆرخ بکەن و زه‌روره‌تی سه‌ركرده‌ی كاریزمی و سه‌رۆكی رۆحی وەک پێداویستیه‌كی گرنگ و ستراتیجی زامن بکەن بۆخۆیان.
هەمیشە بەترس و حەزەرەوە سیاسەتیان کردوەو لە کەناڵی تەلەفزیۆنی خۆیاندا دروشمی برایەتی و تەساموح و ئیرشادی ئاینیان بەرزکردۆتەوەو لەکەناڵی خەڵکانی تریشدا زبرو توندو دژە حکومەت و قاسی بوون، ئەمەش وەک دەستکەوت ڕژاوەتە گیرفانی حیزبی تازەی ترەوە..
یه‌كێك له گرفته‌كانی ئەم تەرزە ئۆپۆزیسیۆنە ئیسلامیە چینه ده‌ستڕۆشتوه‌كه‌ی مه‌كته‌ب سیاسین، بڕیاریان بۆنادرێ و لە پارادۆکسێکی مەترسیداردا دەژین لە نێوان گوتاری زاڵی ناسیۆنالیزمی عەرەبی و کوردیدا، بۆ دۆخی بەشداریکردن لە حکومەت تا ئه‌وكاته‌ی وه‌زاره‌ت وه‌رده‌گرن و ده‌كه‌ون به سه‌ر ئیمتیازو شیلاوگی ده‌سه‌ڵاتدا، ئیدی كایه رۆحی و ئاینی و بانگه‌وازه‌كه‌یان بیر ده‌چێته‌وه، ناتوانن له رووی پراكتیكی و سایكۆلۆژیه‌وه خوێندنه‌وه بۆ دۆخی كوردستان بكه‌ن، له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر بانگه‌وازو په‌روه‌رده‌و ئیرشادی فیكریی بكه‌نه پێشه‌نگ و به‌رگه‌ی دووری له حكومه‌ت بگرن وه‌ك ئۆپۆزسیۆن بۆ چەندساڵێک ئه‌وا جه‌ماوه‌رێكی گه‌وره له‌ده‌وری خۆیان كۆده‌كه‌نه‌وه‌و توشی ئه‌و شكستانه نابن کە توشی بوون و سەلەفیەتی دینی نابێتە ڕکابەریان.
بەشێکی تری ئۆپۆزسیۆن بە واقیعی حاڵ، باسی خەیاڵ و تیۆرو چەمک ناکەم باسی فاکت و تەکنیکی ڕاکێشانی سۆزی شەقام دەکەم لەدەستی شەقامی توڕەو هێزە تازەکانی وەک نەوەی نوێ و ڕێکخراوەکان و کەمپەینچیان و ناڕازییەکانی چین و توێژەکاندایەو زیاتر کار بۆپێدانی موچەو شایستەداراییەکان و خزمەتگوزاری دەکەن و بە تێپەڕینی زەمەن خاودەبنەوە، بەڵام بۆ ئێستاو هەڵبژاردنی ئایندەی پەڕلەمانی کوردستان لە 25ـی شوباتی 2024 ئەوەی دژی حکومەتی هەرێم بنوسێ و بجوڵێتەوەو ڕەخنە بگرێت و ناڕازی بێت لەو دۆخەو بەغدادی پێ باشتربێت لە هەولێرو سلێمانی، بەکردەنی ڕەخنەو چالاکیەکانی دەچێتە خزمەتی خەبات و ئەجێندای ئەو تایپەوە بە ئیسلامیەکانیشەوە، وەک هەمان دۆخی پەراوێزخستنی حیزبە چەپ و ڕادیکاڵ و سیکۆلارو نەتەوەییەکانی سەردەمی هاتنەوەی ئیمام و شۆڕشی ئیسلامی ساڵی 1979ـی ئێران و ڕووخانی محه‌مه‌د ڕه‌زا شا.
بۆیە باشترە گوتاری ئۆپۆزیسیۆن هاوسەنگ بێتەوەو بەرەی پۆپۆلیست و دژە نەتەوە بەتەواوی جیابکرێتەوە لەبەرەی عاقڵمەندان و خاوەن مافەکان و توێژە ڕاستەقینەکانی ئۆپۆزسیۆنی نیشتیمانی نەتەوەخوازو چاودێرو حەق نییە ئیسلامیەکان ئەو مێژوە جوانەیان تێکەڵ بێت بە خەباتێکی ناڕوون و شەعبەوی، چونکە مۆدێلی شوێنکەوتەیی گێلانە کۆتایی هاتووە بۆ مۆدێلێک لە زرنگی داهێنەرانە و گۆڕانکاری بنەڕەتی و ڕادیکاڵانە، هەموو گۆڕانکارییەکیش ئومێدی چاکسازی لەگەڵ نییەو هەموو شۆڕش و کۆدێتایەکیش بەرهەمێکی شەرافەتمەندانەو شکۆدارانەی نیەو نابێ.
قەیس سوعەید، لە تونس لەساڵی 2019 کاتێک کۆدێتای بەسەر شەرعیەت و پەڕلەمان و دیموکراسیەتدا کرد دژی ڕابەری هەڵبژێردراوی گەل ڕاشد غەننوشی و دوری خستەوە، سواری شەپۆلی ناڕازی شۆڕشی 2011ـی تونس بوو، شۆڕشی محمد بوعەزیزییەکان و مەزڵومەکان و برسیەکانی دزی، دەی هەبوون لێرەوە شاگەشکە بوون چەپڵەیان لێئەدا بۆ ئەو مۆدێلە ترسناکە قەمعی و فاشیستی و پیلانگێڕییە دژی دیموکراسی، قەیس سوعەید پاڵەوان نەبوو وەک گاندی و ماندێلا، شۆڕشگێڕیش نەبوو، خانەنشینێکی زانکۆیی تێرو ئەرستۆکراتێکی لوتبەرز بوو، دیکتاتۆر بوو، دژی دیموکراسی و دەستورو یاساکانی هەڵبژاردن و عەدل و ئینسافی شۆڕشگێڕانەش بوو، ناسیۆنالیستێک بوو بەجارێک وڵاتی توشی قەیرانی سەخت و برسێتی کردەوە، کەچی هەبوون دڵخۆش بوون بەو گۆڕانکارییە هەر لەبەر ئەوەی ڕقی لە ئاین و خەتی ئیخوان موسلیمین و پێشەوا بەننا و هێڵی ستراتیجی ئیسلامی بوو، بۆیە ڕقبوون لە نیشتیمان و نەتەوەو حکومەت هیچ ئیزافەو چارەیەکت بۆ ناکات.
ناڕەزایەتی و چەپڵەو مۆری گۆڕانکاری نابێت هەرزانفرۆش بکرێت هێشتا ئاسۆیەکی ڕوون دیار نییە و نیشتمان هی هەموانەو دەبێت چاکسازی جەوهەری بکرێ و دەشکرێ، نیشانەی ڕەزامەندی و شایەتیدان قورسەو نابێ بدرێ لە بەرۆکی کاراکتەری بکەرنادیارو دیگا تەڵخ، بزانە واژۆو مۆری پەنجەی تۆی هاوڵاتی ئەخەیتە سەر چ کاغەزێکی سپی پاک.
ئەوانەی دەستکەوتەکانی ڕاپەڕین و ئازادی ڕەتدەکەنەوەو ئەوانەش ئالودەو هۆگری دەستکەوتەکانن هەردوو، کوردو کوردستانیی و کوڕی ئەم میللەتەن دەبێت ڕێزیان لێ بگیرێت، چونکە هەردولا نان و ئازادیان دەوێت، دوو نان و دوو جۆر ئازادیی بوونی نییە، ئەوەش کە ئازادیی ناوێت ئەوە ئیتر قۆناغێکە لە ترس و تراژیدیاو پرسێکی تەواو نائومێدیی تاڵ و کوشندەی کوردبوونە بزانە لەناو کایەیەکی سیاسی ساختەو ئۆپۆزسیۆنێکی دزراودایە.