لە دەستووری عێراقدا، دەسەڵاتەکانی سەرۆککۆمار لە سەرووی دەسەڵاتەکانی دادگای فیدراڵین

لەدوای روخانی رژێمی سەدام و هاتنە ئارای شێوازی نوێی حوکمڕانی، بۆ یەکەمینجار دەستوور بە هاوبەشی پێکهاتەکانی عێراق نووسرایەوە وپاشان لە لە پڕۆسەیەکی راپرسیدا لەلایەن زۆرینەی خەڵکەوە بە دەنگی بەڵێ ئەرێکرا و پەیڕەوکردنی سیستەمی فیدراڵی بڕیاری لێدرا وەک لە بەندی یەکەم (بنەما گشتییەکان) ماددەی(1)ی دەستووردا هاتوەو دەڵێت" کۆماری عێراق دەوڵەتێکی فیدراڵی یەکگرتووی سەربەخۆی خاوەن سەروەرییە، سیستەمی حوکمڕانی تێیدا کۆماری نوێنەرایەتی (پەرلەمانی) دیموکراسییە، ئەم دەستوورەش یەکپارچەیی عێراق دەپارێزێت".  

ئێستا دوای (20) ساڵ، شیعە مەزهەبەکان رێبەرایەتی پڕۆسەی سیاسی دەکەن، سەرەڕای ئەوەی لە گۆشەنیگایەکی بەرتەسکی مەزهەبیەوە پەیڕەوی دەسەڵات دەکەن،ئەوەی ئێستا لە رەفتارو هەڵس و کەوتیشیان تێبینی دەکرێت، دەیانەوێت لە رێگەی دادگای فیدراڵیەوە پایەکانی دەسەڵاتە مەزهەبییەکەیان لە سەر حسابی پێکهاتەکانی تربە تایبەتیش (کورد و سوننە) تۆکمە بکەن و تەنانەت قەرەبووی (100) ساڵی رابردووشیان بکەنەوە کە لە پڕۆسەی سیاسی و ناوەندی بڕیاری سیاسی ئەم وڵاتە پەراوێز خرابوون.

دادگای فیدراڵی، کە بە پێی بنەما دەستووریەکانی عێراق دانەمەزراوە، خۆی لە خۆیدا سەرپێچی دەستوورییە، لە ئێستادا مەترسی زۆری لەسەر خودی عێراق، پێکهاتە جیاجیاکان، بنەما دیموکراتییەکان، پێکەوەژیان و تەنانەت یەکپارچەیی ئەم وڵاتەش دروستکردووە، چونکە خەریکە ناوەڕۆکی تەواوی ئەو بەند و ماددە دەستوورییانەی کە 66% هاووڵاتییانی عێراق دەنگیان پێدا، لە رێگەی شیکردنەوەی جیاواز رەتدەکاتەوە و تەفسیری تازەیان بۆ دادەهێنێ کە نەگونجاوە لەگەڵ فەلسەفە و رۆحی دەستوور.

لە بەشی دووەم، دەسەڵاتی راپەڕاندن، لقی یەکەم، ماددەی (67) لە دەستووری عێراقدا هاتووە: "سەرۆککۆمار سەرۆکی وڵات و نیشانەی یەکپارچەیی نیشتمان و سەروەری وڵاتە، هەوڵدەدات بۆ پابەندبوون بە دەستوور و پارێزگاری لە سەربەخۆیی و سەروەری و یەکێتی پاراستنی خاکی عێراق بەپێی بڕگەکانی دەستوور".

بەپێی ناوەڕۆکی ئەو ماددەیە بێت کە دەڵێت: "هەوڵدەدات بۆ پابەندبوون بە دەستوور"، کەواتە سەرۆککۆمار دەسەڵاتی دەستنیشانکردنی سەرپێچییە دەستوورییەکانی هەیە و لەم رووەوەش دەسەڵاتەکانی لە سەرووی دەسەڵاتی دادگای فیدراڵییەوەیە و دەتوانێت داوای پێداچوونەوە بە بڕیارەکانی دادگا بکات لە کاتێکدا تێبینی پێشێلکاری دەستووری دەکات، بە تایبەت لەو بڕیارانەی ئەم دادگایە دەریاندەکات و تیایدا سەرجەم ئەو دەستکەوتانەی کە هەرێمی کوردستان لە دەستووری عێراقدا جێگیری کردوون هەڵیان دەوەشێنێتەوە.