ئەگەر  " بارزانی  " ڕیفراندۆمی نەكردایە؟

کورد؛ مێژوویەکی دوور و درێژی لە خەبات و قوربانیدان بۆ مافی دیاریکردنی چارەنووسی خۆی هەیە، کاتێکیش ئەم بەشەی کوردستان بەزۆرەملێ لکێنرا بە عێراقێکی بێ ناسنامە، ئەوا هەر زوو کەوتە بەر شاڵاوی ڕەشەکوژی و جینۆساید و کیمیاباران و ئەنفال، بەتایبەتی کاتێک ڕژێمی بەعس سیاسەتی خاکی سووتاو و وێرانکردنی زیاتر لە 4500 گوندی کوردستان و شاڵاوی ئەنفالی بەسەر گەلی کوردستاندا جێبەجێ کرد. 

ئەم عەقڵییەتە تاوەکو ئەمڕۆ لەناو زۆربەی عەقڵییەتە سیاسییە دەستڕۆیشتووەکان و دامەزراوەکانی عێراقدا بوونی ماوە و بووەتە میراتێکی ناشرین و قێزەوەنی بەجێماوی ڕژێمە یەك لەدوای یەكەكانی عێراقەوە.

پێشێلکردنی ماف و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان و بڕینی مووچە و بوودجە و جێبەجێ نەکردنی زیاد لە 50 ماددە و بڕگەی دەستووری کە مافی خەڵکی کوردستانە، شایەتییەکی حاشا هەڵنەگرە بۆ بەردەوامیی کۆمەڵکوژی و سڕینەوەی ناسنامە و زمان و کولتوور.

لە ناو ئەم واقیعە تاڵە و لەناو تاریکایی بێئومێدیدا، سەرۆک بارزانی مەرجەعی کوردستان و سەرکردەی کورد و کوردستانییەکان، لە 25ی ئەیلوولی 2017 بڕیارە مێژووییەکەی ڕیفراندۆمی دا و بەسەرکەوتوویی 92%ی گەلی کوردستان دەنگیان بە "بەڵێ" بۆ سەربەخۆیی دا. ئەم سەرکەوتنەش بۆ ڕۆڵی سەرۆک و مەرجەعی کورد دەگەڕێتەوە کە بەدرێژایی ژیانی سیاسی و پێشمەرگایەتیی، باوەڕی پتەوی بە مافی سەربەخۆیی کورد هەبووە. لێرەدا ئەو پرسیارە گرنگ و چارەنووسسازە دێتە ئاراوە: بۆچی ڕیفراندۆم ئەنجام درا؟.

سەرەتا، ڕیفراندۆم لە یاسا نێودەوڵەتییەکاندا جێگەی کراوەتەوە و بەپێی بڕیار و ڕاسپاردەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان مافی ئاسایی و سرووشتی گەلانە. لەمەش گرنگتر گەلێک کە کۆمەڵکوژ کرابێت و لەلایەن بكوژەكانییەوە ئامادەش نەبن داوای لێبووردنی لێبکەن و دان بەو جینۆساید و کۆمەڵکوژییەدا بنێن و بەردەوامیشی پێ بدەن، ئەو کات متمانە لەنێوان گەلی کورد و ڕژێمە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق و ڕژێمەكانی ناوچەکەش نامێنێت. 

بەمەش چارەنووس و داهاتووی منداڵەکانمان دەکەوێتە مەترسی و قڕکردنەو دووبارە بوونەوەی جینۆسایدو كۆمەڵكوژییەوە، بۆیە ڕیفراندۆم لەدوای شۆڕشی ئەیلوول ئەمە دووەمجارە کورد بە ڕابەرایەتی مەسعود بارزانی توانی پەیامێک بۆ جیهان و بەغدا و دراوسێکانی بنێرێت، بەوەی "ئێمە دۆستایەتیی هەمووانمان دەوێت، بەڵام لەسەر حسابی ژیان و بژێوی و بوونی ئێمە نا،  بۆیە ئەگەر ئێوە ئامادە نەبن مافەکانمان بدەن، ئەوە ئێمە بڕیارە چارەنووسسازەکە دەدەین."

بەو ڕیفراندۆمە کورد توانی لەو دیوی تونێلە تاریكەكەوە ڕێگا و تروسکاییەکی نوێ بدۆزێتەوە و متمانەی بۆ گەڕایەوە بەوەی چیتر بە ژیانی سەرکوتکاری و قڕکردن ڕازی نین. سیاسەتی ئەنفال و کیمیابارانی هەڵەبجە و بەعەرەبکردن و تەرحیل و بڕینی مووچە و گەمارۆ و جەنگی ئابووری و داگیرکردنی کەرکووک و خانەقین و شنگال و تەواویی ناوچە کوردستانییەکان ڕەت دەکەینەوە. مادام ئێوە بڕواتان بە پێکەوەژیان و فیدراڵییەت و هاوبەشی و سازان و ئەو دەستوورەش نییە كە زۆرینەی عێراقییەكان دەنگیان لەسەر داوە ، ئەوا هەستی نەتەوەیی کورد زیاتر گەشە دەکات و دوور نییە بۆ جارێکی دیکە گەلی کورد داوای جێبەجێکردنی ئەنجامی ڕیفراندۆمەكە لە سەرۆک بارزانی نەکات. مادام ئێوە هەر سوورن لەسەر برسی کردنی هاوڵاتیانی کورد و کوردستانییەکان و سزادانی ئەم گەلە و بەردەوامیدان بە جینۆساید و کۆمەڵکوژی بە شێواز و ڕێگای جۆراوجۆر، ئەوا گەلی کوردیش داوای مافە داگیرکراوەکانی کەرکووک و ناوچە کوردستانییەکان دەکات و مافی دەستووری و نێودەوڵەتیشە بە مافی خۆی بگات بۆ سەربەخۆیی.

تا ئەم ساتەش کورد خوازیارە لە ڕێگەی گفتوگۆوە کێشەکانی لەگەڵ بەغدا چارەسەر بکات، بەڵام کاتێک ئەوان عەقڵییەتێکی ئاخنراو بە شۆڤێنی و دژایەتیکردنی کوردیان هەبێت، زۆر زەحمەتە بگەینە چارەسەرێک. ئەوان خوازیارن پێگەی هەرێمی کوردستان لاواز بکەن و بەردەوام کار بۆ پارچەپارچەکردنی یەکگرتوویی و تەبایی نێوماڵی کورد دەدەن، ئەمەش بە پاڵپشتی ئەجێندا و ویستی ناوچەیین بەردەوامن لەسەر بڕینی مووچە و بوودجە و جێبەجێ نەكردنی ماددەی 140ی دەستووری بۆ گەڕانەوەی كەركوكی كوردستانی،  بەڵام هەمووان ئەوەیان لەیاد کردووە، بارزانی بە ڕیفراندۆم پەیامێکی بۆ جیهان و نەیار و دۆستانمان ناردووە، بەوەی گەلی کورد خاوەنی ئیرادە و ویستی سەربەخۆییە و هەرگیز دەستبەرداری مافە ڕەواکانی نابێت و بەردەوامە لە خەبات.