فیدراڵییەت.. لە بەردەم ئیرادەی خەڵكی كوردستان و عەقڵییەتی خۆسەپاندن

   لەگەڵ نزیكبوونەوەمان لە ساڵی 2026 و دوای پابەندبوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هەموو داواكارییەكانی بەغدا و ڕادەستكردنی نەوتی هەرێم و داهاتی ناوخۆ، كەچی دەسەڵاتدارانی بەغدا هێشتا لە ناردنی سێ مووچەی كۆتایی ئەمساڵی 2025 خۆیان دەدزنەوە. ئەمەش حاڵەتێكی چاوەڕوانكراوە لە دەسەڵاتێكی عێراقی كە ئاستەمە عەقڵییەتی داگیركاری لە زهنیەتیدا بگۆڕدرێت؛ چونكە پێشتریش بەرامبەر چارەسەركردنی كێشەی كەركووك و ماددەی 140ی دەستووری و قەرەبووكردنەوەی قوربانیانی ئەنفال و زیاتر لە 50 ماددەی دیكەی دەستووری، هەر هەمان سیاسەتی خۆدزینەوەی پەیڕەو كردووە.

هەر ئەمەشە وایكردووە عێراق لە سەرەتای دامەزراندنییەوە تا ئێستا نەبێتە دەوڵەتێكی هاوچەرخ، كە تێیدا هەموو نەتەوە، ئایین و ئایینزاكان هەست بە هاووڵاتیبوونی خۆیان بكەن. گەلی كوردیش بۆ پاراستنی بوون و ئیرادەی خۆی و چەسپاندنی دەستوور لە جەنگێكی بەردەوامدایە؛ لە بەرامبەریشدا ئەوان هەموو ڕێكار و پیلانێكیان بۆ تواندنەوەی شوناسی نەتەوەیی كورد جێبەجێ كردووە. هەرچی پاشگەزبوونەوەیە لە ڕێككەوتنی 11ی ئازاری 1970 و كارەساتی جەزائیر و نسكۆی 1975، تا دەگاتە لەباربردنی بنەماكانی دەستوور، ئەنفال، برسیكردنی گەلی كورد، گەمارۆ و جەنگی ئابووری، كە لەلایەن شۆڤێنییەتی ناوەند و جاشەكانی ناوخۆوە پەیڕەو كراون، تەنیا ئامانج لێیان تواندنەوە و قڕكردنی كورد بووە. تەنانەت ئەو قەوارە سیاسییە نیمچە سەربەخۆیەشمان پێ ڕەوا نابینن، كە بە خوێنی شەهیدان و قوربانیدانی گەلەكەمان لە ساڵی 1991 بەدی هات و هەر زوو بە هەموو ڕێگەیەك هەوڵی لەباربردنیان دا.

لە ناو ئەم هەموو پیلانگێڕی و هێرش و دژایەتییانەدا، سەرۆك بارزانی تاقە ئومێدێكە بۆ بردنەوەی جەنگی ئیرادە و پاراستنی بوونی كوردە لە ناوچەكەدا. هەربۆیە شۆڤێنییەكان باش ئەم هەقیقەتە دەزانن و لە هەوڵی ئەوەدان تاكی كورد فریو بدەن و بەرەو ناوەندگەرێتیی پەلکێشی بکەن تا بیر و زهنیەتی كورد لەسەر دەستوور لاببەن. هەموو بەناو دامەزراوەكانی عێراقیش بە دادگای فیدراڵیشەوە، بوونەتە ئامرازێك بۆ خزمەتكردنی ئەم ئەجێندا دڕندانەیەی كە لە مێژووی هاوچەرخدا داهێنەری فكری ئەنفال و كوشتن و قڕكردنی گەلی كورد بووە.

لە ڕوانگەیەوە پەنابردن بۆ ڕیفراندۆمی 2017 تەنیا پرۆسەیەكی سیاسی نەبوو، هێندەی جەنگی چەسپاندنی ئیرادەی نەتەوەیەكی بێ دەوڵەت بوو. ڕیفراندۆم بریتی بوو لە ڕەتكردنەوەی گەمارۆ، برسیكردن، بڕینی مووچە و دەستبردن بۆ مافەكانی گەلی كوردستان. وەڵامدانەوەی هەموو ئەو ناهەقییانە بوو كە دەیانویست درێژە بە پرۆسەی تەعریبكردن، زەوتكردنی خاك، تەرحیل و بڕینی قووت و مووچەی خەڵك بدەن. حكومەتی هەرێم لە پێناو زامنكردنی مافەكانی خەڵكی كوردستان و بۆ بڕینی بیانووی هەندێك كەسایەتی و گرووپ و لایەنی سیاسیی هەڵتۆقیوی ناوخۆش، تەنانەت نەوت و داهاتی ناوخۆشی ڕادەستی بەغدا كرد، كەچی بەغدا پابەندی بەڵێن و ڕێككەوتنەكانی نابێت، لە ناوخۆشدا لە ڕێگەی بەكرێگیراوەكانییەوە هەر لەسەر فریودان و بەلاڕێدابردنی مووچەخۆران و چین و توێژەكانی كۆمەڵگە بەردەوامن.

كێشەكانی نێوان هەرێم و عێراقێكی ناوەندیی مەزهەبی، بەتایبەتی لەسەر كەركووك و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم و پرسی نەوت و مووچە، تا دێت ئاڵۆزتر و قووڵتر دەبنەوە. لەم واقیعە تاڵەشدا شكستی دەوڵەتی عێراق بۆ بوون بە دەوڵەتێكی نیشتمانیی هاوچەرخ بەردەوامە و میلی كاتژمێرەكە بەرەو دواوە دەگەڕێتەوە؛ ئەمجارە خەریكە سەرجەم عێراق بەرەو هەڵدێرێكی مەزهەبگەرایی، ئاژاوە و قەیرانی دارایی پەلکێش دەكەن. ئەمە لە كاتێكدایە كە هەموو كارتەكانی فشار دژی خەڵكی كوردستان بەكارهێنراون. ئالێرەدا ئەو پرسیارە مێژووییە دێتە پێشەوە: ئایا كورد دەگەڕێتەوە بۆ دواوە و پاشكۆیی ناوەندێك قبووڵ دەكات كە هێشتا كوردی بە هاووڵاتیی پلە دوو داناوە؟ دەوڵەتێكی ناوەندی كە تا ئێستا توانای كۆنترۆڵكردنی میلیشیا چەكدارەكانی نییە و بە درۆن و مووشەك هێرش دەكەنە سەر دامەزراوەكانی ژێرخانی كوردستان و كارەبای زیاتر لە 7 ملیۆن هاووڵاتی دەبڕن و دەستێوەردانی ناوماڵی كورد دەكەن، ئیتر چۆن دەتوانێت خۆشگوزەرانی، ئارامی و سەقامگیری بۆ هەرێمی كوردستان و عێراق دابین بكات؟

لەو لاشەوە سیاسەتی نوێی ئەمەریكا كە لەسەر بنەمای "بەرژەوەندییەكانی خۆم لە پێشەوەیە" دامەزراوە و ئیدارە نوێیەكەی ترامپ كە سەرقاڵی دەیان كێشە و ململانێی گەورەتری جیهانە، ڕەنگە نەیەوێت لە پێناو چاوی ڕەشی ناوەند، دڵی شكاوی هاوپەیمانەكەی لە هەولێر ڕابگرێت؛ ئەو دەترسێت عێراق وەك دەوڵەتێكی یەكگرتووی سەقامگیر هەرەس بهێنێت و پارچەكانی بۆ كۆنەكرێتەوە. لەم واقیعە تاڵەدا بوونی دەوڵەتمەدارێكی دڵسۆز و خاوەن ئیرادەیەكی پۆڵایین زۆر پێویستە، كە لە مەسروور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا دەبینرێتەوە. ئەو لە چەند ساڵی كابینەی نۆیەمدا و لە ناو هەموو قەیرانەكاندا، لە بەرپرسیارێتی هەڵنەهات و ڕووبەڕووی هەموویان بووەوە.

ەس نكۆڵی لەوە ناكات كە (كۆرۆنا، وشكەساڵی، دابەزینی بەهای نەوت، بڕینی بودجە و مووچە، درۆن و مووشەكبارانی بالیستی، نانەوەی پشێوی و ڕێگریكردن لە چاكسازی) قەیران و كارەسات و ئاستەنگی ئاسان نەبوون، بەڵام بە پشتیوانیی خوداو دواتر خەڵكی دڵسۆزو نیشتمانپەروەرو پێشمەرگە و  هێزەكانی ناوخۆ و ئیرادەی پۆڵایینی سەرۆك بارزانی و سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت، توانرا ڕۆژە سەختەكان تێپەڕێنین و كەرامەت و قەوارەی هەرێمی كوردستان بپارێزرێت، تا كوردستان نەچێتەوە سەردەمی سێ پارێزگای پێشووەوەو  بەدەست ناوەندێكی ستەمكارەوە كۆمەڵكوژ بكرێتەوە.

بۆیە جەنگی ئیرادە و چەسپاندنی دەستوور، شەڕی مان و نەمانە بۆ كوردستان؛ ئەركی سەرشانی هەموو باوك و دایكێكی دڵسۆزە بۆ منداڵ و نەوەكانیان هەریەكەو بەشێواز و لەئاست خۆیەوە لەم جەنگە بەشدار بێت، مێژووش سەلماندوویەتی كە گەلێك بۆ دوژمن نەچەمێتەوە و باوەڕی بە ئازادی و سەربەخۆیی هەبێت، هەرگیز ناكەوێت و هەمیشە سەردەكەوێت.