ڕۆڵی ئافرەتی کورد لە دابینکردنی ئاشتی لە هەرێمی کوردستان

لە مێژووی مرۆڤایەتیدا، ئافرەت هەمیشە وەک هێمایەکی ژیان و ئاوەدانی ناسراوە. لە هەرێمی کوردستانیش، کە بە درێژایی مێژوو تووشی شەڕ، دەربەدەری و جینۆساید بووە، ئافرەتی کورد نەک تەنها قوربانیی سەرەکیی ئەم نەهامەتییانە بووە، بەڵکو کۆڵەکە و ڕاگری سەرەکیی خێزان و کۆمەڵگە بووە لە ڕۆژە سەختەکاندا. ئەمڕۆ، لە هەرێمی کوردستان، ڕۆڵی ئافرەت لە بەرقەرارکردن و پاراستنی ئاشتیدا ڕۆڵێکی پیرۆز و کاریگەرە کە پێویستە بە وردی باسی لێوە بکرێت.

پێش هەموو شتێک، دەبێت ئێمە بزانین کە ئاشتی تەنها نەبوونی شەڕ نییە؛ بەڵکو ئاشتی پڕۆسەیەکە بۆ بونیادنانی دادپەروەری، لێبوردەیی و پێکەوەژیان. ئافرەتی کورد لەم بوارەدا خاوەن ئەزموونێکی زۆر باشە، کاتێک کە پیاوان وەک پێشمەرگە لە بەرەکانی شەڕ بوون یان بوونە قوربانیی ئەنفال و کیمیاباران، ئەوە دایک و هاوسەرەکان بوون کە بە دڵێکی سووتاو و بە هێزێکی مەزنەوە خێزانەکانی خۆیان پاراست. ئەوان نەیانهێشت تۆوی رق و کینە لە دڵی منداڵەکانیاندا بچێنن، بەڵکو فێری خۆڕاگری و خۆشەویستیی نیشتمانییان کردن. ئەم پەروەردە خێزانییە، بنەمایەکی زۆر گەورەیە بۆ ئاشتیی کۆمەڵایەتی.

لە لایەکی دیکەوە، لە نەریتی کوردەواریدا، ئافرەت دەسەڵاتێکی مەعنەویی بەهێزی هەبووە بۆ ڕاگرتنی شەڕەکان. لەناو عەشیرەت و گوندەکاندا، زۆر جار "لەچکی سپی"ـی دایکێک بەس بووە بۆ ئەوەی شەڕی نێوان دوو بنەماڵە یان دوو هێز کۆتایی پێ بێت. ئەم کەلتوورە نیشانی دەدات کە کۆمەڵگەی کوردی ڕێزێکی تایبەت لە ئافرەت دەگرێت و ئافرەتی کورد هەمیشە ڕۆڵی نێوەندگیریی بۆ ئاشتیش گێڕاوە، ئەوەش بێگومان شانازییەکی زۆر گەورەیە بۆ ئافرەتی کورد.

لە قۆناغی دوای ساڵی ١٩٩١ و دامەزراندنی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ڕۆڵی ئافرەت لە چوارچێوەی خێزان دەرچوو و بەرەو کایەکانی سیاسی و مەدەنی ڕۆیشت. ئافرەتی کورد ئیتر نەک تەنها چاوەڕێی ئاشتیی دەکرد، بەڵکو بوو بە بەشێک لە دروستکردنی. لە ڕێگەی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، پەرلەمان و دامەزراوە حکومییەکانەوە، ئافرەتان کاریان کردووە بۆ نەهێشتنی توندوتیژی و بڵاوکردنەوەی هزری لێبوردەیی. بوونی ئافرەتان لە پەرلەمانی کوردستاندا بە ڕێژەیەکی بەرچاو (کۆتا)، دەرفەتی دا کە دەنگی ئاشتیخوازانەی دایکان لە یاساداناندا ڕەنگ بداتەوە.

سەرەڕای هەموو ئەم دەستکەوتانە، هێشتا ئاستەنگ لە بەردەم ئافرەتی کورددا هەن. هێشتا هەندێک دابونەریتی پاشکەوتوو و توندوتیژیی خێزانی ڕێگرن لەوەی ئافرەت بە تەواوی تواناکانی خۆی بۆ ئاشتی بەکار بهێنێت. بەڵام دەبێت باوەڕمان بەوە هەبێت کە هیچ ئاشتییەکی ڕاستەقینە و بەردەوام بەبێ بەشداریکردنی کارای ئافرەتان نایەتە دی. ئافرەت ئەو پردەیە کە دەتوانێت ناکۆکییە گەورەکان بە هیواکانی داهاتووەوە گرێ بدات.

لە کۆتاییدا، دەتوانین بڵێین کە ئافرەتی کورد لە هەرێمی کوردستان، بە فرمێسکەکانی خۆی خەمی لە مێژوویەکی بە ئازار شوشتووەتەوە و بە هیواکانی خۆی داهاتوویەکی گەش دەنەخشێنێت. ئاشتی لە کوردستان بێ دەست و دەنگ و بوونی ئافرەت، وەک باڵندەیەکی بێ پەر و باڵە. بۆیە، هەر هەوڵێک بۆ ئاشتی و سەقامگیری، دەبێت لە ماڵ و خێزانەوە دەست پێ بکات و بە پێگەی بەهێزی ئافرەت لە ناوەندی بڕیاردا بگاتە لووتکە. پاراستنی مافەکانی ئافرەت، پاراستنی ئاشتیی کوردستانە.