ملا عبدالله شیرکاوهای
نویسنده
آغاز سال و موضوع همزیستی ادیان
در فرهنگ اصیل کوردی ما موضوعات زیبای زیادی وجود داشته که امروزه ارزش آنها بیشتر نمایان میشود و وجودشان برای توسعهی تفکر، دیدگاه و پیشرفت زندگی ضروری است. انساندوستی، احترام متقابل، صلحطلبی، میانهروی، همزیستی و بردباری همیشه از ویژگیهای مهم و ارزشمند در میان ملت کورد بودهاند که منشأ و الهام این ارزشهای زیبا به دین و تأثیر آن بر شرایط اجتماعی، هدایت فرد و جامعه و درک صحیح از دینداری برمیگردد.
متأسفانه به دلایل مختلف و با ایجاد فظای باز و واردات فرهنگ بیگانه، درک نادرست از دین، ظهور تفکر افراطی، فاصله گرفتن از دین و تضعیف دینداری، گاهی مسائل با هم مخلوط میشوند و زیباییها و ارزشها و ویژگیهای جامعهی کوردی تحت قضاوت کفر و ایمان قرار میگیرند!
گاهی اوقات در پناه درک نادرست، تفکر محدود، نژادپرستی، خودپرستی، خودمحوری و فتواهای نادرست و غیرعلمی، مطالبی منتشر میشود که بوی فتنه، آشوب، تفرقه و تخریب صلح اجتماعی میدهد. بنابراین مهم است این آگاهی ایجاد شود که اختلاف و تفاوت نظر مربوط به تفاوتهای فکری و ایدئولوژیک است، نه حذف یکدیگر. از این منظر، هر انتقاد و اختلافی باید در چارچوب نقد اندیشه باشد، نه خود شخص، زیرا از دیدگاه اسلام، انسانها هر چه باشند، در دایره انسانیت برادر یکدیگرند و نسبت به هم حقوقی دارند. مهمتر از همه نباید فراموش کنیم که تفاوت ما در طبیعت، ملیت و زبان نشانهی قدرت و خواست خداوند متعال است.
قضاوت دربارهی افراد و امور بدون آگاهی و تحقیق آسان نیست، همانطور که تحمیل و اجبار خواست دین نیست و حتی ستمی است که در نهایت یکهتازی و افراطگری را به بار میآورد؛ به گونهای که این نوع تفکر میخواهد همهی مردم را در مسیری که خود میخواهد و میپذیرد، هدایت و رنگآمیزی کند؛ در غیر این صورت خود را در جبههی مخالفت و سنگربندی و قضاوت علیه دیگران میبیند. این در حالی است که اسلام به عنوان دین، تکثر را میپذیرد و آن را بخشی از پیشرفت بشریت میداند. بنابراین مهم است که جهتگیری سخنان و مواضع ما مثبت، صلحآمیز و انساندوستانه باشد و از دایرهی رحمت اسلام خارج نشود، تا باعث گسترش نفرت و کینه نشویم و در عین حال با صلح و دوستی در کنار هم زندگی کنیم.
اسلام در چارچوب تنظیم رابطهی فرد با محیط اطرافش، چندین اصل مهم را وضع کرده تا به عنوان انسان و به عنوان دیندار، برخی معیارها و اصول را رعایت کند و براساس آن بتواند با دیگران زندگی کند و احترام متقابل و پذیرش یکدیگر را برنامهی زندگی خود قرار دهد. اسلام در این راستا بر انسانیت، درک متقابل، برادری، عدالت و آزادی تأکید میکند:
اول: ارزش انسان بودن؛ به این معنا که انسان به عنوان فرزند آدم با تفاوت در عقاید، رنگ، نژاد، صدا، زبان و مکان، موجودی محترم است و خداوند بزرگ این کرامت را به او بخشیده است، که میفرماید: " وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آَدَمَ" ( به خدا قسم به راستی ما به نوادگان آدم را احترام گذاشتهایم)- الاسراء ٧٠.
دوم: شناخت و آشنایی متقابل، یکی از اهداف اساسی؛ تفاوتها در میان بشریت برای نزدیکی و ایجاد ارتباط و آشنایی با یکدیگر است، خداوند بزرگ میفرماید:" يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا (ای مردم، ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را ملتها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید)- الحجرات١٣.
سوم: برادری انسانی؛ به این معنا که همهی پیامبران (درود خدا بر آنها باد) برادر یکدیگر بودند و دعوت به برادری بشریت میکردند، یا اینکه منشأ همهی ما به پدر آدم و مادر حوا برمیگردد، یعنی بشریت یک خانواده است و مهم است که با این دید گسترده به زندگی و بشریت نگاه کنیم، زیرا انسان هر چه باشد، نهایتاً در یکی از نقاطی که دین تعیین کرده، وارد دایرهی "برادری بشری" میشود. در این راستا امام علی سخن زیبایی دارد که میفرماید: " الناس صنفان إما أخ لك في الدين أو نظير لك في الخلق " معنی آن این است که "مردم دو دستهاند: یا برادر دینی تو هستند، یا همنوع تو در آفرینش".
چهارم: عدالت؛ خداوند بزرگ زندگی روی زمین را طوری تنظیم کرده که عدالت در آن محقق شود و همه در سایهی این عدالت به حق و شایستگی خود برسند. خداوند بزرگ میفرماید: " وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ (و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالتپیشگان را دوست دارد)- لحجرات ٩. همچنین میفرماید:" وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ" ("و هنگامی که میان مردم داوری میکنید، به عدالت داوری کنید)- نساء: ٥٨.
پنجم: آزادی؛ به این معنا که خداوند متعال انسان را مختار و آزاد آفریده و آنچه میکند و چگونه میکند و چه انتخاب میکند، آزادی حق هر انسانی است؛ آزادی عقیده و ایدئولوژی و بیان و تنوع و تفاوت در دین و رنگ و نژاد و اصل و زبان انتخاب و حکمت پروردگار است. به عبارت دیگر، خواست خداست که متفاوت باشیم، پس اگر تفاوتها را نپذیریم و به مفهوم آزادی احترام نگذاریم، درست خلاف خواست خدا عمل میکنیم. خداوند بزرگ میفرماید:" وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآَمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا.." (و اگر پروردگارت میخواست، قطعاً همهی ساکنان زمین ایمان میآوردند...) یونس٩٩. "اما پروردگار بزرگ برای انسان احترام قائل شده و او را مختار کرده است." به خاطر همهی این معیارهای مهم و به حکم اینکه دنیای امروز جهانی آمیخته است و منافع و برخورد فرهنگها و تمدنها وجود دارد، نیاز زیادی به همزیستی داریم. همزیستی نه به معنای دست کشیدن و تنازل از دین و عقیده، بلکه به معنای احترام به آزادی و عقاید یکدیگر، همچنین به عنوان خواستهای دینی در راستای هدفی بزرگ از زندگی و بنای تمدن که در ثبات و هماهنگی تجلی مییابد، زیرا اصل در سکونت انسان بر روی زمین آبادانی و توسعه و آرامش است، نه تخریب و افراطگری و درگیری. بنابراین همزیستی احترام به خواست خدا و آن اصول مهم فوق و بخشی از دینداری است، پس مهم و ضروری است که به اندازهی اعتقاد به دین، به همزیستی نیز اعتقاد داشته باشیم.
اکنون در آستانه خداحافظی با سال گذشته هستیم و به استقبال سال جدید میرویم. هر ساله بحث زیادی مطرح میشود که آیا این مسئله تا چه حد جنبه دینی دارد و حکم این سال نو چیست و چگونه است؟
به نظر بنده، اکنون سال نو بیشتر مربوط به نو شدن تقویم سال به عنوان یک تقویم جهانی است و آنقدر ارتباطی با مسئلهی عقیده و دین ندارد که موضوع به ایمان و کفر مرتبط شود. چه عجیب است که از سال نو انتقاد میشود، در حالی که همهی حسابها و تاریخها با این تقویم تنظیم میشود و در تمام روزهای سال پیروی میشود و همهی کشورهای اسلامی نیز از آن استفاده میکنند!
احترام، رفت و آمد، معامله، احوالپرسی و مشارکت در شادی و غم و حتی عدالت و نیکی با غیرمسلمان، خواستهی شریعت مقدس اسلام است. از این منظر، تبریک برخی مناسبتهای عرفی و اجتماعی در زمرهی کفر قرار نمیگیرد. همانطور که اگر یک مسیحی یا ایزدی در عید قربان و رمضان به یک مسلمان بگوید: عیدتان مبارک، از مسیحیت و ایزدی بودن برنمیگردد! به همین ترتیب اگر مسلمان رفتار و معاملهای از این قبیل انجام دهد از دین خارج نمیشود. این مسئله چه ارتباطی با موضوع ایمان و کفر دارد؟ تا این موضوع بهانهای شود و به اقشار و گروههایی حمله شود؛ سالهای سال است که به عنوان شهروند با هم روی این خاک و وطن زندگی میکنیم و مشکلی به نام مشکل دینی نداشتهایم. چرا به افرادی فرصت داده شود که هدفشان ایجاد شکاف میان اقشار و شهروندان کوردستان و برهم زدن صلح اجتماعی است. منطقی نیست که چنین مناسبتی به بهانهای برای تقسیم کوردستان به جبههی کفر و ایمان تبدیل شود.
*دکتر عبدالله شیرکاوەیی، عضو دفتر اجرایی و سخنگو و مسئول رسانهای اتحادیهی علمای اسلامی کوردستان.