احمد زاویته‌ای
نویسنده
سال‌های پر از تنش
دوران فعالیت کابینه‌ی نهم دولت اقلیم کردستان را می‌توان دوران مدیریت بحران‌های بی‌سابقه و تبدیل چالش‌ها به فرصت‌های زیربنایی دانست. در حالی که فشارهای هم‌زمان ناشی از همه‌گیری کرونا، قطع بودجه از سوی بغداد و توقف صادرات نفت، هر دولتی را با خطر فروپاشی مواجه می‌ساخت، این کابینه توانست با اراده‌ای استوار، مسیر توسعه را در پیش گیرد. برگردان فارسی این مقاله، به قلم احمد زاویته‌ای روزنامه‌نگار و مدیر موسسه‌ی تحقیقاتی و رسانه‌‌ای کوردستان٢٤، به دستاوردهای کلیدی این دوره در حوزه‌های اقتصادی، عمرانی و دیجیتال می‌پردازد.
هنگامی که مسرور بارزانی در تابستان ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) پست ریاست دولت اقلیم کوردستان را بر عهده گرفت، انتظار نمی‌رفت که در سال‌های آینده، خطرناک‌ترین مشکلات تاریخ، منطقه و اقلیم را در بر بگیرند، از جمله:
۱- همه‌گیری کرونا، که تمام جهان را فرا گرفت و اقتصاد جهانی را فلج کرد.
۲- کاهش بیش از حد قیمت نفت، تا رسیدن به سطح صفر که موجب کاهش درآمدهای مالی اقلیم شد.
۳- خروج شمار زیادی از شرکت‌های خارجی در نتیجه‌ی بحران مالی جهانی.
۴- بیش از یک بار، قطع سهم اقلیم کوردستان از بودجه‌ی فدرال توسط بغداد.
۵- ممنوعیت صادرات مستقل نفت اقلیم و فلج کردن منبع اصلی اقتصاد آن.
۶- ظهور مشکل حقوق به عنوان نتیجه‌ای از مواضع دولت مرکزی.
در بحبوحه‌ی این مشکلات، احزاب و شخصیت‌های مخالف در کوردستان عراق، از وضعیت به منظور ضربه زدن به مسرور بارزانی و دولتش سوءاستفاده کردند، با این نیت که دولت اقلیم به طور کامل خود را تسلیم دولت مرکزی بغداد کند؛ به معنای دیگر، پایان دادن به موجودیت سیاسی اقلیم کوردستان عراق که از سال ۱۹۹۱ (۱۳۷۰) تأسیس شده است.
این احزاب و شخصیت‌ها، پس از آنکه نتوانستند به عنوان مخالف در کوردستان عراق نقش خود را ایفا کنند—نه از طریق نمایندگانشان در پارلمان کوردستان و پایگاه‌های حزبی و مردمی‌شان، نه در تمام انتخاباتی که در کوردستان برگزار می‌شد و نه از طریق رسانه‌هایشان—برای رسیدن به اهدافشان، به بغداد پناه بردند و به عنوان نماینده‌ی دولت مرکزی با حقوق اقلیم کوردستان که بر اساس قانون اساسی عراق به آن اعطا شده است، مخالفت می‌کردند. برخی اوقات نیز بغداد را برای حمله‌ی نظامی به اقلیم تحریک می‌کردند.
این احزاب و شخصیت‌های مخالف نقش بزرگی در موارد زیر داشتند:
الف- قطع بودجه‌ی اقلیم توسط بغداد.
ب- حقوق کارمندان اقلیم به بغداد محول شد تا بغداد پرداخت آن را تضمین کند! اکنون نیز که بغداد از پرداخت حقوق شانه خالی می‌کند، مخالفان ساکت نشده‌اند، بلکه برعکس، به جای محکوم کردن بغداد و حمایت از مطالبات برحق کارمندان اقلیم برای دریافت حقوقشان، مشکل را علیه دولت اقلیم به کار می‌گیرند تا مردم کرد را از آن برنجانند.
ج- ممنوعیت صادرات نفت اقلیم و تحویل کامل آن به بغداد، که این امر موجب زیان ۲۸ میلیارد دلاری به عراق و اقلیم کوردستان شده است.
هر دولت دیگری اگر با همین مشکلات و چالش‌های بزرگی که از چندین سو علیه دولت اقلیم ایجاد شد، روبرو می‌شد، ممکن بود دچار شکست بزرگی شود. اما دولت مسرور بارزانی توانست با همه‌ی آن‌ها مقابله کند و با دستاوردهای بزرگی که اقلیم در بیست سال گذشته به دست نیاورده بود، از آن مرحله‌ی دشوار عبور کند.
و این نشانه‌ی آینده‌نگری، دقت در ترسیم نقشه‌ی راه و توانایی مدیریت دولت اقلیم است.
با نگاهی سریع و ساده و با اتکا به اسناد و آمار، مهم‌ترین دستاوردهای این کابینه را ارائه می‌دهیم:
اول: انقلاب در زیربنای اقتصادی
الف- اجرای ۷۱۷ پروژه‌ی جاده‌ی داخلی به طول ۲,۶۸۱ کیلومتر در سراسر اقلیم با هزینه‌ای بیش از ۱ تریلیون دینار.
ب- ساخت پل‌های راهبردی مانند (پل زاب، پل‌های رانیه، سوران و دهوک و...).
ج- تعریض جاده‌های داخلی در شهرهای اصلی اربیل، دهوک و سلیمانیه به طول ۱۵۰ کیلومتر.
دوم: پروژه‌ی روشنایی (برق)
الف- تأمین برق مداوم برای بیش از ۲ میلیون شهروند و ۹۰ هزار واحد تجاری.
ب- خاموش کردن ۲,۰۱۷ ژنراتور خصوصی، پس از تأمین برق ملی.
ج- تأمین برق مداوم برای ۱۵۰ محله‌ی مسکونی.
سوم: امنیت آبی برای آینده‌ای پایدار
الف- ساخت ۹ سد راهبردی با ظرفیت ذخیره‌سازی بیش از ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب.
ب- ساخت ۱۲۶ آبگیر (پۆند) در تمام استان‌های اقلیم.
ج- آغاز پروژه‌ی آب آشامیدنی در اربیل، فایده، پیرمام، دربندیخان و رانیه با هزینه‌ای بالغ بر ۹۲۰ میلیون دلار.
چهارم: اصلاحات مالی - پروژه‌ی «حساب من»
الف- بیش از ۹۰۰ هزار شهروند در پروژه‌ی سیستم مالی الکترونیک ثبت‌نام کرده‌اند.
ب- انتقال حقوق ۴۰۰ هزار کارمند به حساب بانکی.
ج- ارائه‌ی خدمات مالی نوین مانند پرداخت الکترونیک، وام‌های ویژه و بیمه.
پنجم: تحول دیجیتال عمومی
الف- دیجیتالی کردن درگاه‌های دولتی، سیستم ویزا، حقوق، آموزش، راهنمایی و رانندگی و ثبت شرکت‌ها.
ب- فعال‌سازی (KRD) و شناسه‌ی دیجیتال یکپارچه.
ج- فعال‌سازی سیستم آموزش الکترونیک (E-WANE)، کتابخانه‌ی دیجیتال و پلتفرم والدین.
ششم: امنیت غذایی و صنعتی
الف- ساخت ۶ سیلوی راهبردی با ظرفیت ذخیره‌سازی ۲۰۰ هزار تن و با هزینه‌ای نزدیک به ۶۰ میلیون دلار.
ب- تأسیس ۳۶۲ سردخانه‌ی جدید و ساخت بیش از ۳۰ هزار گلخانه‌ی کشاورزی.
ج- ساخت ۷ کارخانه برای محصولات سیب‌زمینی و ۱۱ کارخانه‌ی متنوع برای محصولات کشاورزی.
د- ثبت ۳۸,۵۸۴ شرکت، از جمله بیش از ۳,۴۸۶ شرکت خارجی.
هفتم: صادرات محصولات کشاورزی به بازارهای جهانی
الف- افزایش نرخ صادرات محصولات کشاورزی از ۱.۸٪ به ۱۰٪.
ب- صادرات انار، عسل، سیب‌زمینی، ارده، سیب و قارچ به کانادا، اروپا و امارات.
نقش نخست‌وزیر در دوران بحران‌ها
آنچه در این سال‌ها به دست آمده، تنها اجرای پروژه‌ها نبوده، بلکه ترسیم نقشه‌ای جدید برای اقلیمی تواناتر، مستقل‌تر و باثبات‌تر است.
دولت مسرور بارزانی، اقلیم کوردستان را در سخت‌ترین دوران تاریخ نوین، با بودجه‌ای محدود اما با اراده‌ای قوی و امیدی دوربرد، مدیریت کرد.
این دستاوردها، نمونه‌ای موفق از مدیریتی هوشمندانه در دوران‌های پیچیده است و تأکید می‌کند که چالش‌ها می‌توانند به دلیلی برای خیزش تبدیل شوند، اگر رهبری آن بتواند مشکلات را به فرصت تبدیل کند.