میراث فرهنگی اقلیم کوردستان: بیش از ۶۵۰۰ محوطه‌ی باستانی شناسایی و ثبت شده است
تیم‌های باستان‌شناسی بین‌المللی نقش مهمی در کشف و ثبت آثار تاریخی اقلیم کوردستان ایفا می‌کنند
اداره‌ی کل امور میراث فرهنگی و آثار باستانی دولت اقلیم کوردستان اعلام کرد که بیش از ۶۵۰۰ محوطه‌ی باستانی در این اقلیم شناسایی و به ثبت رسیده است، هرچند آمار دقیقی از خانه‌های تاریخی و میراثی در دست نیست.
محمد لشکر، مدیرکل امور میراث فرهنگی و آثار باستانی، روز یکشنبه (۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴) در گفتگوی اختصاصی با وب‌سایت کوردستان ٢٤ اظهار داشت: "از سال ۱۳۸۸ تاکنون، ۱۹ عملیات پیمایش و بررسی باستان‌شناسی در اقلیم کوردستان انجام شده که حدود ۵۵ درصد از مناطق مورد نظر را پوشش داده است."
وی افزود: "متاسفانه به دلیل شرایط ناپایدار سیاسی و امنیتی در برخی مناطق، به‌ویژه نواحی مرزی، کوهستانی و مناطق مشمول ماده‌ی ۱۴۰ قانون اساسی عراق، امکان پیمایش ۴۵ درصد باقی‌مانده فراهم نشده است."
محمد لشکر با تأکید بر غنای تاریخی منطقه گفت: "تعداد محوطه‌های باستانی ثبت شده‌ی ما به بیش از ۶۵۰۰ مورد می‌رسد، اما این آمار شامل خانه‌های دارای ارزش میراثی نمی‌شود، زیرا در حال حاضر سیستم ثبت جداگانه‌ای برای این نوع بناها نداریم."
حضور فعال تیم‌های بین‌المللی باستان‌شناسی
این مقام مسئول همچنین به حضور فعال تیم‌های بین‌المللی اشاره کرد و گفت: "سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ هیئت باستان‌شناسی خارجی به اقلیم کوردستان سفر می‌کنند و این تعداد هیچ‌گاه کمتر از ۲۰ تیم نبوده است. فعالیت این هیئت‌ها دو جنبه دارد؛ برخی به کاوش‌های بلندمدت، که ممکن است ۱۰ تا ۱۵ سال به طول انجامد، مشغول هستند و برخی دیگر به بررسی‌ها و اکتشافات جدید می‌پردازند."
وی اضافه کرد که قراردادهای همکاری میان اداره‌ی کل آثار باستانی و این تیم‌ها (اعم از دولتی یا دانشگاهی) منعقد می‌شود و "برای سال جاری، علاوه بر حدود ۲۰ تیمی که پروژه‌های پیشین خود را ادامه می‌دهند، سه قرارداد جدید نیز آماده شده و تیم‌های مربوطه به‌زودی فعالیت خود را آغاز خواهند کرد."
محمد لشکر در خصوص وضعیت محوطه‌های واقع در مناطق مورد مناقشه (ماده‌ی ۱۴۰) توضیح داد: "ما تفاهم روشنی با دولت فدرال در این زمینه نداریم. مدیریت محوطه‌های باستانی در این مناطق بر عهده‌ی بغداد است و ما نمی‌توانیم در آن دخالت کنیم. متقابلاً، محوطه‌های تحت مدیریت اقلیم کوردستان نیز منحصراً توسط ما اداره می‌شوند و دولت فدرال مجاز به مداخله نیست."
اهمیت تاریخی آمیدی
در همین حال، کوفان احسان، باستان‌شناس و پژوهشگر اداره‌ی آثار باستانی دهوک، در گفتگو با کوردستان ٢٤، از شناسایی ۱۳ محوطه‌ی باستانی مهم در شهر تاریخی آمیدی، واقع در شمال استان دهوک خبر داد که قدمت آن‌ها به دوره‌های مختلف تاریخی بازمی‌گردد.
وی تأکید کرد: "تمامی این محوطه‌ها به طور رسمی در فهرست آثار ملی ثبت‌شده‌ی عراق قرار دارند که نشان‌دهنده‌ی جایگاه برجسته‌ی آمیدی در نقشه‌ی میراث فرهنگی کشور است."
این باستان‌شناس افزود: "نام آمیدی در اسناد تاریخی از قرن نهم پیش از میلاد ذکر شده، زمانی که پادشاه آشوری، اداد-نیراری دوم، از آن با عنوان «کور-آمِدی» یاد کرده است. این امر گواهی بر ریشه‌های عمیق فرهنگی شهر و ارتباط آن با تمدن‌های کهن بین‌النهرین است."
به گفته‌ی کوفان احسان، از شاخص‌ترین آثار باستانی آمیدی می‌توان به محوطه‌ی «کورا سِرِیجی» با آثاری از دوره‌های گوناگون، «دروازه‌ی آمیدی» به عنوان نمونه‌ای از معماری اوایل مسیحیت و «دروازه‌ی زیبار» اشاره کرد که همگی بخشی از میراث معماری غنی و منحصربه‌فرد این منطقه هستند.
فعالیت‌های باستان‌شناسی، به‌ویژه با حضور تیم‌های بین‌المللی که اغلب در تعطیلات تابستانی دانشگاه‌ها (به مدت ۲ تا ۳ ماه) در اقلیم حضور می‌یابند، نقش مهمی در کشف و حفظ این میراث گران‌بها ایفا می‌کند.
