لە پلانەکەی ترەمپدا واشنتن لە کوێی نێوان نەتانیاهۆ و حەماسدا دەوەستێت؟

لە شەڕدا، چ سەرکەوتوو بێت یان شکستخواردوو، دەبێت باجێک هەبێت. بۆ ئەوەی نەتانیاهۆ پلانی ترەمپ قبوڵ بکات و ئامادەیی خۆی بۆ کشانەوە لە کەرتی غەززە ڕابگەیەنێت، بەو مانایەیە کە ئیسرائیل هەموو تواناکانی خۆی تەواو کردووە و لە پلانی ئەمەریکادا ڕێگەیەکی بۆ دەربازبوون لەو تاڵاوەی دۆزیوەتەوە کە ئاوی لێ ڕژاوە و بووەتە هۆی دابڕانێكی نێودەوڵەتی بێوێنە. یانیش ناتانیاهۆ کە کەس باوەڕی بەوە نییە پیاوێکی ئاشتیخواز بێت، گرەو لەسەر ڕەتکردنەوەی حەماس دەکات بۆ بەدەستهێنانی بەرگێکی ئەمەریکی کە ڕێگەی پێدەدات بەردەوام بێت لە شەڕی قڕکردنی غەززە.

پلانی ٢٠ خاڵیی ترەمپ تەنیا ئاگربەست یان ئاڵوگۆڕی زیندانییەکان نییە لە ماوەی پێشبینیکراودا. بەڵکوو، پرۆژەیەکی کراوەیە بۆ بەڕێوەبردنێكی درێژخایەنی نێودەوڵەتی لە غەززە. بەڵێنی کشانەوەی ئیسرائیل و دەرچوونی بزووتنەوەی حەماس لە غەززە و سپاردنی ئیدارەکەی بە لیژنەیەکی تەکنۆکراتەکان لەژێر چاودێریی نێودەوڵەتیدا کە خودی ترەمپ سەرۆکایەتی دەکات، بە بەشداری تۆنی بلێر و کەسانی دیکە. بە واتایەکی تر ڕووبەڕووی ڕێگایەکی دوور و درێژ دەبینەوە بەرەو غەززەیەکی نوێی سەربەخۆ لە کەناری ڕۆژئاوا و لە حەماس، کە چاوەڕوانی هەڵوێست دەکەین لەسەر پلانی لێسەندنەوەی دەسەڵات و چەکەکانی. ئەگەر ناتانیاهۆ لەو پلانەدا ڕێگایەک بۆ دەربازبوون لە شەڕێک بدۆزێتەوە کە سوپا و وێنەی خۆی ڕژاوە، حەماس جگە لە هەڕەشەیەکی وجودی و کۆتایی هاتنی ژیانی چەکداری و سیاسی خۆی هیچی تری تێدا نابینێت.

خەڵكی غەززە کە قورسترین باجی داوە، ئەمڕۆ کەوتۆتە نێوان پێویستی ئاگربەست و سەنگەری ترس کە هیچ ئاسۆیەکی نییە. بێگومان خەڵکی غەززە ژیانیان دەوێت- کارەبا، ئاو، دەرمان و ئاوەدانکردنەوە- بەڵام لە ئەزموونەکانی دراوسێشەوە دەزانن کە چارەسەرە هاوردەکراوەکان دەتوانن درێژخایەن بن. لێرەدا ناوی تۆنی بلێر گەورە دەردەکەوێت، پیاوێک کە زۆر کەس بە بەراورد بە پۆڵ بریمەری عێراقی دەزانن. هەردووکیان نوێنەرایەتیی مۆدێلی فەرمانڕەوایەکی ڕۆژئاوایی دەکەن کە ڕێچکەیەکی ئامادەکراوی هەیە بۆ بەڕێوەبردنی کۆمەڵگایەکی شکاو. جیاوازییەکە ئەوەیە کە بریمەر بە تانکێکی ئەمەریکی گەیشتە عێراق، لە کاتێکدا بلێر ئەمڕۆ بە پلانی ئاشتی ئەمەریکییەوە دەگاتە ئەوێ.

ڕوونە کە ڕێگای پلانی ترەمپ نەک هەر بە بەڵێنی ئاوەدانکردنەوە و ئارامییە، بەڵکو بە مینە سیاسییەکانیش کە لە لێکگەیشتنێکی سادە لە نێوان نەتانیاهۆ و ترەمپ تێدەپەڕن. هەڵگری چەندین بەڵێنە: ئاوەدانکردنەوە، ناوچەیەکی ئابووریی تایبەت و ئاسۆی دەوڵەتی فەلەستین. بەڵام لە هەمان کاتدا چەندین مینیش هەڵدەگرێت: چەکداماڵینی تەواو، ئەمینداریی نێودەوڵەتی و ئیدارەیەکی ئینتقالی کە دەتوانێت بۆ ساڵانێک درێژ بێتەوە. زیاتر لە "جامێکی ژەهراوی" دەچێت کە بەسەر هەموو لایەكدا دابەش دەکرێت، بەڵام دووڕیانەکەی ئەمڕۆ ئەوەیە کە هیچ بەدیلێک نییە. حەماس گەیشتووەتە سنووری خۆی و شەڕەکە تا کاتێکی نادیار ناتوانرێت بەردەوام بێت. لای خۆیەوە ئیسرائیل بێتوانایە لە سەپاندنی داگیرکاری هەمیشەیی، چونکە نایەوێت بەردەوام بێت لە نوقمبوون لەناو تاڵاوی غەززەدا. وشەی کۆتایی لە نێوان "قبووڵکردنی مەرجدار" یان "ڕەتکردنەوەی بنەڕەتی"دا دەمێنێتەوە. ئەگەر حەماس قبووڵ بکات، ئەوا کۆتایی بوونی خۆی دەنووسێت و ئەگەر ڕەتی بکاتەوە، مەترسی ئەوە دەکات کە بەرپرسیارێتی بەردەوامبوونی شەڕی قڕکردن کە غەززییەکان بەرگەی ناگرن، خۆی قورس بکات.

گرنگترین پرسیار هەر ماوەتەوە: سنووری تێوەگلانی ئیدارەی ئەمەریکا لە جێبەجێکردنی ئەم پلانەدا چییە؟ ئایا وەک گەرەنتیکاری زلهێزێک بۆ پابەندبوونەکانی هەموو لایەنەکان کاردەکات، توانای سەپاندنی کشانەوە و دڵنیابوون لە ئاوەدانکردنەوە و پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی هەبێت؟ یان وەک هەمیشە ڕازی دەبێت کە شانبەشانی حکوومەتەکەی نەتانیاهۆ لەسەر مێزەکە دابنیشێت و بەرگێکی سیاسی و سەربازی پێ بدات، لەکاتێکدا وردەکارییەکانی جێبەجێکردنی بە ناڕوونی بهێڵێتەوە، چاوەڕێی ڕوونکردنەوەکانی ئیسرائیل دەکات؟ ئەزموونی ڕابردوو ئەوە پشتڕاست دەکاتەوە کە واشنتن شارەزایە لە دەستپێشخەرییەکان، بەڵام کەمتر بە جۆش و خرۆشەوە سەپاندنیان بەسەر هاوپەیمانە نازدارەکەیدا. ئەمەش وایکردووە زۆرێک بە گومانەوە سەیری پلانەکەی ترەمپ بکەن: ئایا پابەندبوونێکی ڕاستەقینەی ئەمەریکییە، یان تەنها مانۆرێکە بۆ مەبەستی دیکە؟

مێژوو لێبوردنی نییە بۆ ئەوانەی ئاشتی لەدەست دەدەن، بەڵام ئارامی لە غەززە ئەم جارە دیارییەکی بێبەرامبەر نییە. بەڵکو تاقیکردنەوەیەکی توند و تیژە کە نەک تەنها بە بڕیاری نەتانیاهۆ، نە بە قبوڵکردن یان ڕەتکردنەوەی حەماس، بەڵکو بە ڕادەی تێوەگلانی واشنتن لە ڕۆڵی گەرەنتییەکی ڕاستەقینەدا، نەک هاوبەشێکی لایەنگر.