دیموکراسیی شێوێندراو..

لە وڵاتی دامەزراوەیی دەوڵەتداریدا؛ دیموكراسی ئەو ئامڕازەیە كە بۆ چەسپاندنی دادپەوەریی و پاراستنی مافی پێكهاتەكان و ڕێزگرتن لە ئیرادەی گەلان سوودی لێوەر دەگیرێت.

كەچی لە عێراقدا دیموكراسی بەهۆی دەستێوەردانی دەرەكی و سەفقە و مەزهەبگەرایی بووەتە جۆرێك لە دیموكراسیی شێوێندراو، لە ئاكامی ئەم دیموكراسییە شێوێندراوەوە لە بەغدا سندووق و ژمارەی دەنگدەرانی پارتە سیاسییەكان نابنە پارێزەری مافە نەتەوەییەكان، ئەوەتا كاندیدی پارتێكی كوردی كە زیاتر لە ملیۆنێك دەنگی هێناوە و نوێنەرایەتی زۆرینەی گەلی كورد و كوردستانییان دەكات، كەلەكۆمەكی لێ دەكرێت و دەكەوێتە بەر ڕەحمەتی سەفقە و مەزهەبگەرایی و قەومچێتی نەیارانی گەلی كوردو خۆفرۆشانەوە. 

لەم سیستەمەدا سندووقەكانی دەنگدان لە عێراقدا نەك هەر نابنە پارێزەری مافە نەتەوەییەكانی كورد، بەڵکو دەبنە چەکێک بۆ لێدانی ئەو دەنگە ڕەوایانەی کە باس لە خاک و  ناسنامە و مافە دەستوورییەکان دەکەن. 

ئەوەی لە پەرلەمانی عێراقدا ڕوودەدات، نیشانەیەکی مەترسیدارە بۆ ئەوەی کە چۆن عەقڵییەتی شۆڤێنی و مەزهەبی توانیویەتی چەمکی دیموکراسی وەک پەردەیەک بەکاربهێنێت بۆ شاردنەوەی پیلانە دوژمنکارییەکانی دژ بە گەلی کورد، هاوكات لەم دۆخە شێوێندراوەتە هەموو هێزە مەزهەبگەرایی و شۆڤێنییەكان لە هەوڵی ئەوەدان ئەركی سەرەكی نوێنەرانی كوردیش لە بەغدا لە بری بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140ی دەستوور و دابینكردنی مووچە و بودحە و پاراستنی قەوارەی هەرێمی كوردستان بێت. بەرەو نانەوەی ناكۆكی و دووبەرەكی نێوماڵی كورد بەلكێشت بكەن، ئەمە ویستی عەقڵییەتی زاڵە لە بەغدا كە بە هاوکاریی دەستێکی ناوخۆیی، خەریکە ململانێی  بەدەستهێنانی ماف و ئیستحقاقە دەستوورییەكانی كورد لە "کورد و بەغدا"وە بگۆڕێت بۆ "کورد و کورد".

ئەم ستراتیژە مەترسیدارە وا دەکات وزە و توانای لایەنە کوردییەکان لە بری ئەوەی لە پەرلەمان یاخود سەر مێزی گفتوگۆ بۆ بەدەستهێنانی مافەکان خەرج بکرێت، لە ناو هۆڵی پەرلەمان و لە ژوورە تاریکەکاندا بۆ شکاندنی یەکتر و ڕێگری لە یەکتر بەکاربێت. ئەمە ڕێک ئەو ئامانجەیە کە نەیارانی کورد دەیانەوێت، تا نوێنەرانی ڕاستەقینەی كورد لەبەغدا دەرفەتی ئەوەیان نەبێت باسی کەرکووک و شنگال و خانەقین بکەن. 

ئەوەی لە هەڵبژاردنی جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراقدا ڕوویدا، تەنیا کێبڕکێیەکی سیاسی ئاسایی نەبوو، بەڵکو کودەتایەک بوو بەسەر ئیرادەی دەنگدەری کورد. پشکی جێگری دووەم بەپێی عورفی سیاسی و ئیستحقاقی هەڵبژاردن، بۆ ئەو لایەنە بوو کە زۆرترین متمانەی گەلی کوردستانی بەدەستهێنابوو، بەڵام لێرەدا دەمامکەکان کەوتن؛ هێزە شیعە و سوننەکان، بە هەماهەنگی لەگەڵ کەسانی "خۆخۆر" و "هەلپەرست" لەناو ماڵی کورددا، یارییەکی مەترسیداریان کرد. 

ئەوان ویستیان کەسێکی نیشتمانپەروەر کە كاندیدی مەسعود بارزانی رابەری نەتەوەیی  و نیشتمانی كوردە ئەم پۆستە وەرنەگرێت ، پەیامەکە ڕوون بوو: "بەغدا جێگەی كاندیدەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان نابێتەوە کە بەرگری لە کوردستانییەتی کەرکووک و پاراستنی قەوارەی هەرێمی كوردستان دەکەن." ئەمە بەکارهێنانی دیموکراسی بوو بۆ سزادانی نیشتمانپەروەری، بەڵام ئەم پیلان و مەرامەشیان بۆ نەچووە سەر و هەر دواجار كاندیدێكی نەتەوەیی و نیشتمانپەروەری بارزانی دەرچوو ویستی نەیارو "خۆفرۆشان" لە بەغدا تێکشکا.

ئەم واقیعە تاڵەی ئەمڕۆ دەیبینین، دووبارەبوونەوەی مێژووە بە شێوازێکی نوێ. مێژووی سیاسیی کورد پڕە لەو دەرفەتانەی کە بەهۆی "خۆفرۆشان" و "هەلپەرستان"ـەوە لەبارچوون. هەروەک چۆن لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلوول و لە کاتی خەباتی مەلا مستەفا بارزانیدا، دوژمنان هەمیشە پشتیان بە "جاش"ـەکان بەستووە بۆ لێدانی شۆڕش لە ناوخۆوە، ئەمڕۆش هەمان مۆدێل دەبینینەوە. جیاوازییەکە تەنیا لە شێوازەکەدایە؛ جاشی جاران بە چەک و لە چیاکاندا دژایەتیی کوردیان دەکرد، بەڵام "جاشی مۆدێرن" بە قاتی پۆشاک و لەژێر ناوی "دیموکراسی" و "پەرلەمانتاری"دا هەمان ئەرکی نیشتمانفرۆشی ڕادەپەڕێنێت. 

ئەمانە ئەو کەسانەن کە ئامادەن خاک و نەتەوە و کەرکووک بفرۆشن تەنیا بۆ ئەوەی لە بەغدا وەک "کوردێکی باش و پەسەندکراو" لەلایەن شۆڤێنییەکانەوە سەیر بکرێن، ئەوان لەبری ئەوەی لە بەغدا پارێزەری مافەکان بن، بوونەتە مەقاشی دەستی دوژمن بۆ تێکدانی ڕیزەکانی کورد و دروستکردنی ئاژاوە.

بەڵام ئەوەی ئەم پیلانە و گەمارۆ دوژمنکارییەی تێکشکاند، دیپلۆماسییەتی حەکیمانە و هێز و بوێریی سەرۆک مەسعود بارزانی بوو. سەرۆک بارزانی بە هەوڵە بەردەوامەکانی بۆ کۆکردنەوەی نێوماڵی کورد و پاراستنی کەرامەتی نەتەوەیی، توانی هاوکێشەکە بە قازانجی گەلی کوردستان بگەڕێنێتەوە. سەرەڕای هەموو هەوڵەکان بۆ سازشپێکردن بە نیشتمانپەروەران، دواجار ئیرادەی کورد سەرکەوت و پۆستێکی گرنگی ناو پەرلەمانی عێراق بۆ کەسایەتییەکی دیکەی نیشتمانپەروەر و "پێشمەرگەی بارزانی" مسۆگەر کرا. ئەمە پەیامێکی توند بوو بۆ هەموو ئەوانەی گرەویان لەسەر شکستی کورد دەکرد؛ کە کوردایەتی هێڵێکی سوورە و بە هیچ پۆست و پلەیەک مامەڵەی پێوە ناکرێت.

لە عێراقی نوێدا، دیموکراسی بووەتە شوێنێک بۆ بەهێزکردنی مەزهەبگەرایی و بەکارهێنانی "زۆرینەی ژمارەیی" بۆ هەڵوەشاندنەوەی مافە نەتەوەییەکان. ئەو لایەنە عەرەبیانەی لەسەر هەموو شتێک ناکۆکن، کاتێک نۆرەی دژایەتیکردنی کورد دێت، دەبنە یەک دەنگ. لێرەدا نیشتمانپەروەری دەبێتە بەربەست لەبەردەم ئیمتیازاتی ئەوان، بۆیە هەوڵی ناشرینکردنی دەدەن. بەڵام سەرۆک بارزانی لەم ئەرکە نوێیەی پێشمەرگایەتیدا، پشتئەستوور بە خودا و هۆشیاریی جەماوەر و نوێنەرایەتی زۆرینەی خەڵکی کوردستان، جارێکی تر سەلماندی کە ڕێگە نادرێت بەبێ ڕەزامەندی زۆرینەی گەل، کەس و گرووپی شکستخواردوو نوێنەرایەتی کورد بکەن. 

مێژوو ڕەحم بە کەس ناکات؛ ئەوانەی متمانەی گەلی خۆیان دەفرۆشن، لە کۆتاییدا تەنیا ڕووڕەشییان بۆ دەمێنێتەوە. ئەوەی دەمێنێتەوە تەنیا شکۆ و نیشتمانپەروەرییە، بەغداش دەبێت تێبگات کە ئیرادەی گەلی کورد بە هیچ سەفقەیەک لەناو ناچێت.