هونەر عیسا: هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی چاکسازیی لە کەرتی پەروەردە، ڕێچکەی پێشکەوتنی بە ناوچەکانی دیکەی عێراق نیشان داوە

هونەر عیسا، سکرتێری دەستەی ئەمیندارانی زانکۆی ئەمەریکی لە کوردستان، لە گوتارێکدا بۆ ئەنجوومەنی ئەتڵەسی (Atlantic Council)، کە دامەزراوەیەکی توێژینەوەیی ئەمەریکییە، جەخت لەوە دەکاتەوە، وەبەرهێنان لە سیستەمی پەروەردەی عێراق بۆ بوژانەوە و سەقامگیری و گەشەی درێژخایەنی عێراق، زۆر گرنگە.

عیسا، ئاماژە بە مێژووی دەوڵەمەندی پەروەردەیی لە عێراق دەکات و نووسیویەتی: سەرەڕای ئەوەی کە عێراق هەڵگری میراتی میزۆپۆتامیای کۆنە و لە ڕووی کەرتی پەروەردەش تاوەکوو نیوەی سەدەی بیستەمیش هەر لە پێشەنگی وڵاتانی ناوچەکەدا بوو، بەڵام دوای دەیان ساڵ لە ململانێ، لەوانەش شەڕی ئێران و عێراق لە ساڵانی 1980-1988، شەڕی کەنداو لە ساڵی 1991 و دواتر سزا نێودەوڵەتییەکان، ئەم دۆخە پڕ کێشاوییەی عێراق زیانێکی زۆری بە ژێرخانی پەروەردەیی و بودجەی عێراق گەیاند.

لەشکرکێشییەکەی ساڵی 2003 بە سەرۆکایەتیی ئەمەریکا کە لە ئەنجامدا سەدام حوسێن لە دەسەڵات لا درا، دەرفەتێکی نوێ بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی سیستەمی پەروەردەیی عێراق ڕەخساند؛ بەڵام هەوڵە سەرەتاییەکان بۆ بوژاندنەوەی قوتابخانە و زانکۆکان بەهۆی توندوتیژیی بەردەوام، ناسەقامگیریی سیاسی، گەندەڵی، ململانێی تائیفی و نەبوونی سیاسەتی پەروەردەی یەکگرتوو شکستیان خوارد. سەرهەڵدانی داعش زیاتر خوێندنی لە ناوچە زیانلێکەوتووەکانی پەک خست. سەرەڕای ئەم ئالنگارییانە، هەرێمی کوردستان بە پەیڕەوکردنی چاکسازیی پەروەردەیی ڕێچکەی پێشکەوتنی لە کەرتی پەروەردە بە ناوچەکانی دیکەی عێراق نیشان داوە.

عیسا، تیشک دەخاتە سەر پێویستیی بەپەلە بۆ چارەکردنی قەیرانی خوێندن، کە لەسەدا 60ی عێراقییەکان تەمەنیان لە خوار 25 ساڵەوەیە، ڕێژەی بەرزیی بێکاری و ناتەواوی ئیمکاناتی پەروەردەیی هەڕەشەی تێکدانی توانای گەنجانی عێراقی دەکات. بەپێی ڕاپۆرتێکی IREX لە ساڵی 2021، تەنها 22%ی دەرچووانی زانکۆ لە ماوەی سێ مانگ لە دەرچوونیان لە بواری خوێندندا هەلی کار دەدۆزنەوە، ئەمەش کەلێنێکی گرنگ لە نێوان دەرئەنجامی خوێندن و پێداویستییەکانی بازاڕی کاردا ئاشکرا دەکات.

حکومەتی هەرێمی کوردستان، دان بە بەپەلەیی ئەو پرسانەدا دەنێت و دیدگای 2030ی بۆ ئەولەویەتدان بە پەروەردە و پاڵپشتیی هەمەچەشنکردنی ئابووری پەرەپێداوە؛ لە کرۆکی ئەم ڕوانگەیەوە دامەزرانی کۆمەڵەی باوەڕپێکراوی کوردستان بۆ پەروەردەیە(KAAE)، کە دەزگایەکی باوەڕپێکردنی نیشتمانییە، کە بۆ پڕکردنەوەی بۆشاییەکانی پەروەردەیی و پاڵنانی ناوچەکە بۆ سەدەی بیست و یەکەم داڕێژراوە.

عیسا، جەخت لەسەر گرنگیی ڕۆڵی KAAE دەکاتەوە لە دانانی ستانداردی توندی دڵنیایی و کوالیتی بۆ دامەزراوە پەروەردەییەکان لە کوردستان و عێراق. بە پێشخستنی باشترین پراکتیزەکان و پەروەردەکردنی فەرهەنگی ڕوونیی و لێپرسینەوە، KAAE ئامانجیەتی سیستەمی پەروەردە مۆدێرن بکات و لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکان هاوتەریب بکات و زیاتر پەیوەندی بە پێداویستییەکانی ئابووری و کۆمەڵگاوە بکات.

جێبەجێکردنی کاریگەرانەی ستانداردەکانی KAAE پێویستی بە بەکارهێنانی شارەزایی نێودەوڵەتی هەیە. عیسا، بانگەشە بۆ بەهێزکردنی هاوبەشی نێوان دامەزراوە پەروەردەییەکانی ئەمریکا و عێراق دەکات بۆ بنیاتنانی توانا و ڕاهێنەرایەتی. ئاماژە بەوە دەکات کە لە کاتێکدا ئەمریکا وەبەرهێنانی بەرچاوی لە ئاوەدانکردنەوەی عێراقدا کردووە، بەڵام زۆربەی سەرچاوەکان ئاراستەی کەرتی ئەمنی کراون. ئاراستەکردنەوەی تەنانەت بەشێکی کەم لەم پارانە بۆ کەرتی پەروەردە، دەتوانێت کاریگەری گۆڕانکاری هەبێت.

عیسا، دەڵێت: وەبەرهێنان لە سیستەمی پەروەردەی عێراق دەرفەتێکی ناوازە بۆ ئەمریکا دەڕەخسێنێت کە پشتگیریی لە هاوپەیمانێکی سەرەکی بکات و لە هەمان کاتدا چارەی هۆکارە بنەڕەتییەکانی ناسەقامگیریی ناوچەکە بکات. وەبەرهێنانێکی لەو شێوەیە دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی دیپلۆماسی گشتی ئەمریکا و بەرەوپێشبردنی دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ، کە بەشێکی دانەبڕاوە لە ئاشتی و ئاسایشی درێژخایەن. پێشنیاری ئەوە دەکات کە هەرێمی کوردستان و دامەزراوەی KAAE، دەتوانێت وەک مۆدێلێکی تاقیکاری بۆ باقی عێراق بێت.

عیسا، بە نموونەهێنانەوەی وانەکانی وڵاتانی وەک سەنگافورە و کۆریای باشوور، ئاماژە بەوە دەدات کە چۆن وەبەرهێنانی بەرچاو لە پەروەردەدا دەتوانێت گەشەپێدانی نیشتمانی بباتە پێشەوە. عێراق بە وەرگرتنی ئەم مۆدێلانە، دەتوانێت گەنجەکانی بە لێهاتوویی و بڕوانامەی پێویست ڕابهێنێت و هاوکات ئامادەیان بکات بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی بازاڕی ناوخۆیی. لە هەمان کاتیشدا ئەمە دەبتە هۆی پەروەردەکردنی بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و داهێنان لە نێوان گەنجان.

عیسا، لە کۆتاییدا جەخت لەوە دەکاتەوە کە پەرەپێدان بە پەروەردە لە عێراق تەنیا پەیوەندی بە گەشەی ئابووری نییە، بەڵکو توخمێکی چارەنووسساز بۆ بنیاتنانی ئاشتییە. پەروەردە تێگەیشتن و لێبوردەیی و بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە پەروەردە دەکات کە بۆ کەمکردنەوەی ململانێ و پێشخستنی یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی زۆر گرنگن. وەبەرهێنان لە پەروەردەدا یارمەتی عێراق دەدات بۆ بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی گشتگیرتر کە گەنجان بەهێز دەکرێن بۆ ئەوەی بەشدارییەکی ئەرێنی لە کۆمەڵگاکانیاندا بکەن.

بۆ عێراق، پەروەردە تەنیا ئەولەویەتێکی سیاسیی نییە؛ بەلکو، ڕێگایەکە بۆ ئاشتی و خۆشگوزەرانی. عیسا داوا لە ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات پشتگیریی لەم گۆڕانە بکەن، پێشخستنی ناوچەیەک کە پەروەردە گەنجان وەک بریکاری گۆڕانی ئەرێنی بەهێز بکات.

بۆ خوێندنەوەی گوتارەکە بە زمانی ئینگلیزی، کلیک لەسەر ئەم لینکەی خوارەەوە بکە:

Investing in Iraq’s education will contribute to its revival