هرمن احمد
نویسنده
نقش پرزیدنت بارزانی در عراق جدید
پس از آنکه عراق گامی را پشت سر گذاشت و مردم این کشور در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵ به پای صندوق‌های رأی رفتند، اکنون عرصه‌ی سیاسی کشور به میدانی داغ برای مذاکرات و چانه‌زنی‌های سیاسی تبدیل شده است. در این مرحله‌ی حساس و سرنوشت‌ساز، میزهای گفتگو در پایتخت عراق و اربیلِ سرشار از فعالیت‌های سیاسی، با عمق و اهمیتی بی‌نظیر گرم شده‌اند. در حالی که نیروهای سیاسی اصلی تلاش می‌کنند نقشه‌ی آینده عراق را ترسیم کنند، چشمان جهانیان، به‌ویژه واشنگتن پایتخت آمریکا، با دقت فراوان این روند را زیر نظر دارند. در این گرداب سیاسی فشرده، جناب پرزیدنت مسعود بارزانی، نماد اراده و پایداری ملت کورد و رهبر پارت دموکرات کوردستان، به عنوان یک رهبر ملی برجسته و دارای دیدگاهی راهبردی، نقشی تأثیرگذار ایفا می‌کند. توصیه‌ها و تصمیمات خردمندانه‌ی ایشان، نه تنها برای تضمین حقوق قانونی (اساسی) ملت کورد، بلکه برای بنیان نهادن یک دولت ملی واقعی است؛ دولتی که حاکمیت قانون را تثبیت کند و دور از سایه‌ی دخالت‌های خارجی و قدرت شبه‌نظامیان باشد، دولتی که همه‌ی مؤلفه‌های عراق، بدون تبعیض، در سایه‌ی آن احساس مالکیت و عدالت کنند.
امید و رهنمود راهبردی پرزیدنت بارزانی
یکی از مهم‌ترین گام‌های اولیه و تاریخی در این روند، نشست میان پرزیدنت مسعود بارزانی و نوری مالکی، رئیس ائتلاف دولت قانون، در پیرمام بود. این نشست که تنها حدود ده روز پس از برگزاری انتخابات انجام شد، پیامی روشن ارسال کرد که رهبری کورد، با رهنمود راهبردی پرزیدنت بارزانی، با اشتیاق و جدیت برای گشودن درهای گفتگوی سازنده و ایجاد ائتلافی گسترده تلاش می‌کند. پرزیدنت بارزانی با دیدگاهی عمیق و خردمندانه، پیام مالکی را که تأکید کرد «عراق ثبات نخواهد یافت تا زمانی که اقلیم کوردستانی باثبات وجود نداشته باشد»، به عنوان مبنایی استوار برای گفتگویی صادقانه و حل مشکلات قلمداد کرد. این نشان‌دهنده‌ی درکی دقیق‌تر از اهمیت ثبات اقلیم کوردستان به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از ثبات کلی عراق است. تصمیمات و توصیه‌های پرزیدنت بارزانی در این نشست، به‌طور ویژه بر ضرورت دستیابی به راه‌حلی ریشه‌ای و مبتنی بر قانون اساسی برای مشکلات معلق میان اربیل و بغداد، مانند مسئله‌ی نفت، بودجه و مناطق مورد مناقشه، با تکیه بر قانون اساسی دائمی عراق و با روحیه‌ای ملی و مسئولانه تمرکز داشت. این نشست، نه تنها به عنوان یک دیدار پروتکلی، بلکه به عنوان آغازی نو برای بازگرداندن اعتماد و ایجاد پلی جدید از دیپلماسی تعبیر می‌شود که پرزیدنت بارزانی آن را رهبری می‌کند.
شراکت واقعی و قانون اساسی به عنوان پایه‌ی بنیادین
پرزیدنت مسعود بارزانی و رهبری پارت دموکرات کوردستان، دیدگاهی روشن و منسجم برای شکل و چارچوب دولت آینده‌ی عراق دارند. توصیه‌های اصلی ایشان بر تثبیت سه اصل اساسی استوار است: شراکت واقعی، توافق و توازن. این اصول که در طول تاریخ نوین عراق محل بحث بوده‌اند و اکنون نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از قانون اساسی عراق هستند، باید به عنوان پایه‌های اصلی برای ساختن دولتی قدرتمند، کارآمد و عادلانه نگریسته شوند. پرزیدنت بارزانی با دوراندیشی تأکید می‌کند که دولت نباید تنها بر اساس اصل اکثریت و اقلیت تشکیل شود، زیرا این امر باعث پراکندگی و به حاشیه راندن برخی مؤلفه‌ها می‌شود؛ بلکه لازم است دولتی ملی و فراگیر باشد که همه‌ی مؤلفه‌های اصلی عراق، اعم از شیعه، سنی و کورد، سهمی مؤثر و واقعی در آن داشته باشند. این بدان معناست که تصمیمات سرنوشت‌ساز با توافق و درک متقابل اتخاذ شوند، نه با اکثریتی که از حقوق و خواسته‌های دیگر مؤلفه‌ها مبرا باشد.
در این چارچوب، پارت دموکرات کوردستان با رهنمود پرزیدنت بارزانی، بر دریافت سهم شایسته و مؤثر مؤلفه‌ی کورد در نهادهای عالی و حاکمیتی عراق پافشاری می‌کند. این مطالبه تنها درباره‌ی پست‌ها نیست، بلکه درباره‌ی تضمین نقشی فعال و برابر در تصمیم‌گیری و مدیریت امور کشور است. تأکید اصلی پارت دموکرات، با حمایت قوی پرزیدنت بارزانی، بر اصل فراگیرترِ نمایندگی واقعی و تأثیرگذاری مؤلفه‌ی کورد در تمام نهادهای قانونی دولت عراق است. این تلاش‌ها نشان‌دهنده‌ی تغییر معادله‌ی سیاسی در سطح عراق است که در آن نیروهای کورد باید بر اساس وزن و تأثیرشان در پارلمان پست‌ها را به دست آورند و باید استحقاق انتخاباتی و وزن سیاسی در نظر گرفته شود.
اهمیت نظارت آمریکا و دور کردن سایه‌ی شبه‌نظامیان
در این مرحله‌ی سرنوشت‌ساز، جامعه‌ی جهانی، به‌ویژه ایالات متحده‌ی آمریکا، با نگرانی بسیاری روند تشکیل دولت جدید عراق را زیر نظر دارد. واشنگتن به‌وضوح اشاره کرده است که تشکیل دولتی دور از قدرت شبه‌نظامیانِ مخالف منافع آمریکا، برای ثبات منطقه و حفظ حاکمیت عراق بسیار مهم است. آمریکا خواهان تشکیل دولتی است که دارای اراده‌ی ملی مستقل باشد و بتواند کنترل کامل مرزها و نهادهای خود را، به دور از نفوذ گروه‌های مسلح غیرقانونی، در دست بگیرد. در این میان، دیدگاه و نقشه راه پرزیدنت بارزانی برای دولتی ملی و واقعی که اصول قانون اساسی، حاکمیت قانون و شراکت را تثبیت کند، به عنوان پاسخی مناسب و نمادی برای مسیری درست جهت رفع این نگرانی‌های بین‌المللی دیده می‌شود. این می‌تواند به نقطه اشتراکی برای همکاری بین‌المللی جهت حمایت از دولتی قدرتمند و مستقل در بغداد تبدیل شود.
نقش وحدت‌بخش پرزیدنت بارزانی
پرزیدنت بارزانی در طول تاریخ مملو از مبارزه و فعالیت سیاسی خود، به عنوان نیرویی میانه‌رو و وحدت‌بخش شناخته شده است که توانایی گرد هم آوردن طرف‌های متخاصم را دارد. در این مرحله‌ی سرنوشت‌ساز، نقش ایشان در جمع کردن پراکندگی طرف‌های سیاسی و هدایت گفتگوها به سمت توافقی ملی و تعیین‌کننده خواهد بود. توصیه‌ها و اندرزهای ایشان تنها برای منافع کورد‌ها نیست، بلکه برای تثبیت اصول قانون اساسی است که مبنایی قابل اعتماد برای حل همه‌ی مشکلات و ساختن عراقی قدرتمند و مستقل است. دولتی که بر این اساس ساخته شود، می‌تواند راه را برای حل مشکلات قدیمی و ریشه‌ای عراق، از جمله حل موضوعات معلق میان اقلیم و بغداد، و توسعه‌ی اقتصادی و تأمین خدمات اصلی برای تمام شهروندان عراق هموار کند.
به سوی عراقی نو با تلاش بارزانی
مرحله‌ی پس از انتخابات ۲۰۲۵ برای عراق، مرحله‌ای امیدوارکننده و هم‌زمان چالشی بزرگ است. نقش رهبری پرزیدنت مسعود بارزانی و پافشاری پارت دموکرات کوردستان بر حقوق قانونی و دریافت سهم شایسته در نهادهای عالی عراق، به مؤلفه‌ای اصلی در ترسیم معادله‌ی سیاسی آینده کشور تبدیل خواهد شد. اگر رهبران سیاسی بتوانند با روحیه‌ای ملی و دور از منافع تنگ‌نظرانه‌ی حزبی به هم برسند و توصیه‌های راهبردی و حکیمانه‌ی پرزیدنت بارزانی را به عنوان نقشه راه بپذیرند، و هم‌زمان حمایت جامعه‌ی جهانی از دولتی مستقل و بدون شبه‌نظامی را غنیمت بشمارند، آنگاه عراق می‌تواند به سوی مرحله‌ای نو از آرامش سیاسی، پیشرفت همه‌جانبه و تقویت روحیه‌ی برادری گام بردارد. انتظارات بسیار است و چشم‌ها به بغداد و اربیل دوخته شده‌اند تا بدانند آیا این مرحله دروازه‌ای نو برای عراقی متحد و باثبات خواهد شد، یا بار دیگر به ایستگاهی دیگر در مسیر مشکلات حل‌نشده‌ی پی‌درپی تبدیل می‌شود.