باجخواهی سیاسی بغداد را نمیپذیریم
در قلب عراق، تجربهای استثنایی در حال وقوع است؛ تجربهای که میتوان آن را در یک کلمه خلاصه کرد: کوردستان. ایلی ناکوزی، مجری کهنهکار لبنانی، در برنامهی «دیدار ویژه»ی تلویزیون «الشمس»، در اربیل، پایتخت اقلیم کوردستان، طی گفتگویی صریح و بیپرده با پرزیدنت مسعود بارزانی، به بررسی چالشها و فرصتهای پیش روی کوردستان و عراق بپردازد. این گفتگو که در آستانهی انتخابات سرنوشتساز عراق انجام شده، نه تنها نگاهی عمیق به دستاوردهای اقلیم کوردستان در زمینههای عمرانی، ثبات و همزیستی مسالمتآمیز دارد، بلکه به ریشهیابی تفاوتهای بنیادین میان اربیل و بغداد در حوزههایی چون ارادهی سیاسی، حکمرانی و چشمانداز آینده میپردازد.
پرزیدنت بارزانی در این مصاحبه، از میراث مبارزاتی خود برای آرمان کوردها و نقش بیبدیلش در ساختن کوردستانی مدرن میگوید؛ سرزمینی که به گفتهی ناکوزی، «وعدهای است که تحقق یافته» و به «واحهای در میان طوفانها» بدل شده است. در بخش نخست این گفتگوی ویژه، به بررسی دستاوردهای اقلیم، دلایل مشارکت در انتخابات عراق با وجود قانون ناعادلانهی آن و آیندهی ائتلافهای سیاسی پس از انتخابات پرداخته میشود.
ایلی ناکوزی: شب بخیر. تجربهای استثنایی در قلب عراق، تجربهای که در یک کلمه خلاصه میشود: کوردستان. کسی که امروز این تصاویر را میبیند، برای توصیف آن نیازی به کلمات ندارد. این صحنه به تنهایی کافی است تا نشان دهد کوردستان وعدهای است که تحقق یافته است. اربیل خود سخن میگوید، نه فقط با کلمات، بلکه با آنچه از عمران، ثبات و سازماندهی به آن دست یافته و آن را به واحهای در میان طوفانها بدل کرده است. آنچه اینجا به دست آمده، تصادفی نبوده، بلکه حاصل مسیر و راهی است که مردی آن را پیمود؛ مردی که قضیهی کوردی را در قلب خود حمل کرد، برای آن در میدان جنگ مبارزه کرد و در زمان صلح، آن را سنگ به سنگ بنا نهاد. او مسعود بارزانی است؛ مردی که هرگز میان وفاداری به میهن و رویای آینده جدایی نینداخت و با وجود همهی چالشها، همچنان باور دارد که کوردستان شایستهی بهترینهاست.
در مقابل، کافی است به سایر استانهای عراق بنگریم تا عمق تفاوت را درک کنیم؛ تفاوتی که نه در امکانات و بودجهها، بلکه در اراده و چشمانداز نهفته است. با وجود همهی فشارها و تنگناهای سیاسی و اقتصادی از سوی دولتهای پیدرپی در بغداد، این اقلیم توانست ثبات و مسیر خود را به سوی توسعه و سازندگی حفظ کند. از اینجا و تنها چند روز پیش از انتخابات پیش روی عراق، در این دیدار، گفتگویی صریح با پرزیدنت مسعود بارزانی را آغاز میکنیم تا دربارهی کوردستانِ امروز و عراقِ فردا صحبت کنیم؛ دربارهی چالشها، ائتلافها و قانون اساسی که به جای آنکه مرجع توافق باشد، به میدان اختلاف تبدیل شده است و همچنین دربارهی آیندهی اقلیمی که هرگز از حق خود و از حفاظت از همزیستی و زندگی مشترک در سرزمینی که همهی اقوام و مذاهب را در خود جای داده، کوتاه نیامده است.
جناب پرزیدنت، نخست از شما برای پذیرش این دعوت سپاسگزارم. میدانیم که این روزها مشغلههای فراوانی دارید. بسیار خوش آمدید.
پرزیدنت بارزانی: بسیار خوش آمدید.
ایلی ناکوزی: این مقدمه تنها بخش کوچکی از آن چیزی بود که در کوردستان محقق شده است. دوست دارم همراه با شما و بینندگان، گزارشی یک دقیقهای را ببینیم دربارهی آنچه کوردستان ۲۵ سال پیش بود و آنچه امروز به آن دست یافته است؛ چیزی که حقیقتاً شبیه به یک معجزهی سیاسی و اقتصادی است. این گزارش را میبینیم و سپس به ادامهی گفتگو بازمیگردیم.
معجزهی سیاسی و اقتصادی
ایلی ناکوزی: جناب پرزیدنت، این تنها بخش کوچکی [از دستاوردها] بود. الحمدلله، این از فضل پروردگار است. وقتی این تحول را اینگونه با چشم غیرمسلح طی ۲۵ سال میبینید، چه احساسی دارید؟
پرزیدنت بارزانی: احساسی است که به وصف نمیآید. احساس فخر و سربلندی میکنم و خداوند را برای این نعمت و لطفی که به مردمم داشته، شکرگزارم.
ایلی ناکوزی: جناب پرزیدنت، گفته میشود این تصویری که ما از کوردستان میبینیم، بدون هیچگونه اغراقی، بهتر از هر وعده یا سخنرانی سیاسی است که برای رأیدهندگان ایراد میشود. این دستاوردها در فصل انتخابات به وجود نیامده است. اگر امروز ما شاهد این پیشرفت هستیم، چشمانداز شما برای آیندهی اقلیم کوردستان چیست؟ چه چیزهای دیگری در راه است؟ آینده چه چیزی برای اقلیم در آستین دارد؟
پرزیدنت بارزانی: ما همیشه اجازه میدهیم که عملکردمان سخن بگوید، نه کلماتمان. اقلیم کوردستان بلندپروازیهای بزرگی دارد. آنچه محقق شده مایهی فخر و سربلندی است، اما ما چشم به تحقق دستاوردهای بیشتری در زمینهی سازندگی، آبادانی و توسعه در همهی بخشها دوختهایم. برنامههایی وجود دارد که دولت اقلیم کوردستان در حال اجرای مرحلهای آنهاست.
ایلی ناکوزی: امروز باید اشاره کنیم به برق ۲۴ ساعته، آب آشامیدنی تأمینشده، راههای مواصلاتی مدرن، آبادانی، انقلاب اقتصادی و سرمایهگذاریها. این تصویر برای شهروند عراقی که در بغداد یا دیگر استانها زندگی میکند، چه پیامی دارد؟
پرزیدنت بارزانی: در مناسبتهای مختلف، با برادران عربی که از جنوب یا مرکز عراق، برای مثال در ایام عید یا مناسبتهای دیگر به اینجا میآیند، برخورد داشتهام. حقیقتاً آنچه از آنها میشنوم، مرا بسیار خوشحال میکند. آنها کوردستان را بیش از خود مردم کوردستان تحسین میکنند و پیشرفتی را که در اینجا حاصل شده، بهتر از ساکنان خود اقلیم احساس میکنند. البته آرزو میکنیم که همین پیشرفت و توسعه را در تمام مناطق عراق شاهد باشیم. اما آنچه در کوردستان به دست آمده، مایهی افتخار کوردها و همچنین عربهاست.
ایلی ناکوزی: چه مانعی وجود دارد که این پیشرفتی که اینجا محقق شده، در سراسر عراق تکرار نشود؟ موانع اصلی چیست؟
پرزیدنت بارزانی: موانع کاملاً آشکار است. اینجا اراده، برنامهریزی و اجرای دقیق وجود دارد و رهبری بر فرآیند عمرانی حاکم است. اما در بغداد، متأسفانه با نوعی هرجومرج و آشفتگی روبرو هستیم. پروژهها متوقف شده یا به تعویق افتادهاند و در بسیاری از موارد، از این پروژهها برای ثروتاندوزی شخصی سوءاستفاده میشود، نه برای آبادانی. به همین دلیل موانع بسیاری وجود دارد؛ نه برنامهریزی درستی هست، نه مدیریت سالمی و نه ارادهای حقیقی.
ایلی ناکوزی: آیا شما خود را قادر به ایفای نقش در سطح عراق میبینید یا پس از تجارب تلخ ۲۰ سال گذشته، ترجیح دادهاید که به داخل اقلیم بازگردید و تنها بر مسائل اینجا تمرکز کنید؟
پرزیدنت بارزانی: در حقیقت، در ابتدای راه، یعنی پس از سرنگونی رژیم در سال ۲۰۰۳، تلاشهای بسیار زیادی کردیم تا عراق جدیدی بسازیم؛ یک عراق نوین. من اوقات زیادی را در بغداد سپری کردم و با جدیت، اخلاص و امانتداری تلاش کردیم تا به همهی عراق خدمت کنیم. اما با گذشت زمان، متوجه شدیم که این تمایل ما با موانع و یک خواستهی متضاد و معکوس روبرو میشود. کار به جایی رسید که گویی اقلیم و کوردها در بغداد عنصری نامطلوب هستند. به همین دلیل، کمی خود را کنار کشیدیم. این خواستهی ما نبود، بلکه شرایط اینگونه ایجاب کرد که امور را به دستاندرکاران در بغداد بسپاریم.
قانون انتخابات، جائرانه و ناعادلانه است
ایلی ناکوزی: ما تنها چند روز با انتخابات فاصله داریم. اما میدانیم که در اقلیم نظرات متفاوتی وجود داشت. برخی تمایل به تحریم این انتخابات داشتند و برخی دیگر خواهان مشارکت بودند. چه عاملی باعث شد که تصمیم نهایی گرفته شود و اصولاً چرا به فکر تحریم انتخابات افتادید؟
پرزیدنت بارزانی: درست است، ما به تحریم فکر کردیم و دلیل آن قانون انتخاباتی بود که قرار است انتخابات بر اساس آن برگزار شود. این یک قانون جائرانه و ناعادلانه است. قانونی است که تقریباً نتایج را از پیش مشخص کرده است، بنابراین شرکت در چنین انتخاباتی فایدهای ندارد. تخصیص کرسیهای استانها بر اساس کارت سهمیهی کالا (بطاقة تموینیة) انجام شده که مادر همهی فسادهاست. بنابراین، این توزیع کرسیها واقعی نیست. به همین دلایل بود که به تحریم فکر کردیم.
اما بعداً متوجه شدیم که بسیاری از برادران و دوستان ما در بغداد، حتی از میان شیعیان و اهل سنت، به این نتیجه رسیدهاند که این قانون واقعاً کارآمد نیست. وضعیت کنونی ادارهی کشور و شرایط فعلی برای عراق مناسب نیست و هیچ پیشرفت و توسعهای را برای کشور به ارمغان نخواهد آورد. تا زمانی که چنین نیتی در بغداد وجود دارد، ما تصمیم گرفتیم که در انتخابات شرکت کنیم تا ببینیم آیا مجالی برای ائتلاف با نیروهای اصیل و اساسی که مبارزه کردهاند، وجود دارد یا خیر. اگر ببینیم که فرصتی برای بازگرداندن فرآیند سیاسی به مسیر صحیح خود و اصلاح بسیاری از قوانین ناعادلانه (نه فقط قانون انتخابات) وجود دارد، [وارد عمل میشویم]. زیرا در بسیاری از موارد، دولت فدرال همچنان بر اساس قوانین دوران رژیم سابق عمل میکند. بنابراین، این مسائل باید حلوفصل شود. اگر ببینیم که مجالی هست، با قدرت وارد این فرآیند خواهیم شد. اما اگر ببینیم که فرصتی نیست و این نیروها از ایفای هرگونه نقشی عاجزند، آنگاه هر اتفاقی، پیامدهای خاص خود را خواهد داشت.
ایلی ناکوزی: چرا پارت دموکرات کوردستان تصمیم گرفت به تنهایی و بدون ائتلاف با هیچیک از طرفها در بغداد در این انتخابات شرکت کند؟
پرزیدنت بارزانی: ما معتقدیم که ائتلاف پیش از انتخابات منطقی نیست. ما پس از انتخابات، بر اساس نتایج، مشخص خواهیم کرد که با چه کسی ائتلاف یا همکاری کنیم. دلیل دیگر این است که میخواهیم دیگران وزن و اندازهی واقعی پارت دموکرات کوردستان را ببینند.
ایلی ناکوزی: یک میلیون رأی؟
پرزیدنت بارزانی: امیدواریم.
ایلی ناکوزی: این کمپین [یک میلیون رأی] برای چیست؟ آیا همانطور که اشاره کردید، با توجه به قانون حوزهی انتخابیهی واحد، این یک پیام معنوی است؟
پرزیدنت بارزانی: در انتخابات گذشته، پارت دموکرات کوردستان ۸۱۲ هزار رأی به دست آورد. این آمار بدون احتساب نینوا، کرکوک، بغداد و دیاله بود. اگر این آرا را به آن ۸۱۲ هزار رأی اضافه کنیم، تعداد آرا از یک میلیون فراتر میرود و ما به این امر امیدواریم. اما این مسئله کرسیهای ما را افزایش نمیدهد، بلکه این یک پیام [سیاسی] است. کرسیها ثابت هستند. انشاءالله در انتخابات آینده، قانون اصلاح خواهد شد و آن زمان تعداد کرسیها نیز افزایش یا کاهش خواهد یافت. اما هدف اصلی، نشان دادن قدرت پارت دموکرات کوردستان است.
ایلی ناکوزی: یکی از اهداف شما اصلاح قانون انتخابات و بازگشت به سیستم حوزهی انتخابیهی واحد است. چرا؟
پرزیدنت بارزانی: در سیستم حوزهی انتخابیهی واحد، حق هیچکس ضایع نمیشود و هر کسی به اندازهی واقعی خود و حقش دست مییابد. این سیستم آسانتر هم هست. چرا باید یک شهروند از بصره از رأی دادن به نامزدی در اربیل محروم شود، یا برعکس؟ برای مثال، یک کرسی در اربیل ممکن است به ۳۰ یا ۴۰ هزار رأی نیاز داشته باشد، اما همان کرسی در استانی در جنوب عراق شاید با دو یا سه هزار رأی به دست آید. درصد مشارکت هم مهم نیست؛ چه ۷۰-۸۰ درصد شرکت کنند و چه ۲۰-۳۰ درصد، کرسیها ثابت هستند. این سیستم نه عدالت دارد و نه منطق. میتوانم بگویم که این انتخابات، انتخاباتی ساختگی است. اما با توجه به سرعت وقایع، امکان اصلاح قانون وجود نداشت. ولی در آینده، این قانون باید حتماً اصلاح شود. یا باید سرشماری دقیقی از جمعیت و تعداد ساکنان هر استان انجام شود، نه اینکه کرسیها بر اساس کارت سهمیهی کالا تعیین گردد. در آن صورت، سیستم حوزههای متعدد نیز میتواند قابل قبول باشد.
ایلی ناکوزی: آیا با دیگر نامزدها از ائتلافهای بزرگ، بهویژه در این مورد، برای آینده گفتگو شده است؟ آیا این مشارکت میتواند مقدمهای برای اصلاح قانون انتخابات باشد یا این مسائل هنوز با دیگر نامزدها مطرح نشده است؟
پرزیدنت بارزانی: با برخی از این نیروها صحبت شده و اکثر آنها متقاعد شدهاند که این قانون نیازمند اصلاح است.
ایلی ناکوزی: نظر شما دربارهی تحریم انتخابات از سوی برخی گروههای بزرگ مانند جریان صدر چه بود؟
پرزیدنت بارزانی: من آرزو میکردم که جریان صدر و برادرم سید مقتدی در انتخابات شرکت میکردند؛ این بهتر بود. اما این تصمیم خودشان است.
ایلی ناکوزی: در مقابل، در سخنرانیهای انتخاباتی خود، از نامزدهای [پارت دموکرات] خواستید که نمایندهی تمام عراق باشند، نه فقط کوردستان. پشت این دعوت چه پیامی نهفته است و چرا امروز از کوردها خواسته میشود که نمایندهی تمام عراق باشند؟
پرزیدنت بارزانی: حقیقتاً این یک دعوت جدید نیست. این برای ما یک اصل و بخشی از سیاست و باور ماست. من در گذشته نیز به نامزدهای پارلمان همین توصیه را میکردم. اما این بار بیشتر بر آن تأکید کردم، زیرا پیش از این با هیئتهایی از استانهای جنوبی مانند المثنی، کوت، العماره، دیوانیه و بصره دیدار و گفتگو کرده بودم. وقتی مشکلاتشان را برایم شرح دادند، شگفتزده شدم. آنها از نبود خدمات، کمبود برق و آب و همهچیز رنج میبرند. وظیفهی ماست که از آنها نیز دفاع کنیم، همانطور که از مردم اربیل، سلیمانیه، کرکوک یا دهوک دفاع میکنیم. به همین دلیل به نامزدهای دموکرات توصیه کردم که باید خود را نمایندهی تمام استانهای عراق بدانند، نه فقط اقلیم، و باید با نمایندگان آن استانها برای دفاع از حقوق مردمشان همکاری کنند.
بخش دوم و پایانی گفتگوی پرزیدنت بارزانی را در اینجا بخوانید
