پێنج هۆکار ئابووریی عێراق بەرەو هەڵدێر دەبەن
لەکاتێکدا لایەنە براوەکانی هەڵبژاردن لە عێراق خۆیان بۆ گفتوگۆکانی پێکهێنانی حکوومەتی داهاتوو ئامادە دەکەن، قەیرانێکی گەورەتر لە پێکهێنانی حکوومەت چاوەڕێی وڵات دەکات.
شاره‌زایان و ئابووریناسان هۆشداری ده‌ده‌ن، ئابووریی عێراق خەریکە پێدەنێتە قۆناغێکی نه‌خوازراو. ئەمەش پێش لەدایکبوونی حکوومەتی نوێ ڕوودەدات. بۆ سەلماندنی ئەم ڕاستییە، ئاماژە بە پێنج تەوەر‌ی سەرەکی دەکەن، ئاماژەکانیشیان بە داتا و بەڵگە دەرکەوتوون.
1. کورتهێنانی دارایی و کەمبوونەوەی یەدەگی بیانی
تا مانگی 9ی ئەمساڵ، داهاتی عێراق 82 ترلیۆن دینار بووە. لە بەرانبەردا خەرجییەکان 92 ترلیۆن دیناریان تێپەڕاندووە. ئەمەش کورتهێنانێکی دروست کردووە بە بڕی نزیکەی 15 ترلیۆن دینار.
مە‌نار عوبەیدی، ئابووریناسی عێراقی، گوتی: "لە ماوەی 9 مانگدا بانکی ناوەندی 60 ملیار دۆلاری فرۆشتووە. لە بەرامبەردا تەنیا 49 ملیار دۆلاری لە وەزارەتی دارایی کڕیوەتەوە." ئەمەش واتە عێراق لە ماوەی 9 مانگدا 11 ملیار دۆلاری لە یەدەگی دراوی بیانی لە دەست داوە.
2. نەبوونی بودجە و وەستانی پڕۆژەکان
ساڵی 2025 خەریکە کۆتایی دێت و هێشتا هیچ جووڵەیەک بۆ ئامادەکردنی پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵی داهاتوو بەدی ناکرێت. ئەم دۆخە دەبێتە هۆی ئیفلیجبوونی تەواوی پڕۆژەکانی وەبەرهێنان و خزمەتگوزاری.
ئه‌حمه‌د ته‌میمی، ئابووریناس، هۆشداری ده‌دات و دەڵێت: "بەم شێوەیە بودجەی پارێزگاکان سڕ دەبێت و خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان دەوەستن. مەترسیدارتر لەوە، دەنگۆی دابەشکردنی مووچەی فەرمانبەرانە لە هەر 45 ڕۆژ جارێک."
3. پشت بەستنی مەترسیدار بە داهاتی نەوت
ئابووری عێراق بە ڕێژەی 92% پشتی بە داهاتی نەوت بەستووە. پشتبەستن بە کەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی لە سنووری 7% تێپەڕ ناکات.
زیاد هاشمی، شرۆڤه‌کاری ئابووری، چوار ساڵی ڕابردوو بە "دەرفەتی لەدەستچوو" وەسف دەکات و دەڵێت "حکوومەت نەیتوانیوە سوود لە داهاتی نەوت وەربگرێت بۆ هەمەچەشنکردنی سەرچاوەکانی داهات. حکوومەتی عێراق خاوەنی 4 ملیۆن و 700 هەزار فەرمانبەرە. زیاتر لە 60%ی خەرجییە گشتییەکانیش بۆ مووچە تەرخان دەکرێت."
4. قەرزی کەڵەکەبوو
قەرزی ناوخۆیی عێراق گەیشتووەتە 97 ترلیۆن دینار. قەرزی دەرەکیش 41 ملیار دۆلارە. بەگوێرەی ئابووریناسان، 30%ی ئەم قەرزانە لە پڕۆژەی وەهمی خەرج کراون، بەتایبەت لە کەرتی کارەبادا.
5. هەژاریی فرەڕەهەند
ئامارەکان دەریدەخەن نزیکەی 17 ملیۆن هاووڵاتی، واتە 36.8%ی دانیشتووانی عێراق، ڕووبەڕووی هەژاریی فرەڕەهەند بوونەتەوە. ئەم جۆرەی هەژاری بوارەکانی بژێوی، فێرکردن و تەندروستی دەگرێتەوە.
بەگوته‌ی نه‌بیل مه‌رسومی، ئابووریناسی عێراقی، نیو ملیۆن منداڵ لە مافەکانیان بێبەشن. ڕێژەی بەشداریی ئافرەتانیش لە بازاڕی کاردا 11% تێپەڕ ناکات. زۆرترین ڕێژەی هەژاری لە پارێزگاکانی باشووری عێراق تۆمار کراوە.
