عراق همچنان با ذهنیت پیش از ۲۰۰۳ اداره می‌شود
در آستانه‌ی برگزاری ششمین دوره‌ی انتخابات پارلمانی عراق، فضای سیاسی این کشور و اقلیم کوردستان بیش از هر زمان دیگری نیازمند تحلیل و واکاوی عمیق است. آینده‌ی نظام سیاسی، چالش‌های مربوط به قانون اساسی، ماهیت روابط میان اربیل و بغداد و جایگاه کورد در عراق جدید، از جمله محورهای اصلی این گفتگوهاست. در همین راستا، ژینو محمد، مجری تلویزیون کوردستان۲۴، در یک گفتگوی ویژه با فاضل میرانی، عضو دفتر سیاسی و مسئول هیئت کارگزار پارت دموکرات کوردستان، به بررسی دقیق این مسائل پرداخته است. میرانی در این مصاحبه، با صراحت همیشگی خود، دیدگاه‌های پارت دموکرات کوردستان را در مورد ماهیت عراق پس از سال ۲۰۰۳، بی‌عدالتی‌های موجود در قانون انتخابات و بحران حاکمیت در این کشور به تفصیل بیان می‌کند.
ژینو محمد: شامگاهتان بخیر بینندگان عزیز. من ژینو محمد هستم و با برنامه‌ی کوردستان ۲۴، همچون همیشه، همراه شما خواهم بود. در خدمت شما هستیم تا به بحث و گفتگو پیرامون مسائل و موضوعات روز بپردازیم. خودتان می‌دانید که در حال حاضر، مهم‌ترین پرسش و موضوعی که همگان، چه در اقلیم کوردستان و چه در عراق، به آن چشم دوخته‌اند، انتخابات پارلمانی عراق است. من امشب می‌خواهم در مورد عراقِ پس از سال ۲۰۰۳ صحبت کنم؛ یعنی عراق جدید. آیا عراق جدید، عراقِ پس از ۲۰۰۳، یک عراق فدرال بود؟ آیا عراقِ همگان بود؟ آیا دارای یک سیستم سالم بود که شهروندان عراقی همگی احساس امنیت کنند؟ یا خیر، همچنان یک عراق متمرکز است و با همان ذهنیتی حکمرانی می‌کند که پیش از سال ۲۰۰۳ حاکم بود؛ ذهنیتی که بخش بزرگی از نیروها و جریان‌های سیاسی و رهبری سیاسی کورد، آن را پنهان نکرده و به روشنی بیان کرده‌اند. بنابراین، مهم‌ترین پرسش یا مهم‌ترین سؤالی که امشب برای ما روشن خواهد شد این است که آیا عراق نیازمند یک سیستم سیاسی و حکمرانی نوین است یا خیر؟ پرسش‌های بسیار دیگری را نیز مطرح خواهم کرد. مهمان ویژه‌ی امشب من، جناب فاضل میرانی، مسئول هیئت کارگزار دفتر سیاسی پارت دموکرات کوردستان است که با سپاس فراوان در استودیو حضور دارند. جناب میرانی، بسیار خوش آمدید.
فاضل میرانی: سپاسگزارم.
کوردستان ۲۴: از اینکه مهمان برنامه‌ی «روژف» (رویداد) در کوردستان ۲۴ هستید، سپاسگزارم. خوشحالم که با جنابعالی در مورد موضوعی مهم و مرتبط با شرایط کنونی عراق و اقلیم کوردستان گفتگو می‌کنیم؛ موضوعی که برای تاریخ نیز ثبت خواهد شد. ابتدا اجازه دهید این گفتگو را با این پرسش آغاز کنیم که آیا انتخابات در موعد مقرر خود برگزار خواهد شد یا خیر؟
فاضل میرانی: ژینو خانم، به نظر من، برگزاری انتخابات بهتر است. چرا که در مقدمه‌ی خود اشاره کردید که عراق پس از سال ۲۰۰۳ چگونه بوده است؛ آیا کشوری مرکزی بوده یا دموکراتیک و آیا شیوه‌ی حکمرانی آن چگونه بوده است؟ عراق جدید... من نمی‌توانم بگویم که عراق یک کشور پارلمانی و دموکراتیک است، آن‌گونه که در قانون اساسی ذکر شده است. اما زمانی که انتخابات برگزار می‌شود، با وجود تمام کاستی‌هایی که دارد - از نحوه‌ی تشکیل کمیساریای انتخابات گرفته تا شیوه‌ی تدوین قانون انتخابات - باز هم یک گام به جلو است. به جز قانون اول انتخابات که کل عراق را یک حوزه‌ی واحد در نظر گرفته بود و به نظر من تمام نیروهای سیاسی تصمیم درستی گرفتند، چرا که رأی هیچ حزبی از بین نمی‌رفت و یک شهروند در بصره می‌توانست به نامزدی در اربیل رأی بدهد و یک شهروند در اربیل می‌توانست به نامزدی کُرد در بغداد رأی دهد.
پس از آن، اکنون همه متوجه کاستی‌های قوانین بعدی انتخابات شده‌اند و به نوعی از آن پشیمان هستند. این قانون به زیان پارت دموکرات کوردستان و دیگرانی تمام شد که ساختار عراق را به عنوان یک کشور چندملیتی، چندمذهبی و چندحزبی پذیرفته‌اند.
قانون انتخابات و بی‌عدالتی در تقسیم کرسی‌ها
برای شما یک مثال ساده می‌زنم؛ یک میلیون رأی‌دهنده در سلیمانیه وجود دارد که ۱۸ کرسی به آن تعلق می‌گیرد. یک میلیون رأی‌دهنده در اربیل، ۱۵ کرسی دارد و یک میلیون رأی‌دهنده در دهوک، ۱۱ کرسی. اما یک نامزد پارلمان در اینجا، در سلیمانیه، دهوک یا اربیل، باید دست‌کم ۱۵ تا ۲۰ هزار رأی کسب کند تا به پارلمان راه یابد. در حالی که بر اساس همین قانون در شهرهای جنوبی عراق، یک نامزد با ۵۰۰ یا ۲۰۰۰ رأی به عضویت پارلمان در می‌آید. این را بی‌عدالتی در حق کورد نمی‌دانم، بلکه می‌گویم بی‌عدالتی در خودِ تدوین قانون وجود دارد که برای کل عراق است، نه فقط برای اقلیم کوردستان.
موضوع دیگر، مسئله‌ی سهمیه‌ی اقلیت‌ها (کوتا) است. سهمیه‌ی ایزدی‌ها یک کرسی است. سهمیه‌ی مسیحیان چندین کرسی در موصل، دهوک، اربیل و سلیمانیه است. کرسی‌های سهمیه‌ی مسیحیان در مناطق ما کاملاً باز است، به این معنا که یک فرد غیرمسیحی هم می‌تواند به نامزد مسیحی رأی بدهد. بی‌عدالتی در همین‌جاست. این موضوعی است که باید به آن پرداخته شود.
مسئله‌ی دوم، در مورد این قانون، طراحی آن به گونه‌ای است که برادران شیعه اکثریت را کسب کنند. این یک طراحی از پیش تعیین شده است، زیرا قوه‌ی قضائیه و کمیساریا در دست آن‌هاست و اکثریت پارلمان را نیز در اختیار دارند. حتی پرزیدنت آمریکا از پرزیدنت بارزانی خواهش کرد که تنها برای یک بار با این قانون موافقت کند و در مقابل وعده داد که ماده‌ی ۱۴۰ قانون اساسی را اجرا خواهد کرد؛ اما ما به آن معترض بودیم.
کوردستان ۲۴: درک من از سخنان شما این است که عراق پس از سال ۲۰۰۳، با ذهنیتی مرکزی و پیش از ۲۰۰۳ اداره می‌شود و تنها نام آن تغییر کرده است.
فاضل میرانی: من نمی‌خواهم در مورد شیعه و دیگر اجزا صحبت کنم. من می‌گویم از سال ۲۰۰۵ تا به امروز، عراق دولت داشته و اکنون نیز دارد، اما عراق به مفهوم یک کشور با حاکمیت کامل، چنین نبوده است. من اصطلاح خودم را دارم و می‌گویم عراق «دولتی با حاکمیت ناقص» (دولة ذات سيادة منقوصة) است. این را برای فرهنگ لغت شما هم می‌گویم که عربی‌تان قوی‌تر شود.
کوردستان ۲۴: بسیار هم عالی. نقص‌های حاکمیتی عراق در کجاست؟
فاضل میرانی: نقص حاکمیت عراق در این است که بخش بزرگی از تصمیماتش را نمی‌تواند بدون ایران بگیرد. ترکیه بخش بزرگی از خاک این کشور را در اختیار دارد و عراق نمی‌تواند کاری انجام دهد. حزب کارگران کوردستان (پ‌ک‌ک) در بخش‌هایی از کشور حاکم است و در شنگال حضور دارد و نمی‌تواند آن‌ها را بیرون کند. یک‌سوم مناطق ما، از رانیه و پشدر گرفته تا مناطق برادوست و حتی چومان، نه تحت کنترل دولت اقلیم کوردستان است و نه دولت فدرال عراق؛ بلکه در دست برادران پ‌ک‌ک است. پس حاکمیت کجاست؟ وجود ندارد. من نمی‌گویم مطلقاً وجود ندارد، اما ناقص است. چه در تصمیمات راهبردی سیاسی و چه در حفاظت از مرزها و خاک خود در برابر تجاوز بیگانگان. حاکمیت یعنی چه؟
چالش حاکمیت و مسئولیت‌پذیری
کوردستان ۲۴: این کم‌کاری از سوی دولت فدرال است که نتوانسته صاحب حاکمیت خود باشد؟
فاضل میرانی: تنها و تنها دولت فدرال مسئول است. کشورهای همسایه نقشی ندارند. هر کشور همسایه‌ای تمایل دارد جای پایی برای خود باز کند تا منافعش را تأمین نماید. شما نمی‌توانید از کشورهای همسایه گله کنید. باید از خود گله کرد که چرا به یک کشور همسایه اجازه می‌دهی پا را از اصول حسن همجواری و منافع متقابل فراتر بگذارد و در حاکمیت تو دخالت کند. این مسئولیت خود شماست.
یکی از مشکلاتی که احزاب اپوزیسیون عراق داشتند و نتوانستند خود را از آن وضعیت نجات دهند، این بود که در دوران اپوزیسیون، هر یک وابسته به کشوری بودند و از آن‌ها کمک مالی و نظامی دریافت می‌کردند. ایران، ترکیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس، سوریه و... اما اکنون رژیم تغییر کرده و ما صاحب کشور خودمان هستیم. باید از آن وابستگی خارج شده و به دوستی با یکدیگر تبدیل شویم، نه تابعیت. این وضعیت هنوز در عراق شکل نگرفته است.
کوردستان ۲۴: یعنی عراق همچنان یک کشور وابسته است؟
فاضل میرانی: قطعاً. به باور من، بخش بسیار بزرگی از نیروهای سیاسی عراق، وابسته به این کشور یا آن کشور هستند.
ادامه‌ی این گفتگو در بخش دوم به نظر خوانندگان می‌رسد
