با دولت قدرتمند در اقلیم، حقوق کوردها را در بغداد تضمین می‌کنیم
آمنه زکری، عضو دفتر سیاسی پارت دموکرات کوردستان، در گفت‌وگویی اختصاصی با تلویزیون کوردستان ۲۴، ضمن تشریح مواضع حزب متبوع خود در آستانه‌ی کارزار انتخاباتی پارلمان عراق، بر لزوم تشکیل دولت قدرتمند در اقلیم کوردستان برای تضمین حقوق کوردها در بغداد تاکید کرد. وی همچنین به بررسی دلایل تاخیر در تشکیل کابینه‌ی جدید اقلیم پرداخت و دیدگاه‌های پارت دموکرات را درباره‌ی آینده‌ی عراق و نقش این حزب در آن تبیین نمود. زکری در این گفت‌وگو، با اشاره به عدم اجرای بیش از ۵۲ ماده از قانون اساسی عراق فدرال و نپذیرفتن دیکتاتوری و مرکزگرایی از سوی کوردستان، حضور قدرتمند پارت دموکرات در بغداد را راهی برای اجرای اصول شراکت، توازن و توافق توصیف کرد.
مقدمه‌ی مجری: من ژینو محمد هستم و از کانال کوردستان ۲۴ با موضوعات مهم و روز در خدمت شما خواهم بود. ما اکنون در فرآیند کارزار انتخاباتی پارلمان عراق قرار داریم. به همین دلیل، مهم دیدم که به‌طور مداوم در این باره گفتگو کنیم و دیدگاه‌ها و نظرات مختلف از سوی نیروهای سیاسی را بشنویم؛ به‌ویژه نظرات پارت دموکرات کوردستان. زیرا آن‌ها همواره می‌گویند ما نیروی اول در سطح اقلیم کوردستان و همچنین در میان نیروهای کوردی در سطح عراق هستیم. به همین منظور، امشب در برنامه‌ی «رویداد روز»، میزبان مهمان ویژه‌ای هستم؛ بانویی عزیز که از دیدگاه ایشان می‌خواهیم با سیاست‌های کورد و به‌طور خاص پارت دموکرات کوردستان برای آینده‌ی عراق آشنا شویم و همچنین موضع این حزب را در این کارزار انتخاباتی بدانیم. پس از آن نیز، به موضوع تشکیل دولت در داخل اقلیم کوردستان و جایگاه و موقعیت ایشان در پارت دموکرات خواهیم پرداخت. برای پاسخ به این پرسش‌ها، میزبان سرکار خانم آمنه زکری، عضو دفتر سیاسی پارت دموکرات کوردستان هستیم. خانم آمنه، بسیار خوش آمدید.
آمنه زکری: شب شما و همه‌ی بینندگان بخیر.
کوردستان ٢٤: بسیار سپاسگزارم. خوشحالم که بار دیگر مهمان برنامه‌ی «رویداد روز» در کوردستان ۲۴ هستید. هرچند شما از آن دست مهمانانی هستید که به‌سختی فرصت حضور پیدا می‌کنید و ما از مشغله‌ی زیاد شما آگاهیم. با این حال، از شما برای این گفتگو سپاسگزارم، به‌ویژه که موضوع بسیار مهم و به‌روزی را بررسی می‌کنیم. بیایید بحث را از اینجا شروع کنیم. چند ماه پیش، پارت دموکرات کوردستان موضعی متفاوت یا به نوعی، کارزاری دیگر در برابر عراق داشت. اما اکنون با اشتیاق و جدیت وارد فرآیند کارزار انتخاباتی برای مشارکت مجدد در پارلمان عراق و بدنه‌ی سیاسی این کشور شده‌اید. ممکن است برای ما توضیح دهید این معادله چگونه برای پارت دموکرات تغییر کرد؟
آمنه زکری: شب شما و همه‌ی بینندگان بخیر. البته عراق بر پایه‌ی شراکت، توازن و توافق و بر اساس روح کار مشترک و اصول قانون و قانون اساسی تنظیم شد تا رابطه‌ی میان اقلیم کوردستان و عراق شکل بگیرد. سیستم عراق، سیستمی فدرال است و قانون اساسی عراق نیز به این موضوع اذعان کرده که عراق، یک کشور فدرال است و نظام آن بر اساس فدرالیسم بنا شده است. این اصول که با رأی بیش از ۸۵ درصد از مردم عراق در قانون اساسی تصویب شد، پس از شکل‌گیری عراق جدید، رهبران سیاسی کوردستان و عراق بر سر سه اصل بنیادین یعنی «شراکت، سازش و توافق» به توافق رسیدند.
کوردستان ٢٤: آیا این اصول اجرا شدند؟
آمنه زکری: این سه اصل اجرا نشدند و حتی خود قانون اساسی نیز به اجرا در نیامد. می‌توان گفت یکی از مشکلات اصلی ما با عراق، عدم اجرای قانون اساسی است. اگر به شعارهای انتخاباتی پارت دموکرات بنگرید، می‌بینید که هدف از حضور قدرتمند در بغداد، اجرای قانون اساسی است. در مراحل گذشته، همه‌ی تلاش ما این بود که قانون اساسی اجرا شود. اما باید بگویم که بیش از ۵۲ ماده از قانون اساسی هنوز اجرا نشده است. عراق و رهبران کنونی‌اش باوری به نظام فدرال ندارند و در مقابل، کوردستان نیز دیکتاتوری و مرکزگرایی را نمی‌پذیرد. به همین دلیل، ما به‌عنوان یک حزب، تأکید می‌کنیم که قانون اساسی باید همان‌گونه که هست، اجرا شود و این سه اصل بنیادین که شعار انتخاباتی ماست، باید به بهترین شکل پیاده‌سازی شوند.
عمق راهبردی و واقع‌گرایی سیاسی
عمق راهبردی اقلیم کوردستان، بغداد است. پارت دموکرات یک حزب واقع‌بین و منطقی است و همواره بر اساس واقعیت‌ها عمل کرده است. ما اکنون وارد یک مرحله‌ی انتخاباتی دیگر شده‌ایم. در مراحل قبلی نیز همه‌ی تلاش ما این بود که عراق جدید که بر اساس توافق و تفاهم بنا شده بود، بر سر پیمان‌های خود باقی بماند. ما همواره کوشیده‌ایم از طریق گفتگو و دیالوگ به نتیجه برسیم. آنچه در گذشته گفته شد، تهدید نبود. پارت دموکرات اهل تهدید نیست؛ حزبی است که اگر تصمیمی بگیرد، آن را اجرا می‌کند. این حزب دارای قدرت، رهبری و فرماندهی است که اگر قراری بگذارد، آن را به انجام می‌رساند. تمام تلاش ما این بود که از طریق مذاکره و دیالوگ، این مشکل با عراق حل شود.
کوردستان ٢٤: بسیار خوب. این یک پیش‌درآمد و شروع مناسب بود که پرسش‌های بسیاری را برای من ایجاد کرد. بیایید ببینیم وقتی پارت دموکرات در شعارهای انتخاباتی خود این‌بار متفاوت‌تر و شفاف‌تر از اجرای قانون اساسی و اصول شراکت، توازن و توافق در عراق سخن می‌گوید، چه چیزی تغییر خواهد کرد؟ یا به عبارتی، برنامه‌ی جدید پارت دموکرات برای اجرای این موارد در بغداد و عراق چیست؟
آمنه زکری: پارت دموکرات نماینده‌ی مسئله‌ی کورد است. وقتی از هر چهار بخش کوردستان صحبت می‌کنیم، مسئله‌ی کورد و رهبری آن بر عهده‌ی پارت دموکرات کوردستان است و این یک شعار نیست.
کوردستان ٢٤: یعنی پارت دموکرات خود را تنها نماینده‌ی جنوب کوردستان (اقلیم کوردستان) نمی‌داند؟
آمنه زکری: خیر. پارت دموکرات کوردستان به مسئله‌ی ملت کورد و حق تعیین سرنوشت آن باور دارد. ما به حقوق تمام ملت‌ها در هر کجا که باشند، باور داریم و معتقدیم باید به رسمیت شناخته شوند. به همین دلیل، چنانکه پرزیدنت بارزانی فرمودند: «پارت ابزار است و کوردستان هدف.» این ابزار باید در بغداد قدرتمند باشد تا بتواند از حقوق ملت کورد دفاع کند. ما تمام تلاش خود را کردیم که یک ائتلاف و پیمان کوردستانی برای حضور در انتخابات شکل بگیرد، به‌ویژه در مناطق کوردستانی خارج از اداره‌ی دولت اقلیم کوردستان. پارت دموکرات در این زمینه پیش‌قدم شد و با تمام جریان‌های سیاسی گفتگو کرد و از آن‌ها خواست تا دست‌کم در این مناطق، یک پیمان مشترک کردی تشکیل دهند، چرا که آنجا مسئله‌ی خاک، ملت و سرزمین است.
کوردستان ٢٤: عامل عدم شکل‌گیری این ائتلاف، بی‌اعتمادی بود؟
آمنه زکری: ما در مناطق کوردستانی، ماده‌ای به نام ماده‌ی ۱۴۰ قانون اساسی داریم. قانون اساسی عراق و خود عراق نیز بر پایه‌ی اصولی بنا شده که یکی از آن‌ها اجرای ماده‌ی ۱۴۰ است، اما هنوز اجرا نشده. ما باور داشتیم اگر در سطح کل اقلیم هم ائتلافی شکل نگیرد، باید در آن مناطق یک ائتلاف داشته باشیم، زیرا مسئله‌ی خاک و سرزمین است و کوردها باید یک‌صدا و متحد باشند تا با قدرت از حقوقشان دفاع کنند.
کوردستان ٢٤: آیا قانون اساسی به‌تنهایی می‌تواند ضامن این حقوق برای کورد باشد؟ یا به عبارتی دیگر، آیا کورد می‌تواند تنها به قانون اساسی چشم بدوزد و بگوید اجرای آن کافی است؟
آمنه زکری: ببینید، ما به همزیستی از طریق قانون باور داریم، نه از طریق زور. قانون اساسی چارچوبی است که همزیستی ما با عراق را تنظیم کرده است. اگر قانون اساسی اجرا نشود، همان‌طور که اشاره کردم، ملت کورد دیکتاتوری و مرکزگرایی را نمی‌پذیرد و عراق نیز اگر قانون اساسی را اجرا نکند، یعنی به فدرالیسم باور ندارد. قانون اساسی با رأی ۸۵ درصد مردم عراق تصویب شده و دولت فدرال موظف به اجرای آن است. ماندن ما با قدرت در عراق، به معنای پافشاری بر حقوق ملت کورد است. به همین دلیل، وجود یک دولت قدرتمند در اقلیم کوردستان، تضمینی برای حفظ و اجرای حقوق ملت کورد در عراق و مناطق دیگر است.
تشکیل دولت اقلیم؛ از تأخیر تا اتهام
کوردستان ٢٤: با توجه به تأکید شما بر نقش پارت دموکرات، چرا این حزب نتوانست دولت و کابینه‌ی جدید اقلیم کوردستان را پیش از انتخابات عراق تشکیل دهد؟
آمنه زکری: تمام تلاش ما این بود که دولت اقلیم کوردستان تشکیل شود. همان‌طور که اشاره کردم، پارت دموکرات یک حزب عمل‌گرا و واقع‌بین است و سیاست‌ورزی واقع‌گرایانه‌ای دارد. این نیز برگرفته از سیاست حکیمانه‌ی جناب پرزیدنت بارزانی است که مسیر پارت دموکرات را ترسیم کرده‌اند. ما خواهان دولتی بودیم که بر پایه‌ی یک پارلمان واحد، یک دولت واحد، یک نیروی پیشمرگه‌ی واحد و یک دولت سراسری استوار باشد. این شعار پارت دموکرات در انتخابات کوردستان بود. به همین منظور، پارت دموکرات در را به روی همه‌ی جریان‌های سیاسی گشود و جناب پرزیدنت بارزانی اعلام کردند که ما خط قرمزی روی هیچ جریان سیاسی نداریم. حزب ما پیش‌قدم شد و هیئتی به ریاست جناب پرزیدنت بارزانی با همه‌ی جریان‌ها بدون هیچ‌گونه سانسوری گفتگو کرد. پس از چندین دور رفت‌وآمد و دیدار، برخی جریان‌ها تصمیم گرفتند که اپوزیسیون باشند.
بنابراین، ما دولت را با حضور قدرتمند اتحادیه‌ی میهنی کوردستان تشکیل دادیم. در طول مذاکرات با اتحادیه‌ی میهنی، ما به یک توافق بر سر اصول اساسی سیاسی و نحوه‌ی اداره‌ی اقلیم کوردستان دست یافتیم.
کوردستان ٢٤: پس علت عدم توافق نهایی چه بود؟
آمنه زکری: خیر، ما بر سر اصول اساسی به توافق رسیدیم. اما متأسفانه هر بار سقف خواسته‌های آن‌ها برای تشکیل دولت بالاتر می‌رفت. هر خواسته‌ای که مطرح می‌کردند و پارت دموکرات با آن موافقت می‌نمود، بهانه‌ای دیگر می‌آوردند. هدف اصلی این بود که مانع تشکیل دولت شوند.
کوردستان ٢٤: چه خواسته‌هایی مانع تشکیل دولت شد؟
آمنه زکری: هر دو هیئت مذاکره‌کننده نتایج گفتگوها را اعلام کردند. آن‌ها خواهان ریاست اقلیم یا ریاست دولت، دستگاه‌های امنیتی و برخی وزارتخانه‌های خدماتی بودند. این حق هر حزب پیروز است که پست‌هایی مانند ریاست اقلیم و ریاست دولت را در اختیار داشته باشد که این موضوع با برادران ما در اتحادیه‌ی میهنی حل‌وفصل شد و این پست‌ها به پارت دموکرات رسید. ریاست پارلمان، معاونت ریاست دولت و معاونت ریاست اقلیم و همچنین وزارتخانه‌های خدماتی مورد نیاز، همگی مورد بحث قرار گرفت و ما آماده بودیم در این وزارتخانه‌ها جابجایی صورت دهیم. موضوع دارایی و شورای دارایی نیز مطرح بود.
کوردستان ٢٤: اما اتحادیه‌ی میهنی می‌گوید ما همان چیزی را می‌خواستیم که پارت دموکرات در بغداد خواهان آن است؛ یعنی شراکت، توافق و توازن. اما حزب شما حاضر به این کار نشد و دولت تشکیل نگردید.
آمنه زکری: باور کنید اتحادیه‌ی میهنی خود به گفته‌هایش باور و قناعت ندارد. در تمام کارزارهای انتخاباتی اتحادیه‌ی میهنی، اگر دقت کنید، بزرگ‌ترین دستاوردشان این بود که به مردم کوردستان بگویند ما به صندوق رأی باور نداریم، ما به رأی مردم باور نداریم و برایمان مهم نیست مردم چه تصمیمی گرفته‌اند. آیا این دستاورد است؟ آیا جز این دستاورد دیگری برای ارائه دارند؟ تمام دستاورد اتحادیه‌ی میهنی این بود که مانع تشکیل دولت شدند. این سؤال من هم هست.
شما یک جریان سیاسی هستید که علناً می‌گویید من به صندوق رأی باور ندارم و به رأی مردم هم اعتقادی ندارم. آیا این یک دستاورد است؟ آیا این همان جریانی نیست که به مردم کوردستان می‌گوید من رأی شما را به سخره می‌گیرم و آن را به عنوان دستاوردی به مردم می‌فروشم تا مانع تشکیل دولت شوم؟ باید دولت تشکیل شود. مردم کوردستان باید به پای صندوق‌های رأی بروند و ببینند چه کسی از رأی آن‌ها دفاع می‌کند و چه کسی رأی آن‌ها را به سخره می‌گیرد. به همین دلیل من به کانال شما می‌گویم که تنها پارت دموکرات کوردستان است که از رأی شما دفاع می‌کند، از حقوق شما و از کرامت شما دفاع می‌کند. این حرف من نیست، بلکه تاریخ و دستاوردهای گذشته گواه این مدعاست.
کوردستان ٢٤: اما این تأخیر در تشکیل دولت که هزینه‌ی زیادی برای اقلیم داشت، آیا پارت دموکرات را نیز متضرر نکرد؟
آمنه زکری: چرا پارت دموکرات را متضرر کند؟
کوردستان ٢٤: چون نتوانست خواسته‌هایش را عملی کند.
آمنه زکری: شما دو نیروی سیاسی هستید. یعنی پارت دموکرات نیروی اول است. وقتی شما به عنوان برنده، دستگاه امنیتی، شورای اقتصادی، و پست‌های خدماتی را واگذار می‌کنید و ریاست را برای خود نگه می‌دارید، یعنی تقسیم قدرت کرده‌اید. یعنی تقسیم قدرت بر اساس استحقاق انتخاباتی صورت گرفته است. اگر قرار بر ۵۰-۵۰ بود، دیگر نیازی به انتخابات نبود.
کوردستان ٢٤: آیا اتحادیه‌ی میهنی فراتر از استحقاق انتخاباتی خود درخواست داشت؟
آمنه زکری: بسیار واضح است. آن‌ها می‌خواستند جای پارت دموکرات باشند و پارت دموکرات جای آن‌ها. پارت دموکرات با بخشندگی و سعه‌ی صدر و با در نظر گرفتن منافع مردم کوردستان، این کار را کرد. این اثبات شده است. به سال ۲۰۰۹ برگردیم؛ زمانی که اتحادیه‌ی میهنی دچار فروپاشی شد و جنبش گوران با ۲۵ کرسی به عنوان یک نیروی اپوزیسیون ظهور کرد و اتحادیه‌ی میهنی ۱۸ کرسی به دست آورد. در آن زمان، در نشست «دوکان»، مرحوم مام جلال از جناب پرزیدنت بارزانی درخواست کرد تا برای حفظ انسجام اتحادیه‌ی میهنی، پست ریاست دولت را به آن‌ها واگذار کنند و جناب پرزیدنت بارزانی نیز پذیرفتند و فرمودند اگر این‌گونه انسجام اتحادیه‌ی میهنی حفظ می‌شود، این کار را می‌کنیم. پست ریاست دولت به اتحادیه‌ی میهنی داده شد. در انتخابات پارلمان عراق نیز همین‌طور. وقتی یکی از مؤسسان اتحادیه‌ی میهنی در انتخابات شرکت نکرد، باز هم مرحوم مام جلال از جناب پرزیدنت بارزانی درخواست کرد که برای جلوگیری از خدشه‌دار شدن وجهه‌ی ایشان، او را به عنوان نماینده‌ی پارلمان از سهم پارت دموکرات معرفی کنند و این کار انجام شد. در مورد پست‌های عراق نیز به همین شکل.
کوردستان ٢٤: چرا این سیاست اکنون دنبال نمی‌شود؟
آمنه زکری: این سیاست هنوز هم دنبال می‌شود. اتحادیه‌ی میهنی درخواست وزارت دارایی را کرد و هرچند دفتر سیاسی پارت دموکرات با آن موافق نبود، اما جناب پرزیدنت بارزانی که نگران تشکیل دولت بودند، فرمودند این وزارتخانه را به آن‌ها بدهید. پست‌های امنیتی و دارایی همگی تقسیم شدند. اینجا دیگر مسئله‌ی پست نیست، مسئله‌ی باور و اعتماد است. اگر شما به این باور رسیده باشید که دولتی که مردم کوردستان به آن رأی داده‌اند و حق آن‌هاست که پس از یک سال و چند ماه تشکیل شود، این کار را می‌کردید.
کوردستان ٢٤: پس شما می‌گویید این بخشی از کارزار انتخاباتی اتحادیه‌ی میهنی بود؟
آمنه زکری: بله، این بخشی از کارزار انتخاباتی آن‌ها بود. شعارهای تندی که مطرح کردند و... احتمالاً به مردم خود چه خواهند گفت؟ این‌ها عواملی بود که باعث شد این اتفاق بیفتد. اما در هر حال، هیچ دلیل قانونی، عقلانی و منطقی وجود ندارد که شما رأی مردم را به سخره بگیرید و آن را به عنوان یک دستاورد به مردم بفروشید که من مانع تشکیل دولت شدم.
کوردستان ٢٤: شما گفتید که کابینه‌ی آقای مسرور بارزانی دستاوردهای بزرگی داشته است. اما چرا این دستاوردها را به نام پارت دموکرات ثبت می‌کنید؟ آقای مسرور بارزانی نخست‌وزیر کل اقلیم کوردستان است.
آمنه زکری: بله، همین‌طور است. من هم در صحبت‌هایم گفتم که ایشان متعلق به دولت اقلیم کوردستان است، اما اجرای این سیاست‌ها و این جهان‌بینی، متعلق به شخصی است که معاون رئیس پارت و عضو دفتر سیاسی پارت دموکرات است و راهبرد و دیدگاه ایشان برای حکمرانی و زندگی مردم کوردستان، این شاهکارها را خلق کرده است. هر رهبر سیاسی که پستی دولتی را بر عهده می‌گیرد، دیدگاه، برنامه و طرحی دارد. برخی طرح‌ها بلندمدت و برخی کوتاه‌مدت هستند. برای اجرای همه‌ی این طرح‌ها و برنامه‌ها، نیاز به زمان است. ایشان چهار یا پنج سال است که این دولت را در دست گرفته‌اند و با بحران‌های ساختگی زیادی مواجه شده‌اند.
آینده‌ی کابینه و چشم‌انداز پارت دموکرات
کوردستان ٢٤: آیا پس از انتخابات عراق، پارت دموکرات آماده‌ی تشکیل دولت است؟
آمنه زکری: البته. چالش‌های بزرگی برای این کابینه ایجاد شد که اغلب آن‌ها بحران‌های ساختگی امنیتی، سیاسی و اقتصادی بودند. با این حال، این کابینه به ریاست جناب مسرور بارزانی، موفقیت‌های بزرگی را ثبت کرد و باید بگویم که در میان این همه چالش و بحران، معجزه آفرید. ایشان اثبات کردند که می‌توان شاهکار خلق کرد؛ چه در زمینه‌ی اقتصادی، چه آموزش و پرورش، چه راه‌سازی، کشاورزی، امنیت، آب و برق و چه در زمینه‌ی بانکداری کردن حقوق کارمندان. همه‌ی این‌ها گواهی بر این مدعاست.
کوردستان ٢٤: از همراهی شما در این گفتگو بسیار سپاسگزارم، خانم آمنه زکری، عضو دفتر سیاسی پارت دموکرات کوردستان.
