چالاكوانانی عێراق: هه‌مواری یاسای باری کەسی بۆمبێکی ئامادەکراوە
خستنه‌ڕووی هه‌مواری یاسای باری كه‌سی له دانیشتنی ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ی په‌رله‌مانی عێراق، كاردانه‌وه‌ی توندی له شه‌قامی سیاسی و مه‌ده‌نیی ئه‌و وڵاته به‌دوای خۆیدا هێنا. وێڕای ئه‌وه‌ی به‌شێك له لایه‌نه‌كان سوورن له‌سه‌ر تێپه‌ڕاندنی ئه‌و یاسایه، به‌ڵام زۆرێك له به‌یاننامه‌ی لایه‌نه‌كان جه‌خت ده‌كه‌نه‌وه، ئامانجێكی مه‌زهه‌بی له‌پشت تێپه‌ڕاندنی ئه‌و یاسایه هه‌یه.
هەروەها دەشڵێن، به په‌سه‌ندكردنی ئەو یاسایە، شیرازه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی دەکەوێتە مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه‌ی له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه له خێزان ده‌كات و ڕه‌وایه‌تیش به هاوسه‌رگیری منداڵان ده‌دات، داواش له لایه‌نه‌كان ده‌كه‌ن، به‌كۆده‌نگی به‌رهه‌ڵستی تێپه‌ڕاندنی ئه‌و هه‌مواره یاسایه بكه‌ن.
هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسای باری كه‌سی له په‌رله‌مانی عێراق هه‌را ده‌نێته‌وه، خه‌ستنه‌ڕووی خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌م بۆ پێشنیازی یاسای هه‌مواری یاسای ژماره 188ـی ساڵی 1959ـی تایبه‌ت به باری كه‌سی له دانیشتنی ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ی په‌رله‌مانی عێراق كاردانه‌وه‌ی لایه‌نه‌كان و ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیی به‌دوای خۆیدا هێنا و جارێكی دیكه دیارده‌ی یه‌كتر تۆمه‌تباركردنی مه‌زهه‌بیی زیندوو كرده‌وه.
به‌شێك له حزب و لایه‌نه‌كان پێیان وایه، هه‌مواركردنه‌وه‌ی ئه‌و یاسایه گرنگییه‌كی نەبڕاوەیە. له به‌رامبه‌ردا به‌شێكی دیكه له‌و باوه‌ڕه‌دان، ئه‌م هه‌نگاوه هه‌وڵێكه بۆ به‌یاساكردنی هاوسه‌رگیری منداڵان و نه‌وجه‌وانان و وڕوژاندنی بیری مه‌زهه‌بی.
حزبی شیوعی عێراقی له به‌یاننامه‌یه‌كدا ڕایگەیاند، ڕای گشتی عێراقی به بینینی پڕۆژه هه‌مواری یاسای باری كه‌سی، له كارنامه‌ی دانیشتنی په‌رله‌مان تووشی شۆك بوو و پێچه‌وانه‌ی ده‌ستووره و عێراقییه‌كان دابه‌ش ده‌كات و ململانێی مه‌زهه‌بیش قووڵتر ده‌كاته‌وه.
هه‌روه‌ها دووپاتیش ده‌كاته‌وه، حوكمه‌كانی یاسای كارپێكراوی باری كه‌سی كه له ساڵی 1959ـی ده‌ركراوه، مافی ته‌واوی پێكهاته‌كانی عێراقى له‌به‌رچاو گرتووه، وێڕای ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بنه‌ما نێوده‌وڵه‌تییه‌كانیش بۆ مافی مرۆڤ یه‌كده‌گرێته‌وه و داواش له سه‌رجه‌م لایه‌نه‌كان و كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ده‌كات، ڕێگری له تێپه‌ڕاندنی بكه‌ن و ئه‌و یاسایه ته‌نیا له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و لایه‌نانه‌یه، كه له ده‌سه‌ڵاتن.
رابیته‌ی ئافره‌تانی عێراقیش له به‌یاننامه‌یه‌كدا ڕایانگەیاند، هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسای باری كه‌سی ئه‌جێندایه‌كی مه‌زهه‌بییه، به‌ڵام ئه‌مه شتێكی نوێ نییه كه حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كان هه‌میشه بابه‌تی له‌و شێوه‌یه ده‌هێننه پێشه‌وه، كه ململانێی مه‌زهه‌بی قووڵ ده‌كه‌نه‌وه.
هه‌روه‌ها له به‌یاننامه‌كه‌یاندا هاتووه، ڕه‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌و جۆره یاسایانه بۆ ڕێگریكردنه له‌و كاره‌ساتانه‌ی ده‌بنه هۆی له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی.
له‌لایه‌كی دیكه‌وه كوتله‌ی "ئیشراقه قانون" له‌سه‌ر زاری ئه‌میر مه‌عموری، په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنه‌كه‌ی ڕایگه‌یاند، دوای ئه‌وه‌ی ئه‌و بابه‌ته له په‌رله‌مان پشێوییه‌كی فراوانی نایه‌وه، ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتار ده‌ستیان به كۆكردنه‌وه‌ی ئیمزا کرد، بۆ لابردنی یاساكه له كارنامه‌ی دانیشتنه‌كه.
شه‌وی ڕابردوو رائید مالیكی، ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی دووپاتیكرده‌وه، به‌گوێره‌ی ئه‌و هه‌مواره ياسايه تاكی عێراقی ئازاده له‌وه‌ی به‌گوێره‌ی مه‌زهه‌به‌كه‌ی حوكمه‌كان هه‌ڵبژێرێت و له‌ژێر حوكمه‌كانی یاسای مه‌ده‌نی بێته ده‌ره‌وه، له‌كاتێكدا چالاكوانان و به‌شێك له لایه‌نه‌كانی دیكه جه‌خت ده‌كه‌نه‌وه، ئه‌و هه‌مواری یاسایه پڕه له بۆمبی ته‌وقیتكراو.