چوارچێوەی هەماهەنگی لە دووڕیانی لێکهەڵوەشانەوەیە

ئێستا سەرنجەکان کەوتوونەتە سەر ئەو ڕووداوانەی لە پشتی پەردەوە لەنێو چوارچێوەی هەماهەنگی ڕوودەدەن، ئەو چوارچێوە شیعییەی حکوومەتەکەی محەممەد شیاع سوودانی لە(تشرینی یەکەمی) 2022 دروستکرد، بەڵام خەریکە ئەو چوارچێوەیە هەڵدەوەشێتەوە بەهۆی ئەو گۆڕانکارییەی لەماوەی چەند مانگی ڕابردوودا، لە هەڵوێستی هەندێ لە لایەنەکانی شیعە دروستبووە.

سەرچاوە نزیکەکان لە چوارچێوەی هەماهەنگی ئاماژەیان بەوە کردووە، چوارچێوەکە خەریکە زۆر بچووک دەبێتەوە و گۆڕانکاری گەورەی تێدا ڕوودەدات، بەشێوەیەک دەبێتە ئەنجوومەنێکی بچووک کە چەند سەرکردەیەکی ڕیزی یەکەمی چوارچێوەکەی پێشوو پێکی دەهێنن کە بڕیارەکانیان کاریگەرییان لەسەر عێراق و داهاتووی هەیە، هەروەها کاریگەرییان لەسەر شێوازی حکوومڕانی و دروستکردنی کابینەکانی پێشوو و ئێستای حکوومەت هەیە، بەبێ گەڕانەوە بۆ سەرکردە لاوەکییەکانی چوارچێوەکە.

هۆکاری گرژییەکان

سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن، هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق کە بڕیارە لە مانگی(نۆڤێمبەر) بەڕێوەبچێت، بووەتە گەورەترین هۆکاری لێکهەڵوەشانەوەی چوارچێوەی هەماهەنگیی، ئەو هەڵوەشانەوەیەش کاریگەریی لەسەر تەواوی لایەنە سیاسییە شیعییەکان کردووە، لەکاتێکدا هەر لایەنێک هێزی خۆی لەنێو چوارچێوەکە نیشانداوە، بێ ئەوەی نیشانی بدا کە هێزەکە هی چوارچێوەکەیە، بەتایبەتیش(دەوڵەتی یاسا) و (عەسائیبی ئەهلی حەق)، هەروەها(ڕێکخراوی بەدر) و (هاوپەیمانی ئاوەدانکردنەوە و بیناسازی(، ئەو لایەنانەن بوونەتە هۆکاری سەرهەڵدانی گرژیی و ناکۆکییەکان، بەشێوەیەک دابەشبوونی هەڵوێستەکان کاریگەرییەکی زۆری کردووەتە سەر خواستی محەممەد شیاع سوودانی بۆ بوونەوەی بە سەرۆک وەزیرانی عێراق لە هەڵبژاردنی داهاتوودا.

هەڵوێستە پەرش و بڵاوەکان

سەرچاوە نزیکەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی ئاشکرایان کردووە، چوارچێوەکە دابەش بووەتە سەر سێ گرووپ، بەتایبەتیش لەبارەی هەڵبژاردنەوەی سوودانی بۆ خولێکی نوێ،(دەوڵەتی یاسا) کە نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق سەرۆکایەتی دەکات، جەخت دەکاتەوە لەوەی، دەبێت حکوومەتی عێراق گۆڕانکاری تێدا بکرێت، مەبەستیشی لێی، لادانی محەممەد شیاع سوودانییە و پشتیوانی نەکردنییەتی لە دووبارە هەڵبژاردنەوەی بە سەرۆک وەزیرانی عێراق.

هاوپەیمانیی( دەوڵەتی یاسا)، پێشتریش هەڵوێستی خۆی ئاشکراکردبوو کە، دژ بە سیاسەت و کارەکانی سوودانین، بەڵام هەڵوێست و لێدوانەکانیان نەگەیاندووەتە هۆڵی پەرلەمان و بەشێوەیەکی فەرمیش ئاشکرایان نەکردووە، دەشڵێن، ئەو بێدەنگییە لەپێناو ئەوەبووە(چوارچێوەی هەماهەنگی) هەڵنەوەشێتەوە، نوری مالیکی پێشتر ڕایگەیاندبوو، سەرۆک وەزیران لەڕێگەی دەستخستنی زۆرینەی کورسی پەرلەمانیی کورسیەکە بەدەستناهێنێت، بە دروستکردنی پردەکانیش ئەو خەونە نایەتە دی.

لەلایەکی دیکەوە، سەرچاوەکان ئاشکرایان کردووە، هادی عامری، سەرۆکی ڕێکخراوی(بەدر) و فالیح فەیاز، سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی، لە بە‌هێزترین پشتیوانەکانی محەممەد شیاع سوودانین بۆ ئەوەی جارێکی دیکە ببێتەوە سەرۆک وەزیرانی عێراق، هاوکات قەیس خەزعەلی، ئەمینداری گشتی بزووتنەوەی (عەسائیبی ئەهلی حەق) و سەرۆک وەزیرانی پێشوو، حەیدەر عەبادی کەوتوونەتە حاڵەتێک ناتوانن بڕیاری یەکلاکەرەوە بدەن.

سەرچاوەکان ئاماژە بەوەش دەکەن، گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و هەرێمایەتی، بەتایبەت دوای هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران و جەنگی 12 ڕۆژەی نێوانیان، هەروەها فشاری ئەمەریکا و وڵاتان لەسەر ئێران، کاریگەریی لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان لایەنە شیعییەکانی عێراقیش کردووە.

هەندێ لە ڕاپۆرتە ڕۆژنامەوانییەکان ئاماژە بەوە دەکەن، لەنێو چوارچێوەی هەماهەنگی هەوڵێک هەیە بۆ ئەوەی ڕەشنووسێک ئامادەبکرێت، یاخود ڕێککەوتنێک لەنێوان لایەنەکان بەشێوەیەکی زارەکی بکرێت بۆ ئەوەی تەنیا جارێک پۆستی سەرۆک وەزیران بە کەسێک بدرێت و جارێکی دیکە بۆی نەبێت جارێکی دیکە ئەو پۆستە وەربگرێتەوە، ئەو پێشنیازەش بۆ ئەوەیە خەونی سوودانی لەبارببەن بۆ ئەوەی جارێکی دیکە ببێتەوە سەرۆک وەزیرانی عێراق.

بەڵام هەندێ سەرچاوەی دیکەش ئاماژە بەوە دەکەن، ئەگەری هەیە جارێکی دیکە چوارچێوەی هەماهەنگی یەکبگرێتەوە کە بزاندرێت سەرکەوتنێک لە هەڵبژاردنەکانەکان بەدەست دێن، بەڵام ئەوکات دەسەڵات دەکەوێتە دەست ئەو لایەنەی زۆرترین کورسی پەرلەمانی بەدەست دێنێت.

لاوازی هەڵوێستی گرووپەکان

سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن، لەبەر ئەوەی ئێستا ئێران لە ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا خەریکی بارودۆخەکانی ناوخۆیە، بەڵام کاریگەریی ڕاستەوخۆی کردووەتە سەر چوارچێوەی هەماهەنگی و وای کردووە، دەسەڵاتی گرووپە چەکدارەکان کەمتر بێتەوە، بەتایبەت لەو بڕیارە گرنگانەی لەنێو چوارچێوەکەدا دەدرێت کە لەماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا کاریگەریی گەورەیان لەسەر سیاسەتی عێراق و داهاتووی وڵاتەکە هەبوو.

دەرکەوتووە، لەماوەی چەند مانگی ڕابردوودا، دەسەڵاتی گرووپە چەکدارەکان زۆر کەمتر بووەتەوە لە عێراقدا، بەتایبەت دوای ئەوەی دەرکەوت کە ناتوانێت فشار لە پەرلەمان بکات، بەڵگەی ئەوەش، نەیتووانی یاسای حەشدی شەعبی لەپەرلەمان تێپەڕێنێت، بەڵکو نەیتوانی پشتیوانی نزیکترین هاوپەیمانەکانی خۆی  لە پەرلەمان لەو پرسە، بەدەستبێنێت، بۆیە هەموویان کەوتنە ژێر شکۆی ئەو بڕیارەی ئەمەریکا بەسەریانیدا سەپاند، ئازادکردنی(ئەلیزابێس تسۆرکۆف)ـی ئیسرائیلی، پاشکەشێیەکی دیکەی ئەو گرووپانە بوو، بەتایبەتیش (کەتیبەکانی حزبوڵڵا) کە تۆمەتباربوون بە ڕفاندنی.

سەرچاوەکان ئاشکرایان کردووە، پەیوەندیی گرووپە چەکدارەکان لەماوەی چەند هەفتە و مانگێکی ڕابردوو، لەگەڵ محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق گەیشتووەتە خراپترین و نزمترین ئاست، بەتایبەتیش(کەتیبەکانی حزبوڵڵا) کە لە تەواوی لایەنەکانی دیکە و گرووپەکانی دیکە جیاوازە، خۆی دوورەپەرێز کردووە لە سوودانی.