پسپۆڕێکی نەوت و گاز: بۆری بەندەری 'جەیهان' دەتوانێت ڕۆژانە تا یەک ملیۆن بەرمیل نەوت بگوازێتەوە

پسپۆڕێکی نەوت و گاز ڕایدەگەیەنێت، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی بەندەری جەیهانەوە گرنگیی ستراتیژی بۆ عێراق و هەرێم هەیە. دەشڵێت "بۆری جەیهان توانای گواستنەوەی تا یەک ملیۆن بەرمیل نەوتی ڕۆژانەی هەیە."

ئەمڕۆ شەممە، 27ـی ئەیلوولی 2025، د. گۆڤەند شێروانی، پسپۆڕی نەوت و گاز، لە لێدوانێکیدا بۆ ماڵپەڕی کوردستان24، گرنگیی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستانی لە ڕێگەی بەندەری "جەیهان"ـی تورکیاوە خستەڕوو. 

دوای زیاتر لە دوو ساڵ و نیو لە ڕاگرتنی، کاتژمێر 6:50 خولەکی بەرەبەیانیی ئەمڕۆ شەممە، 27ی ئەیلوولی 2025، هەناردەکردنەوەی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان لە کێڵگەی نەوتی پێشابوورەوە بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا دەستی پێکردەوە.

بە گوێرەی ڕێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، لە قۆناغی یەکەمدا، ڕۆژانە 190 هەزار بەرمیل نەوتی خاوی کوردستان هەناردەی بەندەری جەیهانی تورکیا دەکرێت، دواتر بڕەکە قۆناغ بە قۆناغ زیاتر دەکرێت تا دەگاتە نزیکەی 230 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانە.

"خاڵێکی وەچەرخانە"

شێروانی دووپاتی کردەوە،  هەناردەکردنەوەی نەوت دوای زیاتر لە دوو ساڵ، نەک تەنیا بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵکوو بۆ ئابووریی عێراق بەگشتی خاڵێکی وەرچەرخانە و دەبێتە هۆی گەشەکردنی پیشەسازیی نەوت و چارەسەرکردنی دۆسییە هەڵپەسێردراوەکان.

بە گوتەی ئەو پسپۆڕە "ئەو بڕە نەوتەی ڕۆژانە لە هەرێمی کوردستانەوە هەناردە دەکرێت، دەبێتە بەشێک لە پشکی دیاریکراوی عێراق لە ڕێکخراوی ئۆپێک و ئۆپێک پڵەسدا، کە لە ئێستادا سێ ملیۆن و 300 هەزار بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا هەناردە دەکات؛ بۆیە کاردانەوەی ڕاستەوخۆی نابێت لەسەر دابەزاندنی نرخی نەوت لە جیهاندا، چونکە عێراق پابەندە بە بڕیارەکانی ئۆپێک پڵەس."

ئەو پسپۆڕەی نەوت و گاز  ئاماژەی بەوەش دا "ڕەنگە لە داهاتوودا، پشکی عێراق و هەرێمی کوردستان لەلایەن ڕێکخراوی ئۆپێک پڵەسەوە زیاد بکرێت، ئەمەش سوودی بۆ هەمووان دەبێت."

گرنگیی ستراتیژیی ڕێگەی بەندەری جەیهان

د. گۆڤەند شێروانی تیشکی خستە سەر گرنگیی ستراتیژیی ڕێگەی بەندەری جەیهان و ئاماژەی بەوە دا، "بەندەرەکانی بەسرە ئێستا لە دوای توانا و بەرهەمەکانی خۆیانن و ناتوانن زیاتر لەوەی ئێستا هەناردە بکەن، ئەمەش بەهۆی کێشە تەکنیکی و هونەرییەکانەوەیە." بۆیە، "تاکە ڕێگەیەک بۆ زیادکردنی هەناردەکردنی نەوت لە پشکی عێراقدا، بەندەری جەیهانە."

ناوبراو ڕوونی کردەوە، ڕێگەی بۆری جەیهان توانای گواستنەوەی تا یەک ملیۆن بەرمیل نەوتی ڕۆژانەی هەیە و ئەمەش هەموو نەوتی هەرێم و پارێزگاکانی باکووری عێراق وەک مووسڵ، سەڵاحەددین و کەرکوک دەگرێتەوە. ئەم ڕێگەیە دەبێتە "پاڵپشتێکی دارایی بەهێز بۆ ئابووریی عێراق" و کاتێک ڕێگە بە زیادکردنی هەناردەکردن دەدرێت، عێراق سوودی لێ وەردەگرێت.

پشتگیریی ستراتیژیی و دوورکەوتنەوە لە قەیرانە جیۆپۆلیتیکییەکان

یەکێک لە خاڵە گرنگەکانی دیکە کە د. شێروانی باسی لێ کرد، بریتی بوو لە هەوڵەکانی عێراق بۆ دۆزینەوەی ڕێگەی جێگرەوە بۆ هەناردەکردنی نەوت، جگە لە ڕێگاکانی بەسرە. ئەمەش بۆ ئەوەیە کە "مرونەتێکی هەبێت لە کاتی ڕوودانی ناسەقامگیری سیاسی یان هەر فاکتەرێکی جیۆپۆلیتیکی لە کەنداو یان گەرووی هورمزدا، بەمەش داهاتەکانی عێراق نادامەزرێت." 

د. شێروانی ئاماژەی بەوەشدا "ئەو کاتە عێراق پێویستی بە بیرکردنەوە لە دروستکردنی هێڵێکی گرانبەهای وەک بەسرە-حەدیسە-عەقەبە نابێت، کە تێچووی زۆرە و سوودی ئابووریی کەمە."

کاریگەریی ئەرێنی لەسەر هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکانی بەغدا-هەولێر

لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان، د. شێروانی بە گرنگییەکی زۆرەوە باسی لە یەکلاییکردنەوەی ئەم دۆسیەیە کرد. وەک ناوبراو ئاماژەی پێ دا، "پیشەسازیی نەوت گەشە دەکاتەوە و کۆمپانیاکان دووبارە دەست بەکار دەکەن، بەرهەمهێنان بەردەوام دەبێت و سەدان کرێکار و ئەندازیار کە لەو ماوەیەدا بێکار ببوون، دەتوانن بگەڕێنەوە سەر کارەکانیان."

د. گۆڤەند شێروانی جەختی کردەوە "هیچ بیانوویەک نامێنێتەوە بۆ حکومەتی عێراق بۆ دروستکردنی کێشە لەسەر بابەتەکانی دیکە وەک مووچە و بودجە." ناوبراو پێی وایە "یەکلاییکردنەوەی ئەم دۆسیەیە کاردانەوەیەکی ئەرێنی دەبێت لەسەر سەرجەم دۆسییە هەڵپەسێردراوەکانی دیکە لە نێوان بەغدا و هەولێردا."