وەزیری کارەبا: پڕۆژەی ڕووناکی پارەی کارەبای بۆ 80%ـی چوار ملیۆن بەشداربوو کەمکردووەتەوە
ئەمڕۆ سێشەممە، 21ـی ئۆکتۆبەری 2025، كەمال محەممەد ساڵح، وەزیری كارەبا لە دیدارێكی ڕۆژنامەوانیدا، جەختی لەسەر چارەسەركردنی كێشەی كارەبا كردەوە، كە جێبەجێكردنی كارنامە وەزارییەكەی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بوو؛ کە كێشەی 30 ساڵەی كارەبا چارەسەر بكرێت.
لە دیدارەکەدا گوتیشی: ئێستا بە هەماهەنگیی لەگەڵ تیمی نووسینگەی سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران، پرۆژەی ڕووناكی 24 كاتژمێری بە شێوەیەكی ڕێكوپێك جێبەجێ دەكرێت، كە لەگەڵ هەڵكشانی خێرایی هاوبەشانی كارەبا بۆ سەرووی 1.95 ملیۆن هاوبەش، كە لەم كابینەیەدا نزیكەی 500 هەزار هاوبەش زیاد بووە، جێبەجێكردنی ئەم پرۆژەیە پێویستییەكی ئەم سەردەمە بوو.
دەشڵێت: ئێستا 4200 مێگاوات كارەبا بەرهەم دەهێنرێت و بەرهەمهێنانی كارەبا لەم كابینەیەدا هەزار و 840 مێگاوات زیاد كراوە، ئەم مێگاواتە زیادەیەش هەروا لەخۆڕا بەرهەم نەهاتووە، بەڵكو بە پاڵپشتیی ئەنجوومەنی وەزیران، كرێكاران، كارمەندانی وەزارەت، پشوودرێژی هاووڵاتییان و هەروەها لەڕێگەی ئەنجامدانی ژمارەیەك چاكسازیی لە گرێبەستەكان و كەمكردنەوەی تێچوون و بەكارهێنانی وزەی پاك كە گازی سروشتییە ئەنجام دراوە.
وەزیری كارەبا ئاماژەی بەو وێستگانەش كرد كە تێیدا بەرهەمهێنانی كارەبای لێ زیادكراوە، ئەوانیش بریتیین لەمانەی خوارەوە:
وێستگەی بازیان، بە توانای 750 مێگاوات
وێستگەی خۆرمەڵە، بە توانای 500 مێگاوات
وێستگەی هەڵمی خەبات، بە توانای 300 مێگاوات
وێستگەی گەرمیان، بە توانای 165 مێگاوات
وێستگەی دێرەلوك، بە توانای 38 مێگاوات
بەگەرخستنەوەی وێستگەكانی هەولێر و سلێمانی و دهۆك، بە توانای 87 مێگاوات
ئەمە وێڕای چارەسەركردنی كێشە تەكنیكییەكانی هەردوو وێستگەی كارۆئاوی (دوكان و دەربەندیخان) و هەمواركردنەوەی گرێبەستەكانی كارەبا لەگەڵ وەبەرهێنەكان.
هەروەها وەزیری کارەبا لە درێژەی دیدارەکەیدا ئاماژەی بەوەکرد، کە لەمەش گرنگتر پارێزگاریكردن بوو لە ژینگە، كە توانیمان ئاستی بەرهەمهێنانی كارەبا بە وزەی پاك و خاوێن بۆ سەرووی لە 84% بەرز بكەینەوە، لە گازی سروشتی لە 83% و لە 1% كارۆئاوی، لە ڕێگەی بەكارهێنانی گاز و وزەی خۆر و وزەی هایدرۆپاوەر، بەمەش پارێزگاری لە ژینگە كرا، كە مەترسیی زۆری بۆ سەلامەتیی تەندروستیی هاووڵاتییان هەبوو. ئەگەریش پرۆژەی ڕووناكی هەژمار بكەین كە ئەو هەموو موەلیدەیە كە بەگازی ژەهراوی كاریان دەكرد کوژێنرانەوە، ئەوا گەورەترین دەستكەوتە بۆ سلامەتیی هاونیشتیمانیان؛ تەنانەت وێستگەی 165 مێگاواتی گەرمیان بۆ یەكەمینجارە لە ئاستی هەرێمی كوردستان و عێراقیشدا بتوانرێت سوود لە غازی بەفیڕۆچووی كێڵگەكانی نەوت وەربگیرێت و لە بری ئەوەی بسووتێت و زیانی بۆ ژینگە و هاووڵاتییان هەبێت، دووبارە بۆ بەرهەمهێنانەوەی كارەبا بەكارمان هێنایەوە. هەر لەم كابینەیەدا زیاتر لە 50 مێگاوات كارەبا بە سیستەمی وزەی خۆر پرۆژەی بەرهەمهێنانی كارەبا دانراوە.
لەتەوەرێكی دیکەی دیدارەكەدا كەمال محەممەد، باسی لەو پرۆژانەی گواستنەوە و دابەشكردن كرد، كە بە هەوڵ و ماندووبونی كرێكاران و كارمەندانی وەزارەت و پشوودرێژی هاووڵاتییان و خەمخۆری سەرۆكی حكوومەت وایكرد وێڕای نەبوونی پارەو قەیرانی دارایی ئەو ژمارە زۆرەی پرۆژە ئەنجام بدرێت. لە هەمووشی گرنگتر دانان و بەستنی پێوەری زیرەك بوو بۆ لە 80%ی هاوبەشانی كارەبا، ئەم پێوەرەش بووە بناغە بۆ سەركەوتنی پرۆژەی ڕووناكی 24 كاتژمێریی كارەبا؛ بەمشێوەیە زیاتر لە 3353 پرۆژە لە كەرتی دابەشكردنی كارەبا و 61 پرۆژە لە گواستنەوەی كارەبا ئەنجامدرا.
هەروەها ئاماژەی بە چەند نموونەیەك لە وێستگەكان و پرۆژەكانی ڕاكێشانی هێڵی پاڵەپەستۆی بەرز كرد، لەوانە دامەزراندنی وێستگەكانی ئیسكانی نوێ، شێروان مەزن و دابینكردنی چوار وێستگەی مۆبایل بۆ سلێمانی، سەیدسادق، چەمچەماڵ، گەرمیان، ئازادی نوێ، كەسنەزان، ڕووناكی، بەرحوشتر، گردجوتیار، بارك، سەلاحەدین، نیشتیمان، دیبەگە، باداوەی نوێ و مەخمور. لەگەڵ ڕاكێشانی هێڵەكانی پاڵەپەستۆی بەرز وەكو، بازیان – ڕاپەرین, تانجەرۆ- سەیدسادق، خەبات – ئیفراز، هەولێر – خەبات، سەنتەری هەولێر – ڕۆژئاوای هەولێر و دروستكردنی هێڵی گواستنەوەی 400 كەی ڤی نێوان هەرێم و عێراق و توركیا و كەلار- سەیدسادق و دانان و به‌ستنی هێڵی نێوان وێستگه‌كانى كه‌له‌كچى - قه‌سرۆك، به‌رده‌ڕه‌ش - داره‌توو، سه‌رسه‌نگ - چه‌مانگێ ، فایده - شاریه، سه‌رسه‌نگ - بامه‌ڕنێ و دەیان پرۆژەی دیكە.
لەلایەكی دیكەوە دەیان گوند بەتایبەتی گوندە دوورە دەستەكان كارەبای نیشتیمانیان بۆ ڕاكێشرا و پێوەری زیرەك كە تاكو ئێستا بەردەوام لە سەنتەری پارێزگاكان و ئەو هاوبەشانەی پرۆژەی ڕووناكی 24 كاتژمێرییان دەگاتێ، بەردەوامە بۆ سەرووی 1ملیۆن و 345 هەزار هاوبەش دانراوە. ئەنجامدانی پرۆژەی پێوەری زیرەك بووە هۆی كەمكردنەوەی بە فیڕۆچوونی كارەبا لە 45% بۆ 31%. له ڕێگەی ئەم پڕۆژەیەوە توانرا له 14% داهاتی كارەبای بە فیڕۆچوو بگەڕێندرێتەوە بۆ گەنجینەی حكوومەت و سوتانی گۆڕەری کارەبا بە ڕێژەیەکی بەرچاو ڕووی لە کەمی کرد و سەدان سەرپێچی ئاشكرا كرا و ژمارەیەكی زۆری دیكەی هاوبەشانی نوێی كارەباش كرایەوە، بەمەش تێچوویەكی زۆری كرێی كارەبا و بەفیڕۆچوونێكی كارەبا لەم بوارەدا چارەسەر كرا.
لە تەوەرێكی تری دیدارەكەدا وەزیری كارەبا، باسی لە دابەشكردنی كارەباش كرد، كە 4,000,000، چوار ملیۆن هاووڵاتی كە دەگاتە لە 50%ی هاووڵاتییانی سەرانسەری هەرێمی كوردستان، لە پرۆژەی ڕووناكی 24 كاتژمێریی سوودمەندن و 116,000 شوێنی بازرگانی و هەرچی ئەو دامەزراوە حكوومی گشتیی و كەرتی تایبەت و قوتابخانە و بنكەی تەندروستیی و خزمەتگوزاریی گشتیی هەیە، كە كەوتوونەتە سنووری پرۆژەكەوە لێی سوودمەند بوون. ئێستا كارەبای 24 كاتژمێری، گەیشتە ناوەندیی شارەكانی (هەولێر، سلێمانی، دهۆك و هەڵەبجە) و تەنانەت دەوروبەری سەنتەری شارەكانیش. هەڵەبجە یەكەمین پارێزگای هەرێمی كوردستان بوو کە لەسەر ئاستی هەموو عێراق، بووە خاوەن کارەبای 24 كاتژمێری.
چوار ملیۆن هاووڵاتی لە ڕێی پرۆژەی ڕووناكییەوە لە 80%ی پارەیەكی كەمتر دەدەن، لە ژینگەیەكی پاكتر و سەلامەتتر دوای ئەوەی سێ هەزار و 222 موەلیدە كوژێنرانەوە؛ هەروەها ئەم كارەبایە ڤۆڵتییەكی جێگیر و ژیانێكی سەقامگیرتری بۆ خێزانەكان و كاسبكار و پیشەوەرانیش زامن كردووە. لە كۆتاییی ساڵی 2026 سەرجەم هەرێمی كوردستان دەبنە خاوەنی كارەبایەكی 24 كاتژمێری.
