مسرور بارزانی: تجربه‌ی اقلیم کوردستان تجربه‌ای غنی است
مسرور بارزانی، نخست‌وزیر دولت اقلیم کوردستان، در گفتگویی اختصاصی در نهمین نشست سلیمانیە، دیدگاه‌های خود را درباره‌ی مسائل مختلف از جمله موفقیت تیم دهوک، تحولات منطقه، روابط با آمریکا و ایران، چالش‌های روابط با بغداد و وضعیت تشکیل دولت جدید اقلیم کوردستان بیان کرد.
پیروزی تاریخی تیم دهوک
در ابتدای این گفتگو، دکتر بلال وهاب رئیس دانشگاه آمریایی درسلیمانیە بە عنوان مجری گفتگو، با اشاره به حضور نخست‌وزیر در دهوک در شب گذشته، از وی خواست تا پیامی برای تیم دهوک و مردم عراق داشته باشد.
نخست‌وزیر بارزانی با ابراز خوشحالی از پیروزی تیم دهوک اظهار داشت: "بازی بسیار زیبایی بود و این برای اولین بار در تاریخ عراق است که یک باشگاه عراقی، این جام را برده است. این بار، باشگاهی از کوردستان، باشگاه دهوک، توانست جام قهرمانان خلیج را به دست آورد که مایه‌ی خوشحالی همه‌ی ما بود. به آنها و به همه‌ی مردم عراق و به‌ویژه مردم کوردستان تبریک می‌گویم. امیدوارم در موفقیت‌ها مستدام باشند و برای باشگاه‌های دیگر کوردستان نیز آرزوی موفقیت دارم."
تحولات سریع منطقه و موضع اقلیم کوردستان
بلال وهاب: قربان، در ۱۸ ماه گذشته، منطقه‌ی خاورمیانه شاهد تغییرات بزرگ و چشمگیری بوده است. اسد در سوریه [موقعیتش تثبیت شده]، حزب‌الله در لبنان ضعیف شده است. ایران تا حد زیادی ضعیف شده است. آمریکای تازه‌ای روی کار آمده است که برنامه‌اش برای خاورمیانه چندان روشن نیست. جناب‌عالی وضعیت را چگونه می‌بینید؟ و نقش اقلیم کوردستان و تأثیرات این تغییرات بر اقلیم کوردستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نخست‌وزیر بارزانی: "به نظرم شاید خیلی دشوار باشد، نه فقط برای من، بلکه برای هر کسی که بخواهد با نگاهی دقیق و موشکافانه تمام این رویدادهایی که اکنون در جریان است را بررسی کند. اما آنچه مشهود است، تغییرات سریع و حساسی است که در منطقه در حال رخ دادن است. برخی از این تغییرات شاید غیرمنتظره بودند، مانند تغییرات سریعی که در سوریه رخ داد که به نظرم فراتر از سطح انتظار خودِ دولت کنونی سوریه و حتی دولت‌های پیشین بود."
وی با اشاره به انتخابات آمریکا و روی کار آمدن دولتی با سیاست متفاوت در قبال خاورمیانه افزود: "همه‌ی این درگیری‌ها، برخوردها و ناخوشی‌هایی که در منطقه وجود دارد، تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم خود را بر کل رویدادهای منطقه دارند و ما نیز از این تغییرات مستثنی نیستیم."
نخست‌وزیر در مورد سیاست اقلیم کوردستان در قبال این تحولات تأکید کرد: "سیاست دولت اقلیم کوردستان باید به گونه‌ای باشد که ما به هیچ وجه طرفدار تشدید تنش و بدتر شدن وضعیت امنیتی و ثبات منطقه نباشیم. اگر بتوانیم نقش مؤثری در نزدیک کردن طرف‌ها به یکدیگر و بهبود وضعیت امنیتی منطقه و برقراری صلح ایفا کنیم، بسیار خوب خواهد بود. اما نباید اقلیم کوردستان به بخشی از این درگیری‌ها تبدیل شود و مسائل را پیچیده‌تر کند. نه به نفع مردم کوردستان است و نه به نفع مردم منطقه."
روابط با دولت جدید آمریکا
بلال وهاب: سوالی در مورد آمریکا بپرسم. جناب‌عالی سابقه‌ای طولانی در آمریکا دارید، هم از نظر آکادمیک و هم در زمینه‌ی کار سیاسی، و در هفته‌ی گذشته با وزیر خارجه‌ی آمریکا صحبت کردید. خوانش شما از سیاست این دولت آمریکا چیست؟ و همزمان، پیام و درخواست جناب‌عالی یا پیام و درخواست دولت اقلیم کوردستان از دولت ترامپ چیست؟
نخست‌وزیر : "من خوانش متفاوتی از آنچه می‌بینیم ندارم. آنچه از خود آمریکایی‌ها می‌شنویم، این است که آنها می‌خواهند، به‌ویژه این دولت کنونی، صلح را برقرار کنند. اما نحوه‌ی رسیدن به صلح، راه‌های متفاوتی دارد. آنها از صلح از طریق قدرت صحبت می‌کنند، یعنی استفاده از زور برای برقراری صلح یا 'صلح از طریق قدرت'."
وی با اشاره به روابط دیرینه با مقامات آمریکایی افزود: "ما روابط دیرینه‌ای با دولت آمریکا داریم و به‌ویژه این برادرانی که اکنون در قدرت هستند. وزیر خارجه‌ی آمریکا دوست قدیمی ماست و از زمانی که سناتور بود، بسیار از حقوق مردم کوردستان حمایت می‌کرد. چندین مسئول دیگر نیز در پست‌های کلیدی این دولت هستند که دوستان نزدیک ما هستند."
نخست‌وزیر تأکید کرد: "ما همیشه آماده‌ی تبادل نظر با آنها هستیم، اما همواره تلاش ما این بوده که عامل خیر باشیم و هر کاری که بتوانیم در جهت منافع مردم منطقه و به‌ویژه مردم کوردستان انجام دهیم."
آینده‌ی کوردستان سوریه (روژاوا)
بلال وهاب: سوالی در مورد سوریه بپرسم. سوریه شاهد تغییرات بزرگی است. تا چه حد نگران ایجاد یک مشکل امنیتی دیگر هستید؟ از طرف دیگر، در سوریه ما مشکل کوردها را هم داریم. تجربه‌ی اقلیم کوردستان تا چه حد می‌تواند درسی برای کوردهای سوریه (روژاوا) باشد؟
نخست‌وزیر : "قطعاً خواهران و برادران ما در سوریه می‌توانند از تجربه‌ی اقلیم کوردستان استفاده کنند که بدون شک تجربه‌ای غنی است. ما خوشی و ناخوشی زیادی دیده‌ایم. می‌توانند از کارهای خوب ما درس بگیرند و اشتباهات ما را تکرار نکنند."
وی افزود: "آنچه برای ما مهم است، این است که آنها متحد باشند. تا زمانی که صفوف کوردها در سوریه یکپارچه باشد، می‌توانند بیشتر از حقوق مشروع خود دفاع کنند تا با دولت دمشق به توافقی برسند که تمام حقوقی که شایسته‌ی آن هستند را به دست آورند."
نخست‌وزیر با اشاره به تنوع قومی و جغرافیایی سوریه، به وضعیت امنیتی مناطق مختلف این کشور پرداخت و گفت: "در مناطق وسیعی، قدرتی بسیار قوی نتوانسته خود را تثبیت کند و تمام مناطق سوریه را تحت کنترل خود بگیرد. در منطقه‌ی دیرالزور تا تدمر، فعالیت‌های داعش همچنان ادامه دارد و بر اساس گزارش‌ها و اطلاعاتی که به ما می‌رسد، حتی فعالیت‌هایشان بیشتر هم شده است."
وی در ادامه تأکید کرد: "سوریه در وضعیت بسیار حساسی قرار دارد و پس از چندین سال جنگ و درگیری، وضعیت اقتصادی نابسامانی دارد. به کمک‌های بین‌المللی نیاز دارند و فرصت خوبی است که کمک‌های بین‌المللی همراه با خواستِ دولتی فراگیر که همه‌ی طرف‌ها در آن مشارکت داشته باشند، اکنون فراهم است."
مسئله‌ی فدرالیسم در سوریه
بلال وهاب: آن هم اینکه حرف‌هایی که در مورد سوریه زده می‌شود، صحبت از دموکراسی است، صحبت از قانون اساسی است، صحبت از فدرالیسم است. اگر جناب‌عالی با این مسئولان کورد سوریه بنشینید، چه کار بکنند و چه کار نکنند؟ نصیحت شما چیست؟
نخست‌وزیر : "به نظرم نیت از همه چیز مهم‌تر است. اگر نیت ساختن و همزیستی مسالمت‌آمیز وجود داشته باشد، خیلی راحت می‌توان فرمولی پیدا کرد که بتوانند با هم زندگی کنند."
وی درباره‌ی فدرالیسم افزود: "اگر به فدرالیسم باور وجود نداشته باشد، حتی اگر سندش هم باشد، می‌توان آن را کنار گذاشت. اما اگر نیت پاک باشد، هر فرمولی که ساختارهای سوریه بر سر آن توافق کنند، اگر فدرالیسم سیستمی باشد که همه‌ی طرف‌های سوری به آن راضی باشند، این می‌تواند نقطه‌ی مشترکی برای همه باشد."
بارزانی تصریح کرد: "فدرالیسم به راستی به معنای تضعیف قدرت یک کشور نیست، بلکه به رسمیت شناختن تفاوت‌های آن ساختارهایی است که می‌خواهند با هم در یک کشور زندگی کنند و هر کدام تکمیل‌کننده‌ی دیگری باشد."
روابط با ایران
بلال وهاب: ایران از یک طرف ضعیف شده است، اسد که هم‌پیمانش بود [وضعیتش تغییر کرده]، حزب‌الله در لبنان ضعیف شده است. در این بین، بین ایران و آمریکا، وضعیت اقلیم کوردستان چگونه خواهد بود؟ و همزمان، وضعیت کوردهای ایران و شرق کوردستان چگونه خواهد بود؟
نخست‌وزیر : "در برابر بازیگران منطقه، به نظرم ایران کشور ضعیفی نیست. ایران همچنان تأثیرگذاری زیادی دارد و همسایه‌ی ماست. در بسیاری از مقاطع، یاری‌رسان ما بوده و روابط دوستانه‌ای هم با ایران داشته‌ایم."
وی افزود: "در همین حال، ما دوستی بسیار نزدیکی هم با آمریکا داریم و آمریکا همیشه پشتیبان و یاری‌رسان ما در رویارویی با تروریسم و بازسازی بوده است. به هیچ وجه لازم نیست که کورد خود را در موقعیتی قرار دهد که طرف این یا آن باشد. ما می‌توانیم به روابطمان با ایران احترام بگذاریم، به روابطمان با آمریکا هم احترام بگذاریم."
روابط اربیل و بغداد؛ مسئله‌ی صادرات نفت
بلال وهاب: برویم سراغ بحث هولیر (اربیل) و بغداد، روابط بین دولت فدرال بغداد و دولت اقلیم کوردستان. نکته‌ای که از طرف واشنگتن، به‌ویژه دولت ترامپ، بسیار مهم تلقی می‌شود، باز شدن کانال نفت اقلیم کوردستان است. کی راه‌حل آن را می‌بینید؟
نخست‌وزیر :"امیدواریم در سریع‌ترین زمان ممکن چاره‌اندیشی شود. در ابتدا که اقلیم کوردستان شروع به صدور نفت خود کرد، شکایت‌کاری صورت گرفت، به‌ویژه از سوی دولت فدرال. در سال ۲۰۲۳ در نتیجه‌ی رأی یک دادگاه بین‌المللی، صدور نفت کوردستان متوقف شد. از آن زمان تاکنون، اقلیم کوردستان بیش از ۲۳ میلیارد دلار زیان دیده است."
وی افزود: "اخیراً چندین دیدار و گفتگوی بسیار فشرده با وزارت نفت عراق، با دفتر نخست‌وزیر محترم عراق صورت گرفته است. ما هم بسیار با صراحت، هر آنچه در توانمان بوده انجام داده‌ایم تا به نتیجه‌ای مشترک برسیم که نفت اقلیم کوردستان از طریق ترکیه دوباره صادر شود و طرف فروشنده‌ی نفت هم سومو باشد که پیشنهاد دولت فدرال بود. بر سر این مسائل توافق کرده‌ایم."
بارزانی ادامه داد: "اکنون نکات باقی‌مانده، رضایت خودِ شرکت‌هاست، آن شرکت‌های بین‌المللی نفتی که در کوردستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. احترام به آن قراردادها بخش اصلی است. این شرکت‌ها درخواست تضمین می‌کنند. چون بخشی از مشکل، تعیین هزینه‌ی تولید است که لازم است به آنها پرداخت شود."
بلال وهاب: مشکل در سیاست و نیت است یا در مسائل حقوقی و قانونی و گشایش کانال‌ها؟
نخست‌وزیر :"بدون شک، مشکل پیش از هر چیز سیاسی است، سپس فنی و حقوقی می‌شود. اما اگر نیت سیاسی برای حل مشکل باشد، به سراغ این مشکلات حقوقی و فنی می‌آییم که اکنون ما هر دو طرف درگیر آن هستیم. پس نیت سیاسی برای چاره‌اندیشی وجود دارد."
تشکیل دولت جدید اقلیم کوردستان
بلال وهاب: انتخابات برگزار شد. تبریکات داخلی و بین‌المللی گفته شد که انتخابات خوبی داشتیم. اما تاکنون دولت تشکیل نشده است. جناب‌عالی چند بار به سلیمانیه آمدید. کاک بافل [طالبانی] چند بار به اربیل آمده است. دولت کو؟ کی تشکیل می‌شود؟
نخست‌وزیر: "شکر خدا اکنون گفتگوها ادامه دارد. تیم‌های ما به کار خود برای رسیدن به نقاط مشترک، به‌ویژه در مورد برنامه‌ی حکمرانی که موضوع بسیار مهمی است، ادامه می‌دهند. به نظرم مرحله‌ی بسیار خوبی را طی کرده‌اند و به نقاط نهایی رسیده‌اند. ان‌شاءالله در مدت زمان کوتاهی، برنامه‌ی مشترک حکومت نهایی شود. بعد به سراغ موضوع تشکیل کابینه و توزیع پست‌ها می‌رویم."
وی افزود: "امیدوارم همه‌ی طرف‌ها برای تشکیل این دولت عجله کنند. بدون شک من یکی از کسانی هستم که معتقدم به نفع مردم کوردستان است که هرچه زودتر این دولت تشکیل شود. تغییرات در منطقه از ما می‌خواهد که ما در کوردستان یک موضع واحد داشته باشیم."
بلال وهاب: تصور شما از دولت آینده چیست؟ آیا می‌تواند این مشکلات مردم را که چشمشان به آن است (هم ترس سیاسی دو اداره‌ای شدن، هم این مسئله‌ی خدمات‌رسانی، مسئله‌ی اصلاح حقوق) حل کند؟
نخست‌وزیر: "وظیفه‌ی دولت چیست؟ جز خدمت به شهروندانش؟ آنچه برای مردم مهم است، این است که چگونه ما بتوانیم به آنها خدمت کنیم، زندگی‌شان را آسان‌تر کنیم."
وی با اشاره به مسئله‌ی حقوق کارمندان گفت: "واقعاً جای تأسف است که موضوع حقوق به خبر ماهانه تبدیل شود. کشوری مانند عراق، و اقلیم کوردستان هم در آن، نباید این اصلاً موضوع بحث باشد. این حق طبیعی هر شهروندی، هر کارمندی است که در زمان مقرر حقوق خود را دریافت کند."
بارزانی در ادامه به اصلاحات انجام شده در زمینه‌ی دیجیتالی کردن پرداخت حقوق (پروژه‌ی "حساب من") و همچنین پروژه‌ی تأمین برق ۲۴ ساعته اشاره کرد و گفت: "این پروژه‌ها تنها به نفع شهروندان است. شهروند باید صاحب حساب بانکی خودش باشد و شهروند اختیارات اقتصادی خودش را به دست بگیرد."
انتخابات آینده‌ی عراق و موضع احزاب کوردی
بلال وهاب: یک سوال کوتاه برای جناب‌عالی به عنوان معاون رئیس پارت دمکرات کوردستان بپرسم: پارت دمکرات برای انتخابات عراق چه برنامه‌ای دارد؟ و نظر جناب‌عالی در مورد انتخابات آینده، احزاب کوردی و چگونگی مشارکتشان چیست؟
نخست‌وزیر: "اگر ما نتوانیم همه یک حزب باشیم، نتوانیم همه یک فکر و باور داشته باشیم، می‌توانیم یک موضع واحد داشته باشیم. به‌ویژه در مورد مسائل ملی، در مورد مسائلی که منافع عمومی و ملی دارند، باید دیدگاه‌هایمان را به هم نزدیک کنیم و همه تلاش کنیم که حقوق قانونی اقلیم، تثبیت شود."
وی تأکید کرد: "چندین نکته‌ی مهم در قانون اساسی عراق باقی مانده که متأسفانه تاکنون اجرا نشده‌اند. بخشی از آن موضوع ماده‌ی ۱۴۰ است، موضوع مناطق مورد مناقشه است که تاکنون آنطور که لازم است روی آن کار نشده است."
بارزانی در پایان گفت: "امیدوارم انتخابات آینده‌ی عراق، انتخابات موفقی باشند و احزاب کوردستان بتوانند فکر کنند که چگونه نقش خود را در بغداد افزایش دهند تا نه تنها از حقوق مردم کوردستان دفاع کنند، بلکه از اجرای قانون اساسی در سراسر عراق دفاع کنند."
