سەرۆک بارزانی: ئومێدەوارم ئەم هەڵبژاردنە دەرفەتێکی دیکە بۆ هەموو عێراق بێنێتە پێش
ئەمڕۆ یەكشەممە، 12ـی تشرینی یەکەمی 2025، بە ئامادەبوونی سەرۆك بارزانی و جێگرانی سەرۆکی پارتی، بانگەشەی فەرمیی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ بەشداری لە هەڵبژاردنی شەشەمین خولی پەرلەمانی عێراق لە هەولێر دەستی پێکرد.
بانگەشەکەی پارتی لە هۆڵی سەعد عەبدوڵڵا بوو، جگە لە كاندیدانی پارتی بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق، هاوكات ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی پارتی ئامادەی کەرنەڤاڵی جەماوەریی بۆ پشتیوانی لیستی 275ـی پارتی دیموکراتی کوردستان بوون.
سەرۆک بارزانی لە میانی پێشکەشکردنی گوتارێک، ڕایگەیاند: خۆم زۆر زۆر بە بەختەوەر دەزانم ئەمڕۆ لەگەڵ ئێوە کۆدەبمەوە بۆ بانگەشەی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق.
سەرۆک بارزانی گوتی: هەموو هەڵبژاردنێک گرنگە، لەبەر ئەوە ناتوانم بڵێم ئەم هەڵبژاردنە زۆر زۆر گرنگە، هەر هەڵبژاردنێک لە هەلومەرجێکی جیاوازدا دێت.
هاوکات گوتی: بیستوومە بەشێکی زۆر لە خوشک و برایانی عەرەب و تورکمان لە چوارچێوەی لیستی 275 ـی پارتیدان، بۆیە دەمەوێت خۆشحاڵی زۆری خۆم دەرببڕم، ئەو بوونەی ئەوان له‌ناو پارتیدا گەشە بە بنەماکانی حزب دەدات و گەشە بە هێزی حزب دەدات، نەهجی ڕاستی پارتی دیموکراتی کوردستان نیشان دەدات.
سه‌رۆك بارزانی گوتیشی: بوونی ئێوە لەو لیستە، هێزێکی دیکە زیاد دەکات لە هێزی پارتی دیموکراتی کوردستان، هەمووتان ڕادەسپێرم کە یەکدەست کار بکەن بۆ بەرگریکردن لە مافەکانی گەلی کوردستان و مافی هەر تاکێکی عێراقی، خۆتان بە نوێنەرێک بزانن بۆ هەموو پارێزگاکانی عێراق نەوەک تەنیا بۆ هەرێمی کوردستان.
سەرۆک بارزانی هیوای سەرکەوتنی بۆ هەمووان خواست و گوتی: ئەوەی گرنگە لیستەکە سەربکەوێت، هەمووتان خۆشەویستن، ئێوە هەمووتان خوشک و بران، گرنگ ئەوەیە لیستی 275 سەربکەوێت، ئەگەر لیستەکە سەربکەوێت، بە واتای ئێوە هەمووتان سەرکەوتوو بوون، پێویستە سەرنجتان لەسەر سەرخستنی لیستەکە بێت، هەر کەسێکیشتان دەربچێت لە ڕوانگەی ئێمەوە بە واتای ئەوەیە، هەمووتان خۆشەویستن.
سەرۆک بارزانی لە درێژەی قسەکانیدا ده‌ڵێت: "بەڕێزان بە پێویستی دەزانم هەندێک بگەڕێمەوە بۆ مێژوو، دەوڵەتی عێراق كه له دوای جەنگیی یه‌كه‌می جیهانیی دامه‌زرا، لەسەر ئەو بنەمایە بوو کە کورد و عەرەب لەم وڵاتەداهاوبەشن، ئەمەش دوای ئەوەی پەیماننامەی لۆزان مۆر كرا و په‌یماننامه‌ی سیڤەر تێکچوو، تەنیا مافی بڕیاردان لە چارەنووسی خۆیان کە ئایا لەگەڵ عێراق بن یاخود لەگەڵ تورکیا بن، تەنیا بە باشووری کوردستان درا، ئەوانی دیکە دابەش کران هەروەک هەموو ناوچەکە دابەش کران، ئەو کاتە کوردی باشوور دەنگیان دا کە لەگەڵ دەوڵەتی عێراق بن، بەڵام بە مەرجێک کە هاوبەش بن لە حوکمدا، بەڵام بە داخەوە ئێمە نەوەک هەر نەبووینە شەریک، مافی هاووڵاتیشیمان نەبوو، دوای ئەوە مافی ژیانیشمان نەما، شەراکەتی ئێمە بووە ئەنفال، کیمیاباران و وێرانکردنی دێهاتمان، زۆر لەوە بە داختر دوای 2003، نانی ماڵ و منداڵی ئەو ئەنفالکراوان و کیمابارانکراوانیان بڕی، لەبری ئەوەی قەرەبووی ئەو قوربانییانە بدەن، نانیان بڕی."
سەرۆک بارزانی گوتیشی: ئومێدەوارە ئەم هەڵبژاردنە دەرفەتێکی دیکە بۆ هەموو عێراق بێنێتە پێش و ئیتر ئەو هەڵانەی کە کراون دووبارە نەبنەوە، چ لە لای هەرێم چ لە لای عێراق.
گوتیشی: "سەرەڕای هەموو ئەو زوڵم و زۆردارییەی کە لە خەڵکی کوردستان کرا، بەڵام مەردانە و سەربەرزانە لە مەیدان وەستان و خۆیان نەچەماند و بەرگرییەکی مەردانەیان لە ماف و بوونی خۆیان کرد، لە هەر دەرفەتێک کە بۆ ئاشتی هاتبێتە پێش لە دەستیان نەداوە، لە ساڵەکانی 1963، 1964، 1966، 1970، 1991، لە هەموو ئەم مێژووانە گفتوگۆ کراوە بۆ ئاشتی، بەڵام لە ئەنجامدا بە داخەوە دووبارە شەڕ دەستی پێدەکردەوە، چونکە بڕوایان بە ماف و پێکەوەژیان و دیموکراتی نەبوو، دروشمی شۆڕشی ئەیلوول (دیموکراتی بۆ عێراق، ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستان) بوو ، ئەو سەردەمە تەشخیسی پارتی زۆر ڕاست و دروست بووە، ئەگەر دیموکراتی لە عێراق نەبێ، نە کورد و نە عەرەب و نە تورکمان و نە هیچ دین و مەزهەبێک و ناتوانێت بە مافی خۆی شاد بێت."
سه‌رۆك بارزانی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد، دەبێت دیموکراتییەکی ڕاستەقینە هەبێت، ئەو وەختە مافەکانیش دەستەبەر دەبن، سەرەڕای ئەو هەموو تاوانانەی دەرهەق بە خەڵکی کوردستان کرا، بەڵام وەختێك کە دەرفەت بۆ خەڵکی کوردستان هاتە پێش؛ مەردانە و مرۆڤدۆستانە ڕەفتاریان کرد. لە ساڵی 1991 کە دوو فەیلەقی سوپای عێراقی تەسلیم بوون، ئەو دوو سوپایە بوون کە ئەنفال و وێرانکردنی دێهاتەکان لەسەر دەستی ئەوان بوون، بەڵام یەک کەسیان ئەزیەت نەدران، هەموویان ئازاد کران، بە کەیفی خۆتان هەر کەسە و بڕیاری خۆی دا بۆ کوێ بچێت، ئەمە وای کرد خۆم بە شەخسی خۆم زۆر زیاتر لە جاران شانازی بەوە بکەم کە یەکێکم لەم نەتەوەیە و لەم میللەتە.
سه‌رۆك بارزانی له به‌شێكی دیكه‌ی گوتاره‌كه‌یدا گوتی: دەرفەتی زێڕین ساڵی 2003 بوو، ساڵی 2003 ڕژێمی بەعس ڕووخا و دەرفەتێکی زێڕین بۆ هەموو خەڵکی عێراق هاتە پێش، ئێمە بە نیەتێکی پاک و ئیرادەیەکی زۆر بەهێز چووین بۆ بەغدا بۆ ئەوەی هەموو پێکەوە لەسەر بنەمای (هاوبەشی، هاوسەنگی و سازان)، عێراقێکی تازە دابمەزرێنین. بە هەموو توانایەکمان هەوڵمان دا ئەم عێراقە دروست بکرێت تا گەیشتە دەستوور لە ساڵی 2005، کەس بە قەد ئێمە ماندوو نەبووە بەم دەستوورە، ئەو وەختەش کە من گەڕامەوە بۆ کوردستان، گوتم: سوپاس بۆ خودا دەستوور تەواو بوو، ئەوە نییە دەستوورێک بێت کە هەموو خواستی ئێمەی جێبەجێ کردبێت یاخود بە دڵی هەموومان بێت، بەڵام ئەگەر تەماشای بکەین بەشێوەیەکی لۆژیکانە، دەستوورێکی زۆر باشە، تا ئاستێکی زۆر مافەکانی ئێمە دەستەبەر دەکات، بێ کەموکووڕی نییە، بەڵام ئیجابیاتی زۆر زۆر زیاترە لە سلبیاتی، ئەگەر ئەم دەستوورە جێبەجێ کرابا. عێراق تووشی زۆرێک لەو کێشانە نەدەبوو، زۆر له گرفتەکانی نێوان هەرێم و بەغداش ڕوویان نەدەدا، بەداخەوە ئیلتیزامی پێوە نەکرا.
باسی له‌وه‌ش كرد، هەر چەند ئەو یاسایەی ئێستا هەڵبژاردنی پێ دەکرێت نا دادپەروەرانەیە، یاسایەکی وانییه کە ماف به هەر کەسێک بدات بەپێی قەبارە و سەنگی خۆی، به‌ڵكوو سنووردار کراوە. لەبەر ئەوە ئومێدەوارین و لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوو ئەو یاسایە دەبێت بگۆڕدرێت.
سه‌رۆك بارزانی ده‌شڵێت: ئێستاش من دەمەوێت بۆ ئەو کەسانەی کە لە بەغدا دژی هەرێم بوون، کێبڕکێیان دەکرد لەسەر ئەوەی کێ زیاتر دژایەتی هەرێم دەکات، کێ زیاتر هەرێم ئەزیەت دەدات، بەتایبەت لەناو پەرلەمان، بە بیریان بێنمەوە کە چەند بڕگەیەک لە دەستوور هه‌یه، با ئەو بڕگانە بخوێننەوە، ئەو کات دەزانن ئایا هەرێم سەرپێچی کردووە، یاخود غەدر لە هەرێم کراوە. با ئەم بڕگانە بە باشی بخوێننەوە ئەو کات گلەیی لە هەرێم بکەن. لە ماددەی یەکەم لە دیباجەدا دەڵێت (العراق دولة اتحادية)، من نامەوێت بچمە نێو وردەکارییەکەی، ئەمە واتای ئەوەیە عێراق دەوڵەتێکی فیدراڵییە نەوەک دەوڵەتێکی مەرکەزی، دوای ساڵی 2003 دەوڵەتی مەرکەزی نەما بەپێی ئەو دەستوورە و ئەو ڕێککەوتنانەی کردوومانە، هەر ڕەفتارێک بەشێوەی دەوڵەتی مەرکەزی، نایاسایی و نادەستوورییە، چ ئەوەی لە شوێنەکانی دیکەی عێراق کرابێت، چ ئەوانەی دەرهەق بە هەرێمی کوردستان کرابێت. هه‌روه‌ها ماددەی سێ دەڵێت: (العراق بلد متعدد القوميات و الاديان و المذاهب)، زۆر لەسەر ئەم ماددەیە کارمان کرد، واتای ئەوەیە ئەمەش، کە بە یەک پێکهاتە عێراق ئیدارە ناکرێت، دەبێت ئەمانە هەموو شەریک بن، هەموو ئەم پێکهاتانە دەبێت شەریک بن.
سه‌رۆك بارزانی هێمای بۆ ئه‌وه‌ش كرد، كه زۆر باسی پرسی نەوت و غاز دەکرێت، دیسان ئەمەش هەفتەیەک زیاتر گفتوگۆمان کردووە لە بەغدا لەسەر ئەم دوو ماددەیە، ماددەی 111 کە دەڵێت: "النفط والغاز هو ملك كل الشعب العراقي في كل الاقاليم والمحافظات". ئێمه هیچ خیلافمان لەسەر ئەم ماددەیە نییە. هه‌روه‌ها ماددەی 112 دەڵێت: " أولاً: تقوم الحكومة الاتحادية بادارة النفط والغاز المستخرج من الحقول الحالية مع حكومات الاقاليم والمحافظات المنتجة على ان توزع وارداتها بشكل منصف يتناسب مع التوزيع السكاني في جميع انحاء البلاد، مع تحديد حصة لمدة محددة للاقاليم المتضررة والتي حرمت منها بصورة مجحفة من قبل النظام السابق والتي تضررت بعد ذلك بما يؤمن التنمية المتوازنة للمناطق المختلفة من البلاد وينظم ذلك بقانون .هه‌روه‌ها "ثانياً: تقوم الحكومة الاتحادية وحكومات الاقاليم والمحافظات المنتجة معا برسم السياسات الاستراتيجية اللازمة لتطوير ثروة النفط والغاز بما يحقق اعلى منفعة للشعب العراقي معتمدة احدث تقنيات مبادئ السوق وتشجيع الاستثمار ." لێرەدا مەبەستم ئەوەیە، وشەی (معا)، یەک هەفتە گفتوگۆ لەسەر ئەوەبوو (بالتنسيق یاخود معا) بەڵام (معا) چەسپا، ئەمە واتای ئەوەیە، هەر شتێک دەکرێت، دەبێت پێکەوە بێت، نابێت وەزیری نەوت یاخود وەزیرێکی دیکە بە ئاره‌زووی خۆی بڕیار بدات و حیساب بۆ ئەو و ئەو نەکات، هەرێم پابەند بووە بەمە، بەڵام خەڵکی دیکە پێوەی پابەند نەبووە.
سه‌رۆك بارزانی جه‌ختیشی كرده‌وه، ماددەی 115 لە دەستوور، مافێکی زۆر بە هەرێم دەدات، بەڵام دیسان کاری پێ نەکرا، ماددەی 121 باسی دەسەڵاتی هەرێم دەکات. من دەمەوێت بۆ ئێوە و هەموو خەڵکی عێراق ڕوون بکەمەوە، لە ساڵی 2007، لە پیرمام چەندین کۆبوونەوە کرا لە نێوان شاندی هەرێم و شاندی حکوومەتی فیدراڵ و پسپۆری شارەزا لە وڵاتانی دیکە بە ئامادەبوونی باڵیۆزی ئەمەریکا و باڵیۆزی بەریتانیا، ئێمە شوباتی ساڵی 2007 گەیشتینە ڕێککەوتنێکی زۆر ڕێکوپێک بۆ یاسای نەوت و غاز، ئەو یاسایە چوو بۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، وەزیرێک گوتبووی کورد ناتوانن جیاوازی نێوان ئاو و نەوت بکەن، ئێمە بۆ خۆمان تووشی ئەم پابەندییە بکەین، نەیانهێشت ئەم یاسایە تێپەڕێت، بۆیە ئەگەر کێشەیەک هاتووەتە پێش لەسەر نەوت و غاز، خەتاکە لە بەغدایە نەوەک لە هەرێم، ئەگەر ئەو کاتە ئەو یاسایە تێپەڕی بووایه، شتێکی زۆر باش بوو، ئەو کێشانە هیچیان ڕوویان نەدەدا، ئێستاش ئەو ڕێککەوتنەی لە نێوان حکوومەتی هەرێم و حکوومەتی فیدراڵ و کۆمپانیاکان کراوە، ئومێدەوارم بەردەوام بێت و ببێتە هۆی ئەوەی کە ئەو یاسایە چ هەموارێکی پێویست بێت تێیدا بکرێت، هەرچی زووترە یاسای نەوت و غاز لەسەر ئەم بنەمایانە ده‌ربچێت و ئێمە هیچ ڕاڕایمان نییە و ئامادەین بۆ ئەم ڕێککەوتنە.
