مێژوونووسێکی کورد: نەورۆز جەژنی کوردانە و پەیوەندیی بە فارس و هیچ نەتەوەیەکی دیکەوە نییە

K24 - هەولێر

مێژوونووسێکی کورد کە 30 ساڵە کار لەسەر ساغکردنەوەی مێژووی کورد دەکات بە پشتبەستن بە چەندین بەڵگە ئاشکرای دەکات، نەورۆز جەژنی کوردانە و لە  بنچینەی مێژووییدا پەیوەندی بە فارس و هیچ نەتەوەیەکی دیکەوە نییە.

مێژوونووس سۆران حەمەڕەش کە 30 ساڵە لێکۆڵینەوە لەسەر ساغکردنەوەی مێژووی کورد دەکات؛ بەم شێوەیەی خوارەوە باسی نەورۆز دەکات:

نەورۆز، لە کۆنترین شارستانیەتیی مێژووی مرۆڤایەتیدا لە سەردەمی سۆمەرییەکاندا جەژنی نەورۆز داهێندراوە. رێوڕەسمەکە بەم شێوەیە بووە: لە وەرزی بەهاردا جەژنێکیان گێڕاوە و ئاگریان کردووەتەوە، مەبەستیان سووتاندنی "خواوەندی خراپەکار بووە". لە وەرزی پاییزدا جەژنێکی دیکەیان کردووە و، "هێلکە"ـیان ڕەنگکردووە کە مەبەست لێی هیوای دووبارە لە دایکبوونەوە بووە، ئەم ڕێوڕەسمە فەرهەنگی و مێژووییە ئێستەش لەنێو ئێزدییەکان و یارسەکاندا ماوە.

هەروەها لە مێژووی نزیکدا کورد بە (نوڕۆژ) ناوی نەورۆزی هێناوە، "نو" بەمانای "نوێ" هاتووە لە زمانی کۆنی کوردیدا و، ئێستاش هەندێک ناوچەدا لەجیاتی وشەی "نوێ"، "نو" بەکار دەهێنن، بەڵام لەژێر کاریگەری نەتەوەکانی دژە کورد ناوی نورۆژ گۆڕدراوە بە نەورۆز . سەبارەت بە ململانێی مێژوویی لەسەر نەورۆز لەنێوان کورد و فارسەکاندا؛ سۆران حەمەڕەش مێژوونووسی  کورد دەڵێت: "لە بنچینەی مێژووییدا هیچ هاوبەشییەک لە نێوان کورد و فارس لەباره‌ی نەورۆزه‌وه‌ نییە".

ئەو مێژوونووسە کوردە بە پشتبەستن بە لێکۆڵینەوە و بەڵگە مێژووییەکان دەڵێت: ئەفسانەی کاوە و زوحاک پەیوەندی بە ململانێکانی نێوان دوو بەرەی کوردەوە هەبووە، ئەو بەشەی کورد لە چیاکان ژیاون پەیڕەوی خوداوەندی ئەژدەهاک بیورئەسپ  بوون، کە ئەم ناوە هیچ پەیوەندییەکانی بە ئەژدەهاکی میدییەکانەوە نییە،  هەروەها سۆمەرییەکان کە لەناوچە دەشتاییەکان ژیاون، خواوەندێکی دیکەیان پەرستووە.

"کاوە و زوحاک دوو ئەفسانەی ئایینین لە مێژووی کورد دا پەیوەندیان بە پەرستنی دوو بەرەی ناو نەتەوەی کوردەوەیە کە دوو خوداوەندی جیاوازیان پەرستووە". هەتا 1500 ساڵ لەمەوبەر بەم شێوەیە گێڕانەوە بۆ ئەم ئەفسانەیە کراوە.

ئەو مێژوونووسە کوردە ئاماژە بە هۆنراوەی پیاوێکی یارسانی دەکات کە خۆی بە نەوەی کاوە دەزانێت و دەڵێت:

ئەسڵمەن جە کورد، ئەسڵمەن جە کورد

بابۆم کوردەنان، ئەسڵمەن جە کورد

من ئەو شێرەنان چەنی دەستەی گورد

سلسلەی سپای زەحاک کەردم ھورد

واتە من بنەچەم کوردە باب و باپیرانم کوردن و بنەچەم کوردە من ئەو شێرەم کە لەگەڵ سوپایەکی پاڵەواناندا زنجیرەی زوحاکمان ورد کرد 

ئەحمەدی خانی زیاتر لە سێ سەد ساڵ لەمەوبەر لە "مەم و زین"دا باسی نەورۆز و خۆشی و شادی ئەو ڕۆژە لە ناو کورد دا بەم شێوەیە دەکات:

دەورا فەلەکی ژ بەختێ فەیروز

دیسان کو نوما ژ نوڤە نەوروز

مەبنی ل وێ عادەتێ موبارەک

شەھری یو سوپاسی یان ب جارە

سەرسالی و باکیر و روالان

سەد سالی و جوان و پیر و کالان

سەرسال ل رەسم و راھێ مەعھوود

گیرا ل جیە و مەقامێ مەحموود

تاوەکو 100 لەمەوبەر کە یادی نەورۆز کراوەتەوە لە ناوچەی موکریان ڕێوڕەسمی سیمبولیی بۆ هەڵبژاردنی میری سۆمەری کراوە.

بەر لە پیرەمێردی شاعیر نەورۆز سیاسی نەبووە بەڵکوو ڕێوڕەسمێکی فەرهەنگی بووە، بەڵام لەگەڵ سەرهەڵدانی بزووتنەوە جوڵانەوە سیاسییەکانی کورد، پیرەمێرد بە هۆنراوە بەناوبانگەکەی بەرگێکی سیاسی دەکاتە بەر نەورۆز.