فرهنگ مرکزگرایی در بغداد مانع اجرای فدرالیسم است
روابط میان دولت اقلیم کوردستان و دولت فدرال در بغداد، همواره با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده و مسائلی چون بودجه، حقوق کارمندان، صادرات نفت و اجرای کامل قانون اساسی، از مهم‌ترین محورهای این چالش‌ها بوده‌اند. فؤاد حسین، وزیر امور خارجه‌ی عراق، در بخش دوم گفتگوی خود با شبکه‌ی «شمس»، به ریشه‌یابی این اختلافات پرداخته و تصویری روشن از موانع ساختاری و فرهنگی پیش روی نظام فدرال در عراق و همچنین چشم‌انداز آینده‌ی روابط اربیل و بغداد ارائه می‌دهد. بخش دوم و پایانی گفتگوی فؤاد حسین را در ادامه بخوانید:
ایلی نکوزی: آیا ایران امروز بر عراق حکومت می‌کند؟
فؤاد حسین: این صحیح نیست، اما این هم صحیح نیست که بگوییم ایران هیچ تأثیری بر تصمیمات عراق ندارد. پس از سال ۲۰۰۳، اکثر کشورهای همسایه به شکلی در مسائل سیاسی داخلی عراق دخالت می‌کنند. هرچه ما ساختار داخلی خود را تقویت کنیم، دخالت‌های خارجی کمتر می‌شود. ما پس از سال ۲۰۰۳ به حاکمیت نرسیدیم. حاکمیت عراق از سال ۱۹۹۱ از بین رفته بود. عراق تحت نظارت بین‌المللی بود. حاکمیت عراق پس از سال ۲۰۰۳ و با مداخله‌ی نظامی بین‌المللی نیز از بین رفت. ما در حال بازسازی خود هستیم و بازسازی خود نیازمند بازسازی نهادهاست. هرچه نهادهای ما قوی‌تر شوند، دخالت‌های خارجی کمتر خواهد شد.
نکوزی: شما در مورد روابط اقلیم با بغداد، نقش میانجی را بازی نمی‌کنید، بلکه به عنوان یک عراقی که کرد است، نماینده‌ی اقلیم هستید و به عنوان یک عراقی، مسئولیت‌هایی در بغداد دارید. شما واقعیت اقلیم کوردستان را به دلیل اینکه سال‌ها در آنجا مسئول بوده‌اید، درک می‌کنید و به دلیل حضور مداوم در بغداد، واقعیت آنجا را نیز می‌شناسید. برای حل مشکلات و ارائه‌ی جایگزین‌ها، از این موقعیت دوگانه‌ی خود استفاده می‌کنم.
فؤاد حسین: بله، من تلاش می‌کنم از این موقعیت دوگانه‌ی خود برای حل مسائل و ارائه‌ی جایگزین‌ها استفاده کنم.
نکوزی: به نظر می‌رسد پس از سرنگونی صدام، امیدهایی که کوردها داشتند، آنچنان که باید محقق نشده است. مشکل اصلی کجاست؟
فؤاد حسین: مشکل اساسی این است که کوردها برای دموکراسی مبارزه کردند و همچنان مبارزه می‌کنند، زیرا راه‌حل مسئله‌ی کورد را در دموکراسی می‌دیدند؛ شاید نه به این دلیل که دموکرات‌های بزرگی هستند، بلکه چون دموکراسی فرصت‌ها را فراهم می‌کند، به معنای مشارکت است و به معنای حضور شما در تصمیم‌گیری است. فهم بنیادین کورد، تلاش برای دموکراسی و عدم تمرکز بوده است، چه جغرافیایی، چه در تصمیم‌گیری و چه در تفکر و کثرت‌گرایی. این مبارزه به نتیجه‌ی مثبتی رسید و فدرالیسم در قانون اساسی تثبیت شد. فدرالیسم در واقع به معنای تقسیم قدرت و ثروت میان مرکز و اقلیم‌هاست. اینجا تضاد به وجود می‌آید. من روزانه در بغداد با مرکزگرایی روبرو هستم. فرهنگ حاکم در بغداد، یک فرهنگ مرکزگراست؛ من از فرهنگ صحبت می‌کنم، نه افراد. قوانین نیز مرکزگرا هستند و اینجا مشکل اصلی را می‌بینیم.
کوردها در تحلیل‌هایشان به قانون اساسی استناد می‌کنند که در آن فدرالیسم و عدم تمرکز روشن است. اما در بغداد، به قوانین استناد می‌شود. چرا؟ چون در قانون اساسی بیش از ۵۰ ماده وجود دارد که باید به قانون تبدیل شوند. به دلیل عدم تصویب این قوانین در پارلمان، یک خلأ قانونی ایجاد شده است. قانون اساسی می‌گوید در صورت وجود خلأ قانونی، باید به قوانین قدیمی رجوع کرد. قوانین قدیمی همگی مرکزگرا و نشأت‌گرفته از تفکر حزب بعث و صدام هستند. تضاد اینجاست.
نکوزی: آیا دولت سودانی شما را ناامید کرده است؟
فؤاد حسین: اختلافات وجود دارد. این صحیح است. اما این اختلافات هنوز به مواضع سیاسی تبدیل نشده است. انتخابات پیش رو است و این انتخابات ممکن است شگفتی‌هایی به همراه داشته باشد و توازن قوای سیاسی جدیدی را رقم بزند که آینده را مشخص خواهد کرد. مذاکرات درباره‌ی برنامه‌ی آینده، روابط دوجانبه یا روابط با بغداد را تعیین خواهد کرد. گفتگوها میان تمام احزاب از جانب حزب دموکرات کوردستان در بغداد ادامه دارد.
نکوزی: حزب دموکرات در این ائتلاف‌ها کجا قرار دارد؟
فؤاد حسین: حزب دموکرات تمام صحنه‌ی سیاسی را زیر نظر دارد و با کسی ائتلاف خواهد کرد که با دیدگاه ما مبنی بر تثبیت دموکراسی، فدرالیسم، حقوق قانونی اقلیم، برخورد شفاف با مسائل و همچنین ایجاد دموکراسی بازتر و تثبیت آن، همسو باشد. علاوه بر این، مسائل عمومی دیگری مانند مبارزه با فساد، سیاست خارجی و چگونگی ایجاد یک سیاست خارجی روشن نیز وجود دارد. تمام این‌ها بخشی از سیاست حزب دموکرات کوردستان است.
نکوزی: جناب وزیر، در پایان، آیا شما به آینده‌ی عراق خوش‌بین هستید یا بدبین؟
فؤاد حسین: من واقع‌بین هستم. حالت بدبینی ندارم. واقع‌بینی به من حکم می‌کند که هم نکات منفی و هم مثبت را ببینم. ما در آستانه‌ی ششمین انتخابات از سال ۲۰۰۵ هستیم. این یک امر جدید در عراق است. انتخابات ششم در عراق! این یعنی روند دموکراتیک، با وجود نواقصش، ادامه دارد و مستمر است. اگر این روند ادامه یابد، به معنای تثبیت دموکراسی و ساختن نهادهایی است که به قانون اساسی و در نتیجه به دموکراسی مرتبط هستند. برای همین، من به آینده خوش‌بین هستم زیرا قانون اساسی وجود دارد و روند دموکراتیک، هرچند ناقص، در جریان است، اما مشکلات بزرگی نیز وجود دارد. بنابراین، وحدت و تضاد، این چیزی است که بر اوضاع حاکم است؛ وحدت با جنبه‌های مثبت و تضاد با جنبه‌های منفی.
