سرشماری در عراق پس از حدود سه دهه
«از نتایج سرشماری بهرهگیری سیاسی نشود»
اربیل (کوردستان٢٤)- با گذشت حدود سه دهه و تغییرات بسیار جمعیتی، در روزهای آینده سرشماری عمومی در سراسر عراق و اقلیم کوردستان انجام میشود و دولت اقلیم کوردستان از دولت فدرال خواسته است که از نتایج سرشماری بهرهگیری سیاسی نشود.
اختلافات سیاسی ۲۷ سال سرشماری را به تعویق انداخت
قرار است در روزهای ۲۰ و ۲۱ نوامبر سرشماری نفوس در سراسر عراق و اقلیم کوردستان انجام شود.
از سال ١٩٩٧ تاکنون در عراق سرشماری عمومی انجام نشده و وزارت برنامهریزی این کشور ناچار بوده در امور خود به ویژه برگزاری انتخابات، به آمار و اطلاعات کوپنهای خانوار تکیه کند.
از آن زمان تا کنون بارها انجام سرشماری به تعویق افتاده است و دلایل اصلی آن را اختلافات سیاسی و اختصاص ندادن بودجه کافی، دانستهاند.
در عراق، جوامع ملیتی و دینی گوناگون زندگی میکنند که در تشکیل دولت و اداره امور کشور، اختلافات عمیق دارند و به همین دلیل جمعیت هر یک از آنها در به دست آوردن سهم بیشتر از قدرت، نقش تعیین کننده دارد.
از همین رو انجام سرشماری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا آمار واقعی جمعیت جوامع ملیتی و دینی این کشور را مشخص و در واقع جایگاه و سهم آنها در قدرت را تعیین میکند.
سرشماری و ماده ۱۴۰
قانون اساسی عراق مصوب ٢٠٠٥، با هدف رفع اختلافات جوامع و منازعات بر سر مناطق مورد مناقشه، اصل ١٤٠ را در نظر گرفته است که بر مبنای آن بایستی تا پیش از سال ٢٠٠٧ سرشماری عمومی انجام میشد، اما همچنان تاکید شده است که اختلافات سیاسی مانع از انجام آن شدهاند.
یکی از اختلافات بین اقلیم کوردستان و بغداد، حاکمیت بر مناطقی است که به عنوان مناطق مورد مناقشه از آنها یاد میشود و استان نفت خیز کرکوک نیز از جمله آنها است.
در حال حاضر در کرکوک که یک شهر کوردستانی است، جوامع کورد، عرب و ترکمن، زندگی میکنند.
بر پایه شواهد تاریخی ارایه شده از سوی مورخان، اقلیت ترکمن در دوران سلطه عثمانیها برای دفاع از مرزهای امپراطوری عثمانی از ترکیه به کرکوک کوچانده شدهاند و اقلیت عرب نیز با آغاز استخراج نفت در سال ١٩٣٠ با هجوم کارگران عرب برای کار در شرکتهای نفتی، در کرکوک تشکیل شده است.
اما هر یک از این جوامع خود را مالک اصلی آن استان دانسته و ادعای حاکمیت بر آن را دارد.
انجام دادن یک سرشماری سالم میتواند با مشخص نمودن جمعیت واقعی جوامع، کمک بسیاری به حل اختلافات بر سر مناطق مورد مناقشه بکند.
کرکوک همچنین از مناطقی است که در زمان حاکمیت رژیم بعث سیاست تعریب (عربسازی) بر آن اعمال شده، سیاستی که ایجاد فشار بر کوردهای کرکوک را شامل میشود و با هدف ایجاد تغییرات جمعیتی به نفع اعراب غیربومی و ناچار کردن کوردها به ترک زادگاه خود، پیاده شده است.
پس از حوادث ١٦ اکتبر ٢٠١٧ و لشکرکشی ارتش عراق و نیروهای حشد شعبی به مناطق مورد مناقشه بین اربیل و بغداد، به ویژه کرکوک، نیروی پیشمرگ کوردستان از آن مناطق خارج شد و کوردهای کرکوک به عنوان ساکنان اصیل منطقه، به شیوههای مختلف تحت فشار قرار گرفتهاند.
آنها بارها اعلام کردهاند که اعمال سیاست عربسازی بر کوردهای کرکوک هنوز هم ادامه دارد.
از طرفی دیگر سرشماریهایی که در طول دهههای گذشته در کرکوک انجام شدهاند، نشان میدهند جمعیت کوردهای این استان در اثر اعمال فشارهای سیاسی و سیاست عربسازی، به طور مداوم رو به کاهش بوده است، اما با اینحال و طبق آخرین سرشماری کوردها هنوز اکثریت کرکوک را تشکیل میدهند.
حوادث ١٦ اکتبر ٢٠١٧، آواره شدن هزاران شهروند کرکوک را به دنبال داشت که هنوز اجازه بازگشت به زادگاه خود را ندارند.
دارا رشید، وزیر برنامهریزی دولت اقلیم کوردستان، پیش از این با اشاره به پیامدهای حوادث ١٦ اکتبر، اعلام کرده است در مناطقی که مردم آن به اجبار بیرون رانده شدهاند، نمیتوان سرشماری کرد.
به همین دلیل اقلیم کوردستان خواستار زمینهسازی برای انجام یک سرشماری سالم و بدون تقلب، با نظارت سازمانهای بینالمللی بوده است.
از نتایج سرشماری استفاده سیاسی نشود
با در نظر گرفتن این مسائل و پایفشاری دولت فدرال بر انجام سرشماری، دولت اقلیم کوردستان از دولت فدرال خواسته است از نتایج سرشماری روزهای ۲۰ و ۲۱ نوامبر به خصوص در مناطق کوردستانی خارج از حوزه اداری اقلیم کوردستان، تا زمان زمینهسازی مناسب برای حل اختلافات در آن مناطق، برای تصمیمگیری سیاسی استفاده نشود و فقط با هدف توسعه و بهبود اوضاع زندگی شهروندان عراق، صورت پذیرد.
در همین راستا شورای وزیران عراق، اعلام کرد که با درنظر گرفتن ملاحظات اقلیم کوردستان در خصوص سرشماری، در سرشماری فعلی، شهروندان بر مبنای منطقهای که در آن متولد شدهاند، ثبت میشوند نه محل سکونت کنونیشان.
همچنین تصمیم گرفته شده که از سرشماری انجام شده در سال 1957 به عنوان مبنایی برای انجام سرشماری در مناطق مورد مناقشه استفاده شود.
بر اساس سرشماری سال 1957، جمعیت کرکوک به شرح زیر است:
جامعه کورد: 187 هزار و 593
جامعه عرب: 109،620
جامعه ترکمن: 83 هزار و 371
جامعه مسیحی: 1 هزار و 605
به این ترتیب برای خانوادههایی که پس از سرشماری سال 57 در کرکوک اقامت گزیدهاند، محل سکونت آنها ملاک قرار میگیرد و این به نفع جامعه کوردِ مناطق کوردستانی خارج از حوزه اداری اقلیم کوردستان خواهد بود.
کمیته عالی امنیت اقلیم کوردستان، از شهروندان اقلیم و مناطق کوردستانی خارج از حوزه اداری دولت اقلیم کوردستان خواسته است که از 17 تا 21 نوامبر در زادگاه خود حضور یابند و با ارائه اطلاعات مربوط به خود، برای ثبت دقیق آن اقدام کنند.
بر اساس دادههای وزارت برنامهریزی عراق، جمعیت این کشور تا سال 2030 به 51 میلیون و 500 هزار نفر خواهد رسید.
ب.ن