سی و هفتمین سالگرد فاجعه‌ی بمباران شیمیایی حلبجه: زخمی که همچنان تازه است
در کابینه‌ی نهم دولت اقلیم کوردستان به رهبری نخست‌وزیر مسرور بارزانی، گام‌های بلندی در جهت به بازسازی و توسعه‌ی حلبجه برداشته شده است
امروز، ۲۶ اسفند ۱۴۰۳، سی و هفت سال از یکی از دردناک‌ترین و تاریک‌ترین فصول تاریخ معاصر کوردستان می‌گذرد: بمباران شیمیایی حلبجه. این فاجعه که در اواخر جنگ هشت‌ساله‌ی ایران و عراق، در ۲۶ اسفند ۱۳۶۶ رخ داد، نه تنها جان هزاران انسان بی‌گناه را گرفت، بلکه زخم‌هایی عمیق بر جسم و روح بازماندگان و ساکنان این منطقه بر جای گذاشت که هنوز پس از گذشت نزدیک به چهار دهه، التیام نیافته است.
آثار گازهای سمی و کشنده‌ای چون خردل، سیانید، سارین و تابون که توسط رژیم بعث عراق به رهبری صدام حسین علیه مردم حلبجه به کار گرفته شد، همچنان در تنفس، پوست و روان ساکنان این شهر خودنمایی می‌کند و بسیاری از قربانیان همچنان از درد و رنج مزمن رها نشده‌اند.
فاجعه‌ای بی‌رحمانه در حلبجه و پیامدهای آن
در آن روز شوم، رژیم بعث با هدف سرکوب و نابودی مردم کورد، حلبجه را آماج وحشیانه‌ترین حمله‌ی شیمیایی قرار داد. این بمباران نه‌تنها به کشتار فوری بیش از ۵ هزار نفر منجر شد، بلکه بیش از ۷ هزار نفر را مجروح کرد و زندگی را برای ده‌ها هزار نفر دیگر برای همیشه تغییر داد. حدود ۱۴۰ هزار نفر از ساکنان منطقه آواره شدند و بسیاری از خانواده‌ها برای همیشه از هم پاشیدند؛ کودکانی که از مادران خود جدا شدند و عزیزانی که تا به امروز اثری از آنها یافت نشده است. شهر حلبجه به همراه شهرک‌های اطراف مانند سیروان، خرمال، بیاره و سید صادق به طور کامل ویران شد و بیش از ۲۵ هزار خانه در این منطقه با خاک یکسان گردید. رژیم بعث پس از این جنایت، ساکنان را به کوچ اجباری وادار کرد و روستاها و شهرک‌های منطقه را به طور کامل نابود ساخت.
بسیاری از کسانی که پس از حمله به‌سوی ایران گریختند، در بازگشت با دستگیری، شکنجه و تبعید مواجه شدند. زندان مخوف قلعه‌ی نگره سلمان در نزدیکی تکریت، مقصد برخی از این قربانیان بود که در آنجا با شرایط غیرانسانی روبه‌رو شدند. امروز، پس از گذشت ۳۷ سال، هنوز ده‌ها نفر از بازماندگان این فاجعه به دلیل نبود امکانات درمانی کافی، از دسترسی به درمان مناسب محروم مانده‌اند و مجبورند برای ادامه‌ی حیات خود به مصرف مداوم دارو یا مراجعه به بیمارستان‌های داخل و خارج از اقلیم کوردستان وابسته باشند.
یادبود و بزرگداشت قربانیان
در سی و هفتمین سالگرد این فاجعه، مردم کوردستان در اقلیم کوردستان، دیگر مناطق کوردستان و در میان جوامع دیاسپورا در سراسر جهان، با لحظه‌ای سکوت و برگزاری مراسم و فعالیت‌های مختلف، یاد قربانیان این نسل‌کشی را گرامی می‌دارند. این روز نه‌تنها یادآور دردی عظیم است، بلکه نمادی از مقاومت و ایستادگی مردم کورد در برابر ظلم و ستم به شمار می‌رود.
عدالت ناتمام: عدم جبران خسارت قربانیان
پس از سقوط رژیم بعث در سال ۲۰۰۳، پرونده‌ی بمباران شیمیایی حلبجه در سال ۲۰۰۷ به دادگاه عالی جنایات عراق ارجاع شد و در سال ۲۰۱۰ این دادگاه، این جنایت را به عنوان "نسل‌کشی" به رسمیت شناخت. این حکم توسط پارلمان و دولت فدرال عراق تأیید شد، اما باوجود این تصمیم تاریخی، دولت‌های متوالی عراق جدید به‌عنوان میراث‌دار رژیم بعث، از پرداخت غرامت مادی و معنوی به قربانیان و خانواده‌هایشان سر باز زده‌اند. در تازه‌ترین اقدام، در روز دوشنبه ۲۰ اسفند ۱۴۰۳، دبیرخانه‌ی عمومی شورای وزیران فدرال عراق به جای اجرای حکم پرداخت غرامت، تنها اعلام کرد که روز ۲۶ اسفند ۱۴۰۳ به مناسبت این فاجعه، تعطیل رسمی خواهد بود. این تصمیم، بار دیگر خشم و ناامیدی بازماندگان و مردم کوردستان را برانگیخت.
گام‌هایی برای بهبود: افتتاح بیمارستان و ارتقای حلبجه به استان
در ۱۶ اسفند ۱۳۹۷، بیمارستانی ویژه‌ی قربانیان سلاح‌های شیمیایی در حلبجه افتتاح شد، اما این مرکز با کمبود دارو و امکانات مواجه است و نمی‌تواند نیازهای همه‌ی بیماران را برآورده کند. طبق گزارش کوردستان٢٤، حدود ۴۰۰ نفر از قربانیان این فاجعه همچنان تحت درمان مداوم هستند و برخی از آنها به بیمارستان‌های دیگر شهرهای اقلیم کوردستان یا خارج از کشور وابسته‌اند.
از سوی دیگر، در ۲۲ اسفند ۱۳۹۲، شورای وزیران اقلیم کوردستان تصمیم گرفت حلبجه را از یک شهرستان به یک استان ارتقا دهد. این اقدام گامی مهم برای بهبود زیرساخت‌ها و ارائه‌ی خدمات بهتر به ساکنان این منطقه بود. اکنون حلبجه به عنوان چهارمین استان اقلیم کوردستان با مساحتی بالغ بر ۸۸۹ کیلومترمربع شناخته می‌شود و بسیاری از ادارات کل و نهادهای دولتی در این شهر فعال شده‌اند.
توجه به بازسازی و توسعه‌ی حلبجه
دولت اقلیم کوردستان، به‌ویژه در دوره‌ی کابینه‌ی نهم به رهبری نخست‌وزیر مسرور بارزانی، توجه ویژه‌ای به بازسازی و توسعه‌ی حلبجه نشان داده است. این استان با جمعیتی بیش از ۱۴۰ هزار نفر، شامل ۱۵۶ روستا، سه شهرک و یک شهر است. شهرک‌های سیروان، بمو، بیاره و خرمال از جمله مناطقی هستند که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند و برخی از آنها با تصمیمات اخیر به شهرک ارتقا یافته‌اند.
حلبجه با خاک حاصلخیز خود، ظرفیت کشاورزی بالایی دارد و بیش از ۱۵۰ هزار دونم زمین کشاورزی را در بر می‌گیرد. سالانه حدود ۶۰ هزار دونم از این زمین‌ها زیر کشت گندم می‌رود. همچنین پروژه‌های متعددی در حوزه‌ی کشاورزی و دامداری از جمله پرورش طیور، دامداری، گلخانه‌ها و تولید مواد غذایی در این منطقه اجرا شده است که نشان‌دهنده‌ی تلاش برای احیای اقتصادی این استان است.
گردشگری و طبیعت حلبجه
حلبجه به لطف موقعیت جغرافیایی و طبیعت بکر خود، یکی از مقاصد گردشگری برجسته در اقلیم کوردستان به شمار می‌رود. مناطقی چون چاوگ، باوه‌کوچک، گولان، آویسر و زلم هر ساله پذیرای حدود ۳۰۰ هزار گردشگر داخلی و خارجی هستند. جشنواره‌ی انار و پاییز حلبجه نیز که تاکنون ۱۰ دوره از آن برگزار شده، یکی از رویدادهای مهم فرهنگی و اقتصادی این منطقه است که با حضور ده‌ها هزار بازدیدکننده و بیش از ۹۰۰ صنعتگر، کشاورز و باغدار، به نمایش توانمندی‌های محلی می‌پردازد.
آینده‌ای در دست ساخت
کابینه‌ی نهم دولت اقلیم کوردستان با برنامه‌ریزی برای اجرای بیش از ۱۳۲ پروژه در حوزه‌های مختلف از جمله راه‌سازی، آب‌وفاضلاب، آموزش، بهداشت و گردشگری، عزم خود را برای بازسازی و توسعه‌ی حلبجه نشان داده است. بسیاری از این پروژه‌ها تکمیل شده و برخی دیگر در حال اجرا هستند تا آینده‌ای روشن‌تر برای این استان رقم بزنند.