این پایان شورش مسلحانه است، نه پایان مسئله‌ی کورد
جمال باتون، خبرنگار کوردستان ۲۴، در حاشیه‌ی مراسم خلع سلاح نمادین حزب کارگران کوردستان (پ‌ک‌ک) در سلیمانیه، گفتگوی ویژه‌ای را با چنگیز چاندار، روزنامه‌نگار، نویسنده و نماینده‌ی حزب دَم پارتی از حوزه‌ی دیاربکر در پارلمان ترکیه انجام داده است. چاندار که سابقه‌ی طولانی در حوزه‌ی دیپلماسی و روزنامه‌نگاری دارد، برای مشاهده‌ی این رویداد تاریخی و درک عمیق‌تر فرایند صلح به اقلیم کوردستان سفر کرده است.
جمال باتون: جناب چاندار، به کوردستان ۲۴ خوش آمدید. شما امروز در سلیمانیه شاهد یک روز بسیار مهم بودید. این رویداد چه تأثیری بر روند پیش رو خواهد داشت؟
چنگیز چاندار: این روز، روزی بود که مدت‌ها انتظارش را می‌کشیدیم. اگر به چند ماه قبل بازگردیم، تعداد کسانی که وقوع چنین روزی را پیش‌بینی نمی‌کردند، بسیار بیشتر از کسانی بود که آن را پیش‌بینی می‌کردند. روند وقایع از ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴ (۱ آبان ۱۴۰۳) آغاز شد، زمانی که دولت باغچلی، فردی که تا به امروز در مقابل هر تلاشی برای حل مسئله‌ی کوردها با شدیدترین شکل ممکن ایستاده بود، ناگهان از عبدالله اوجالان خواست تا در پارلمان ترکیه سخنرانی کرده و پ‌ک‌ک را به زمین گذاشتن سلاح و انحلال خود دعوت کند.
سپس در ۲۷ فوریه ۲۰۲۵ (۹ اسفند ۱۴۰۳)، عبدالله اوجالان آن فراخوان مشهور را صادر کرد. در آن زمان بسیاری می‌گفتند پ‌ک‌ک از این فراخوان تبعیت نخواهد کرد و مقاومت می‌کند، اما کنگره‌ی سیزدهم پ‌ک‌ک در روزهای ۵، ۶ و ۷ ماه مه ۲۰۲۵، تصمیم به انحلال را پذیرفت و در ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴) اسناد آن را منتشر کرد. باز هم عده‌ای می‌گفتند "ببینیم آیا واقعاً سلاح‌ها را زمین می‌گذارند یا نه."
امروز، ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۵ (۲۰ تیر ۱۴۰۴)، از این جهت بسیار مهم است که پ‌ک‌ک، هرچند به صورت نمادین، در مقابل تمام رسانه‌های بین‌المللی، ترکیه و کوردستان و با حضور شخصیت‌های برجسته‌ی دولت اقلیم کوردستان، نمایندگان ما از حزب دَم پارتی و چهره‌های دانشگاهی و مدنی، سلاح‌های خود را به آتش کشید. این یک گام بی‌بازگشت است؛ فیلمی نیست که بتوان آن را به عقب برگرداند. به همین دلیل، امروز یک روز بسیار تاریخی و مهم برای آینده‌ی ترکیه و جایگاهی است که در منطقه خواهد داشت.
جمال باتون: آیا این روند از قبل برنامه‌ریزی شده بود؟
چنگیز چاندار: اجازه دهید ابتدا جمله‌ی قبلی را تمام کنم. این روند با اظهارات دولت باغچلی در انظار عمومی آغاز نشد. آن، آغاز علنی ماجرا بود. اطلاعات ما نشان می‌دهد که این فرایند به پیش از آن بازمی‌گردد. از بهار سال ۲۰۲۴، تماس‌هایی میان دستگاه اطلاعاتی ترکیه (یعنی دولت) و عبدالله اوجالان در جزیره‌ی امرالی در جریان بوده است. حتی برخی ادعاها که در آن زمان تکذیب شد، حاکی از آن بود که تماس‌هایی میان اوجالان و رهبری پ‌ک‌ک در قندیل با سازماندهی دولت ترکیه برقرار شده است. بنابراین، این تمرین به پیش از اکتبر ۲۰۲۴ بازمی‌گردد. اما با علنی کردن موضوع توسط باغچلی، روند به شکل شگفت‌انگیزی شتاب گرفت.
جمال باتون: اهمیت اقدام دولت باغچلی، که همواره مخالف چنین روندی بود، در این فرایند چیست؟
چنگیز چاندار: خروج او آنقدر مهم بود که همه را شگفت‌زده کرد. بولنت آرینچ (رئیس اسبق پارلمان و از چهره‌های مهم حزب حاکم) می‌گفت: «وقتی این خبر را شنیدم، رفتم صورتم را شستم و به چشمانم دست کشیدم تا ببینم خواب نیستم و درست می‌شنوم». اقدام باغچلی نشان داد که یک تصمیم جدی و یک اراده‌ی سیاسی در سطح دولت وجود دارد. وقتی فردی که همیشه بزرگترین مانع این فرایند بوده، این بار به عامل پیش‌برنده و حتی پرچمدار آن تبدیل می‌شود، مشخص است که موضوع جدی است. این مسئله همه را متقاعد کرد که این بار موضوع فرق می‌کند.
جمال باتون: پ‌ک‌ک کنگره‌ی خود را برگزار کرد، فراخوان انحلال را پذیرفت و امروز نیز به صورت نمادین سلاح‌های خود را کنار گذاشت. اکنون باید منتظر گام بعدی از سوی ترکیه بود؟
چنگیز چاندار: هم منتظر هستیم و هم نشانه‌هایی وجود دارد. سه روز پیش اعلام شد که رئیس‌جمهور طیب اردوغان، فردا (شنبه) یک سخنرانی «تاریخی» خواهد داشت. این اولین بار در ۲۲ سال حکومت اوست که یک سخنرانی از سه روز قبل با عنوان «تاریخی» اعلام می‌شود. زمان‌بندی این سخنرانی، یعنی یک روز پس از مراسم امروز، نشان می‌دهد که به تحولات جاری مرتبط خواهد بود. بنابراین، اگر ما را شگفت‌زده نکند، انتظار می‌رود این سخنرانی حاوی محتوایی باشد که به همه‌ی ما چشم‌انداز و امیدهای جدیدی بدهد.
جمال باتون: آیا این تحولات می‌تواند به یک روند صلح پایدار و حل نهایی مسئله‌ی کوردها در ترکیه منجر شود؟
چنگیز چاندار: این فرایند، «حل مسئله‌ی کوردها» نیست، بلکه «پایان شورش مسلحانه‌ی کوردها» است. مسئله‌ی کوردها به عنوان یک موضوع سیاسی پابرجا خواهد ماند. این شورش که ۴۱ سال ادامه داشت، طولانی‌ترین، گسترده‌ترین و قدرتمندترین شورش در تاریخ جمهوری ترکیه بود. این شورش با اراده‌ی خود کوردها به پایان می‌رسد، نه با تسلیم شدن. آنها می‌گویند ما به این دلیل این مبارزه را آغاز کردیم که هویت کردی انکار می‌شد، اما اکنون شرایط تغییر کرده و دیگر نیازی به مبارزه‌ی مسلحانه برای پیشبرد خواسته‌هایمان نیست. این گام به معنای آن است که ما سلاح را کنار می‌گذاریم تا مسئله‌ی کوردها را از طریق راه‌های دموکراتیک حل کنیم.
اکنون، پس از این مرحله، باید برای حل مسئله‌ی کوردها تلاش کرد. این شامل تغییرات در قانون اساسی، قوانین ترکیه و مهم‌تر از همه، تغییر در ذهنیت ترک‌هاست.
جمال باتون: به نظر شما این روند موفق خواهد شد؟ آیا امیدوار هستید؟
چنگیز چاندار: در اسطوره‌ی کوردی، «کاوه آهنگر» از آهن، سلاح ساخت. اما امروز، کوردها برعکس عمل کردند؛ سلاح را ذوب کرده و به آهن تبدیل کردند. این نماد گذار از جنگ به صلح است.
مرحوم تورگوت اوزال تشبیه زیبایی داشت؛ او می‌گفت ترکیه مانند یک ورزشکار قدرتمند با عضلات قوی است که می‌تواند رکورد دو ۱۰۰ متر را بشکند، اما چنان دل‌درد شدیدی دارد که از درد به خود می‌پیچد و نمی‌تواند از جای خود حرکت کند. مسئله‌ی کوردها همان دل‌درد است. اگر این درد درمان شود، ترکیه خواهد دوید و در مسابقه پیروز خواهد شد.
در پاسخ به سوال شما، بله امیدوارم. من سنم بالا رفته و در این عرصه سیاسی، پس از احمد ترک، مسن‌ترین فرد محسوب می‌شوم. وقتی به ۱۰، ۲۰ یا ۳۰ سال پیش و شرایط آن زمان فکر می‌کنم و جایگاه امروز را می‌بینم، البته که باید امیدوار بود.
اجازه دهید خاطره‌ای تعریف کنم. در سال ۲۰۱۱ برای اولین بار با طیب اردوغان به اقلیم کوردستان آمدم. او در فرودگاه بین‌المللی اربیل سخنرانی کرد که به نظر من خوشایند نبود. بعداً در دیدار با جناب مسعود بارزانی به ایشان گفتم: «این چه سخنرانی‌ای بود که طیب اردوغان در کوردستان کرد؟» ایشان به من گفتند: «مهم‌ترین چیز برای ما در حال حاضر این است که طیب اردوغان به کوردستان قدم گذاشته است. ما چند سال پیش حتی خواب این را هم نمی‌دیدیم. چیزهایی که تو می‌خواهی، بعداً خواهند آمد.»
حالا با یادآوری آن روزها و مقایسه‌ی آن با امروز که پ‌ک‌ک در خاک کوردستان و با حضور شخصیت‌های برجسته سلاح‌هایش را زمین می‌گذارد، می‌بینیم که چه راه درازی را طی کرده‌ایم. بنابراین، بله، من بسیار امیدوارم.
جمال باتون: از حضور شما در این گفتگو بسیار سپاسگزارم.
چنگیز چاندار: من هم از شما متشکرم.
