خشک شدن کامل تالاب کانی برازان؛ بحران زیست‌محیطی در شرق کوردستان عمیق‌تر می‌شود
تالاب حیاتی کانی برازان در نزدیکی مهاباد به طور کامل خشک شده است که این امر خسارات شدیدی به محیط زیست، کشاورزی و اقتصاد محلی وارد کرده است
در ادامه‌ی بحران فزاینده‌ی آب در شرق کوردستان، تالاب کانی برازان در نزدیکی مهاباد به طور کامل خشک شده و چشم‌اندازی بی‌جان از خود به جای گذاشته است. ناپدید شدن این زیستگاه حیاتی که میزبان هزاران پرنده و دیگر گونه‌های حیات وحش بود، خسارات شدیدی به کشاورزی، گردشگری و اقتصاد منطقه وارد کرده و نگرانی فعالان محیط زیست را در مورد پیامدهای برگشت‌ناپذیر تغییرات اقلیمی و سوءمدیریت منابع آب افزایش داده است.
تالاب کانی برازان، واقع در ۳۰ کیلومتری شمال شرق مهاباد، اکنون به دشتی خشک و ترک‌خورده تبدیل شده است. این گوهر زیست‌محیطی که زمانی ۱۰۵۰ هکتار وسعت و تا ۶۰ سانتی‌متر عمق داشت، پناهگاهی حیاتی برای تنوع گسترده‌ای از جانوران بود.
پیامدهای گسترده‌ی خشک شدن تالاب
خشک شدن این تالاب نه تنها به بخش‌های کشاورزی، دامداری و گردشگری وابسته به آن آسیب زده، بلکه یک وضعیت اضطراری عمیق زیست‌محیطی را نیز به وجود آورده است. بخشی از حیات وحش این منطقه از بین رفته، بخشی دیگر ناچار به ترک آن شده و حیوانات باقی‌مانده نیز با خطر قریب‌الوقوع انقراض روبرو هستند.
به گفته‌ی آسو سلیمان‌پور، کارشناس محیط زیست، دلایل اصلی ناپدید شدن کامل این تالاب، ترکیبی از کاهش بارندگی و تغییرات اقلیمی است. او همچنین به عامل حیاتی دیگری اشاره کرد: استفاده‌ی ناپایدار از آب تالاب برای مصارف کشاورزی که شریان حیاتی این اکوسیستم حساس را خشکانده است.
تلاش ساکنان محلی برای نجات حیات وحش
در میان این ویرانی، کورسوی امیدی از سوی جامعه‌ی محلی پدیدار شده است. شماری از ساکنان روستای مجاور «خورخوره»، با حفر چاله‌هایی به عمق چند متر، به سطح آب‌های زیرزمینی دست یافته و با استفاده از پمپ، این منبع گران‌بها را برای نجات پرندگان و حیوانات باقی‌مانده به سطح زمین می‌آورند.
رمضان شال، یکی از ساکنان این روستا، در توصیف تلاش‌هایشان گفت: «ما این چاله را از روی دلسوزی حفر کردیم. هفته‌ای یک یا دو بار برای حیوانات و پرندگان آب می‌کشیم. مقدار آن کم است، اما آب تمیز و کافی برای زنده ماندن آن‌هاست.»
فاجعه‌ای مشابه: سرنوشت دریاچه‌ی ارومیه
این فاجعه‌ی محلی، نمودی کوچک از یک روند زیست‌محیطی فاجعه‌بار و بزرگ‌تر است که در سراسر شرق کوردستان (شمال غرب ایران) در حال وقوع است. سرنوشت کانی برازان، آینه‌ی ناپدید شدن کامل دریاچه‌ی ارومیه است که زمانی یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شور جهان بود.
عوامل نابودی دریاچه‌ی ارومیه، از جمله برداشت بی‌رویه‌ی آب برای کشاورزی، سدسازی‌های گسترده بر روی رودخانه‌های تغذیه‌کننده‌ی آن و کاهش شدید بارندگی، شباهت قابل توجهی به عواملی دارد که سرنوشت کانی برازان را رقم زد.
خشک شدن کامل تالاب کانی برازان، آخرین فصل از این تراژدی است و بر ماهیت فوری و سیستماتیک بحران آب در شرق کوردستان تأکید می‌کند؛ جایی که زیستگاه‌های طبیعی حیاتی با سرعتی نگران‌کننده در حال ناپدید شدن هستند و آینده‌ی حیات وحش منحصر به فرد و جوامع انسانی منطقه را به خطر می‌اندازند.
