نبرد تجاری آمریکا و چین در کانون توجه جهانی

چین روز سه‌شنبه در یک اعلام عمومی چالش‌برانگیز، آمادگی خود را برای "مبارزه تا پایان" در جنگ تجاری فزاینده با ایالات متحده اعلام کرد. این موضع‌گیری، پاسخی قاطع به تهدید چشمگیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی بر اعمال تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی اضافی بر کالاهای چینی بود. با این حال، در پشت این تهیدید‌های آتشین، یک رقص دیپلماتیک پیچیده و پرشتاب در جریان است؛ به طوری که پکن و واشنگتن به طور خصوصی تمایل خود را برای کاهش تنش‌های اخیر در این درگیری که بازارهای جهانی را متلاطم کرده و نشست مهم آتی بین رهبران دو کشور را به خطر انداخته است، ابراز می‌کنند.

این تعادل‌بخشی ظریف  که در آن  ترامپ علناً به دنبال آرام کردن بازارهاست، اما به طور خصوصی فشار را حفظ می‌کند. پکن نیز هشدارهای شدید صادر می‌کند در حالی که هم‌زمان سیگنال‌های آشتی‌جویانه می‌فرستد. این بگومگو به ویژگی بارز این نبرد اقتصادی پرمخاطره تبدیل شده است که اکنون در سراسر اقتصاد جهانی در حال گسترش است.

تشدید تنش‌ها و واکنش‌ها

تازه‌ترین و شدیدترین دور این اختلاف تجاری طولانی‌مدت، هفته گذشته زمانی شدت گرفت که پکن کنترل‌های صادراتی جدید و گسترده‌ای را بر بخش راهبردی و بسیار حساس فلزات خاکی کمیاب اعلام کرد؛ حوزه‌ای که چین در حال حاضر از تسلط تقریباً انحصاری در آن برخوردار است. از دیگر سو پاسخ ترامپ، که روز جمعه در پستی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، سریع و گسترده بود.

بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه (AFP)، ترامپ اعلام کرد که تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی اضافی بر کالاهای چینی اعمال خواهد کرد و واشنگتن نیز "کنترل‌های صادراتی خود را بر هرگونه نرم‌افزار حیاتی" از تاریخ اول نوامبر اعمال خواهد کرد.

این درگیری دوباره بلافاصله فروش گسترده در بازار آمریکا را برانگیخت و رئیس‌جمهور را به این سمت سوق داد که پیشنهاد کند ممکن است نشست برنامه‌ریزی شده و بسیار مورد انتظار با شی جین‌پینگ، رهبر چین، را که قرار بود اواخر همین ماه در کره‌جنوبی برگزار شود، لغو کند.

موضع‌گیری عمومی چین و تلاش‌های پنهان

پاسخ رسمی پکن در روز سه‌شنبه، نشان‌دهنده‌ی عزمی تزلزل‌ناپذیر بود. یک سخنگوی ناشناس وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای که خبرگزاری فرانسه آن را گزارش کرد، گفت: "در مورد جنگ‌های تعرفه‌ای و جنگ‌های تجاری، موضع چین ثابت است. اگر مایل به مبارزه هستید، تا پایان مبارزه خواهیم کرد؛ اگر مایل به مذاکره هستید، درهای ما باز است."

این بیانیه همچنین حاوی انتقادی شدید از تاکتیک‌های مذاکره‌ی واشنگتن بود: "ایالات متحده نمی‌تواند هم‌زمان به دنبال گفتگو باشد و تهدید به اعمال اقدامات محدودکننده‌ی جدید کند. این روش صحیح تعامل با چین نیست."

با این حال، در پشت پرده‌ی این چالش‌طلبی، به نظر می‌رسد یک راهبرد ظریف‌تر و کاهنده‌ی تنش در جریان است.

دیپلماسی پشت پرده

همانطور که در گزارشی جامع توسط وال استریت ژورنال تشریح شده است، هر دو کشور به طور خصوصی تمایل خود را برای فرونشاندن تنش‌ها، حداقل در حال حاضر، ابراز کرده‌اند. به گفته‌ی این نشریه، چینی‌ها مشتاق نجات نشست ترامپ و شی هستند، در حالی که دولت ترامپ مشتاق مهار زیان‌ها در بازار سهام و جلوگیری از تحت‌الشعاع قرار گرفتن تشدید تنش تجاری توسط پیروزی دیپلماتیک اخیر رئیس‌جمهور در میانجیگری توافق صلح غزه است.

رئیس‌جمهور ترامپ خود نیز در حال حرکت بر لبه‌ی تیغ بوده است. به گفته‌ی افراد مطلع از موضوع که با وال استریت ژورنال صحبت کرده‌اند، پس از تهدید تعرفه ۱۰۰ درصدی، رئیس‌جمهور با مقامات ارشد، از جمله اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری، درباره ارسال پیامی روشن به جهان مبنی بر آمادگی آمریکا برای کاهش تنش‌ها صحبت کرد.

این موضوع در لحنی مثبت‌تر در پست‌های او در شبکه‌های اجتماعی در آخر هفته منعکس شد. او در یکی از پست‌ها نوشت: "نگران چین نباشید! همه چیز خوب خواهد شد"، و افزود که دولت او می‌خواهد به چین "کمک" کند.

موضع‌گیری‌های متناقض

این موضع‌گیری عمومی آشتی‌جویانه، به معنای عقب‌نشینی آمریکا نیست. به گزارش وال استریت ژورنال، وزیر خزانه‌داری در تعامل اخیر خود با مقامات چینی به وضوح اعلام کرده است که در حالی که رئیس‌جمهور ترامپ برای مذاکرات کاهش تنش آماده است، استفاده از اقدامات متقابل بیشتر را نیز در صورتی که چین از کنترل‌های صادراتی فلزات خاکی کمیاب خود عقب‌نشینی نکند، رد نمی‌کند.

پکن نیز به نوبه‌ی خود، سیگنال‌های ظریف اما مهم کاهش تنش را ارسال کرده است. وزارت بازرگانی چین در پاسخی در روز یکشنبه، به طور قابل توجهی از هرگونه تهدید خاص برای تلافی‌جویی علیه تهدید تعرفه‌ای جدید آمریکا خودداری کرد.

در عوض، همانطور که وال استریت ژورنال گزارش داد، این وزارتخانه وعده داد که کنترل‌های صادراتی جدید خود را به شیوه‌ای "محتاطانه و متعادل" اجرا خواهد کرد؛ بیانیه‌ای که به طور گسترده به عنوان اذعان تلویحی به اینکه پکن ممکن است زیاده‌روی کرده باشد، تفسیر شده است.

این وزارتخانه گفت: "کنترل‌های صادراتی چین ممنوعیت‌های صادراتی نیستند" و افزود که قانون جدید قصد دارد کاربردهای نهایی نظامی را هدف قرار دهد، نه کاربردهای گسترده‌تر غیرنظامی را که بازارهای جهانی را متلاطم کرده است. در این بیانیه آمده است: "تمام درخواست‌های صادرات مطابق با مقررات برای مصارف غیرنظامی می‌توانند تأیید شوند، بنابراین کسب‌وکارهای مربوطه نیازی به نگرانی ندارند."

شواهد بیشتر از تمایل پکن برای کاهش تنش را می‌توان در رسانه‌های دولتی داخلی آن مشاهده کرد، جایی که تهدید رئیس‌جمهور ترامپ مبنی بر تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی حداقل پوشش خبری را دریافت کرده است. به نظر می‌رسد چین با اجتناب از لفاظی‌های تحریک‌آمیز، در حال ساختن یک "راه خروج" برای خود است تا موضع تهاجمی‌تر خود را بدون از دست دادن آبرو پس بگیرد.

رقابت ژئوپلیتیکی گسترده‌تر

با وجود این سیگنال‌های آشتی‌جویانه، اصل اختلاف حل نشده باقی مانده است. افراد نزدیک به دولت ترامپ به وال استریت ژورنال گفته‌اند که آمریکا احتمالاً از چین خواهد خواست که قانون کنترل صادرات فلزات خاکی کمیاب خود را به طور کامل لغو کند، نه صرفاً آن را تضعیف کند، که این امر در را برای دور جدیدی از تلافی‌جویی در صورت عدم دستیابی به توافق باز می‌گذارد.

این جنگ تجاری پرمخاطره در خلاء در حال وقوع نیست. این بخشی از یک رقابت ژئوپلیتیکی گسترده‌تر و فزاینده بین ایالات متحده و چین است، جایی که ابزارهای اقتصادی مانند تعرفه‌ها، کنترل‌های صادراتی و تحریم‌ها به طور فزاینده‌ای به عنوان اهرم‌های نفوذ راهبردی استفاده می‌شوند.

این موضوع این هفته در یک اختلاف جداگانه اما مرتبط در صنعت کشتیرانی جهانی به وضوح نشان داده شد. همانطور که کوردستان۲۴ گزارش داد، چین روز سه‌شنبه پنج شرکت تابعه آمریکایی کشتی‌ساز کره‌جنوبی هانوا اوشن را تحریم کرد و آنها را به کمک به تحقیقات دولت آمریکا در مورد تسلط چین بر بخش کشتیرانی جهانی متهم کرد.

این اقدام همزمان با اعمال "عوارض بندری ویژه" متقابل توسط هر دو کشور بر کشتی‌های یکدیگر بود.

این تشدید متقابل در بخش کشتیرانی، که پس از تحقیقات "بخش ۳۰۱" آمریکا رخ داد و تسلط بازار چین را "غیرمنطقی" و مضر برای منافع آمریکا دانست، نشان‌دهنده تمایل هر دو طرف برای هدف قرار دادن بخش‌های کلیدی اقتصاد جهانی و گرفتار کردن شرکت‌های ثالث در اختلاف خود است.

تحریم‌ها علیه شرکت‌های تابعه آمریکایی هانوا، خطرات فزاینده برای شرکت‌های چندملیتی را در حالی که در آب‌های خطرناک رقابت آمریکا و چین حرکت می‌کنند، نشان می‌دهد.

تأثیر جهانی و چشم‌انداز آینده

در حالی که صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی این هفته نشست نیمه‌سالانه خود را در واشنگتن برگزار می‌کنند، تأثیر جهانی این جنگ تجاری فزاینده در کانون توجه قرار دارد. کاخ سفید همچنان اصرار دارد که تأثیر بلندمدت سیاست‌های تعرفه‌ای آن برای ایالات متحده مثبت خواهد بود و به آنچه که آن را تأثیر اقتصادی نسبتاً محدود تاکنون توصیف می‌کند، اشاره دارد.

با این حال، برای شرکت‌های آمریکایی که در چین تجارت می‌کنند، عدم قطعیت یک نگرانی عمده است. شان استاین، رئیس شورای تجاری آمریکا و چین، به وال استریت ژورنال گفت: "آمریکا و چین می‌توانند انتخاب کنند که چرخه دیگری از اقدام و تلافی‌جویی را تحریک کنند، یا می‌توانند راهی را انتخاب کنند که به کاهش تنش و مذاکره منجر شود. به نفع اقتصاد، شرکت‌های آمریکایی به دومی امیدوارند."

با وجود نرمش اخیر لفاظی‌های عمومی از سوی هر دو طرف، اختلافات اساسی باقی مانده است. مسیر نشست احتمالی ترامپ و شی همچنان پرخطر است و راه‌حل پایدار برای جنگ تجاری دورتر از همیشه به نظر می‌رسد. جهان اکنون در حال تماشاست تا ببیند آیا تمایل خصوصی برای کاهش تنش می‌تواند بر موضع‌گیری عمومی "مبارزه تا پایان" غلبه کند.