تراژدی یک دهه آوارگی؛ نسل جدید شنگال در حسرت خانه و خاک

بیش از یک دهه از فاجعه انسانی در شنگال می‌گذرد و هزاران خانواده‌ی ایزدی همچنان در برزخ آوارگی روزگار می‌گذرانند. کودکانی که در روزهای نخست آوارگی در اردوگاه‌های استان دهوک چشم به جهان گشودند، اکنون به سن ۱۰ سالگی رسیده‌اند، بی‌آنکه تصویری از «خانه» در ذهن داشته باشند.

اگرچه رویای بازگشت به شنگال فصل مشترک آرزوی تمامی ساکنان ۱۲ اردوگاه پناهجویان در دهوک است، اما واقعیت‌های میدانی چیز دیگری می‌گویند. تحسین بردون، از آوارگان ساکن کمپ، با گلایه از بی‌توجهی‌ها می‌گوید: «بازگشت به چه قیمتی؟ خانه‌ای نمانده و زمینی برای ساختن نیست. دولت عراق هیچ گام عملی برای بازسازی برنداشته است. چگونه می‌توان انتظار داشت مردم به شهر ارواح بازگردند؟»

انتقاد نهادهای بین‌المللی از بغداد

تداوم این وضعیت بحرانی، صدای اعتراض نهادهای بین‌المللی را نیز درآورده است. محمد حسان، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در عراق، در تازه‌ترین اظهارات خود با ابراز شگفتی از وضعیت موجود، پرسید: «آیا پذیرفتنی است که پس از گذشت ۱۰ سال، شهروندان یک کشور همچنان در چادر زندگی کنند؟» وی با تأکید بر لزوم اقدام فوری، از دولت فدرال عراق خواست تا به مسئولیت‌های اخلاقی و قانونی خود برای پایان دادن به این بحران عمل کند.

سفیان پیر، از فعالان مدنی شنگال، با استقبال از موضع‌گیری سازمان ملل، دولت عراق را به «رها کردن عامدانه» پرونده شنگال متهم می‌کند. او معتقد است که تداوم وضعیت فعلی برای برخی جریان‌های سیاسی و گروه‌های ذی‌نفع که از کمک‌های بین‌المللی ارتزاق می‌کنند، به یک «تجارت پرسود» تبدیل شده است.

موانع راهبردی: ویرانی و ناامنی

بر اساس آمارهای رسمی، زیرساخت‌های شنگال همچنان تا ۶۰ درصد تخریب شده باقی مانده و هزاران واحد مسکونی با خاک یکسان شده است. اگرچه دولت مدعی پرداخت غرامت به ۴۹ هزار خانواده است، اما فقدان خدمات اولیه نظیر آب، برق و مراکز درمانی، عملاً زندگی در این شهر را ناممکن کرده است.

علاوه بر ویرانی فیزیکی، عدم اجرای «توافق‌نامه شنگال» میان دولت اقلیم کوردستان و دولت فدرال عراق و حضور گروه‌های شبه‌نظامی غیرقانونی، اصلی‌ترین مانع امنیتی برای بازگشت آوارگان محسوب می‌شود. تا زمانی که امنیت و بازسازی به صورت موازی پیش نروند، پایان دادن به این تراژدی انسانی دور از دسترس به نظر می‌رسد.