‘Dil Haritası Projesi’ yayımlandı: Anadilini konuşanların oranı ne kadar?

DİYARBAKIR (K24)

Kürt Çalışmaları Merkezi, “Dil Haritası Projesi”nin ilk bulgularını paylaştı.

Söz konusu proje Kürt Çalışmaları Merkezi tarafından, FES Türkiye’nin desteği ve Rawest Araştırma’nın işbirliğiyle başlatıldı.

Diyarbakır, Mardin, Van ve Urfa’da illerin demografilerine uygun veriler toplanarak bu illerde anadili Kurmanci, Zazaki ve Arapça olan katılımcıların verileri analiz edildi.

4 İLİN GENELİNDE DEMOGRAFİK VERİLER

Katılımcıların yüzde 79’u Kurmanc, yüzde 9’u Zaza, yüzde 11’i Arap.

Ayrıca katılımcıların yüzde 30’u ilkokul ve altında bir tahsile sahip. Ortaokul, lise ve dengi okullardan mezun olanların oranı yüzde 45. Katılımcıların yüzde 25’i ise üniversite mezunu veya öğrencisi.

DİYARBAKIR

Diyarbakır’da katılımcıların yüzde 90’ı Kürtçeyi farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaşıyor. Ortalamanın üstünde bir Kürtçe okuma-yazma becerisine sahip olanların oranı üçte bir civarında.

Diyarbakır’da katılımcıların yüzde 32,9’u ebeveynleriyle konuşurken sadece anadil, yüzde 9,5’i sadece Türkçe kullanıyor. Eş/sevgili ile konuşurken sadece anadili kullananların oranı yüzde 12,8. Sadece Türkçe kullananlar yüzde 20,4.

Katılımcıların dörtte biri çocuklarla konuşurken sadece Türkçe kullanıyor, sadece anadil kullananların oranı yüzde 8,8. Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece anadil kullananların oranı dörtte üç oranında azalıyor.

Rapora göre Diyarbakır’da katılımcıların tamamına yakını anadilin eğitim sistemi içinde yer alması gerektiğini düşünüyor. Katılımcıların yine kahir ekseriyeti Türkçe ile anadilin bir arada verildiği bir sistemi tercih ediyor.

VAN

Van’da katılımcıların tamamına yakını Kürtçeyi farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaşıyor.

Ortalamanın üstünde bir Kürtçe okuma-yazma becerisine sahip olanların oranı 1/5 – 1/4 civarında.

Van’da katılımcıların yüzde 30,9’u ebeveynleriyle konuşurken sadece anadilini kullanıyor. Eş/sevgili ile konuşurken sadece anadili kullananların oranı yüzde 14,1. Çocuklarla konuşmada sadece anadil kullananların oranı yüzde 7,4’e geriliyor.

Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece anadil kullananların oranı dörtte üç oranında azalıyor.

Rapora göre Van’da katılımcıların tamamına yakını anadilin eğitim sistemi içinde yer alması gerektiğini düşünüyor. Katılımcıların yine kahir ekseriyeti Türkçe ile anadilin bir arada verildiği bir sistemi tercih ediyor.

URFA

Katılımcıların tamamına yakını anadillerini farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaşıyor.

Anadilini iyi derecede bilenlerin oranı Araplar içinde yüzde 75-80 arasında iken Kürtlerde yüzde 55 civarında. Anadilinin konuşma ve anlamada Arapların oranı Kürtlerden yüksek iken okuma-yazma oranlarında geride kalıyor.

Ebeveynle konuşmada sadece anadil kullananların oranı Kürtlerde yüzde 16,2, Araplarda yüzde 23,3. Ebeveynlerle konuşurken sadece veya çoğunlukla anadil kullananların toplam oranı Kürtlerde yüzde 55,4, Araplarda yüzde 74,2. Çocuklarla konuşmada sadece anadil kullananların oranı Kürtlerde yüzde 4,6 Araplarda yüzde 4,5.

Çocuklarla konuşurken sadece veya çoğunlukla anadil kullananların toplam oranı Kürtlerde yüzde 26,2, Araplarda yüzde 34.

Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece anadil kullananların oranı her hem Kürtlerde hem Araplarda çarpıcı şekilde azalıyor. Bununla birlikte Araplar anadillerini Kürtlere kıyasla daha yaygın kullanıyor.

Rapora göre Kürtlerin yüzde 58,5’i bölgede Kürtçenin ikinci resmi dil olmasını istiyor. Arapların dörtte biri Kürtçe için bu talebe destek veriyor. Kürtlerin yüzde 70’i belediyelerde Kürtçe de hizmet isterken Kürtçe için bu talebe Arapların desteği yüzde40. Kürtlerin yüzde 64’ü, Arapların yüzde 39,4’ü anadili Türkçe olmayan çocuklar için okullarda anadilin öğretildiği dersler istiyor.

MARDİN

Mardin’de katılımcıların tamamına yakını anadillerini farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaşıyor. Anadilinin konuşma ve anlamada Arapların oranı Kürtlerden yüksek iken okuma-yazma oranlarında geride kalıyor.

Ebeveynle konuşmada sadece anadil kullananların oranı Kürtlerde yüzde 35,4 iken Araplarda yüzde 17,4.

Çocuklarla konuşmada sadece anadil kullananların oranı Kürtlerde yüzde 15 Araplarda yüzde e4,7. Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece anadil kullananların oranı her hem Kürtlerde hem Araplarda çarpıcı şekilde azalıyor. Bununla birlikte Mardin’de Kürtler anadillerini Araplara kıyasla daha yaygın kullanıyor.

Rapora göre Kürtlerin yüzde 82,9’u bölgede Kürtçenin ikinci resmi dil olmasını istiyor. Arapların yüzde 44’ü Kürtçe için bu talebe destek veriyor. Kürtlerin yüzde 88’i belediyelerde Kürtçe de hizmet isterken Kürtçe için bu talebe Arapların desteği yüzde 58,5. Kürtlerin yüzde 87’si, Arapların yüzde 64,7’si anadili Türkçe olmayan çocuklar için okullarda anadilin öğretildiği dersler istiyor.

Raporun tamamına www.kurdish-studies.org sitesinden ulaşılabilir.