İran’a BM yaptırımları geri döndü: Snapback mekanizması devrede

İngiltere, Fransa ve Almanya'nın işlettiği Snapback mekanizması, 30 günlük sürecin ardından son dakika bir anlaşma sağlanamayınca gece yarısı devreye girdi.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) 2231 sayılı kararı kapsamında yer alan “Snapback” mekanizması, son dakika bir anlaşma sağlanamayınca gece yarısı devreye girdi.

Nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya’dan (E3) oluşan ülkeler, mekanizmayı 28 Ağustos’ta tetikledi ve 30 günlük rutin prosedürün sonunda yaptırımlar geri döndü.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Tahran'a "iyi niyetle yapılacak doğrudan görüşmeleri kabul etme" çağrısı yaparak, BM üyesi ülkelerinden "İran liderlerine, kendi ülkeleri ve dünyanın güvenliği için en iyi olanı yapmaları yönünde baskı yapmak amacıyla" yaptırımları "derhal" uygulamalarını istedi.

İngiltere, Fransa ve Almanya dışişleri bakanları ortak bir açıklamada, "İran'ın asla nükleer silaha sahip olmamasını sağlayacak yeni bir diplomatik çözüm" arayışını sürdüreceklerini söyledi.

Ayrıca Tahran'a "herhangi bir durumu tırmandırıcı eylemden kaçınması" çağrısında bulunuldu.

Bu gelişmelerle, 2015'teki nükleer anlaşma olarak adlandırılan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) kapsamında kaldırılan İran’a yönelik BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girerken bu zamana kadar ABD ve Avrupa'nın tek taraflı yaptırımları artık BM üyesi tüm ülkeleri ilgilendiren uluslararası yaptırımlara dönüşmüş oldu.

BMGK’de Güney Kore’nin başkanlığında sunulan ve yaptırımların hafifletilmesini sürdürmeyi öngören tasarı, 19 Eylül’de 4 lehte (Rusya, Çin, Cezayir, Pakistan), 9 aleyhte ve 2 çekimser oyla reddedildi.

Daha sonra Çin ve Rusya’nın 26 Eylül’de önerdiği, yaptırımların 6 ay ertelenmesini isteyen tasarı da 4 lehte, 9 aleyhte ve 2 çekimser oyla kabul edilmedi.

İran'a BM yaptırımlarını geri getiren "snapback" süreci

İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD'nin tek taraflı çekilmesinin ardından uygulanmayan 2015'teki nükleer anlaşmada yer verilen ve "snapback" olarak adlandırılan, İran'a anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden getirme imkanı tanıyan mekanizmayı 28 Ağustos'ta işletme kararı almıştı.

"Snapback" süreci, yeni karara yol açacak son dakika anlaşması olmadığı ya da son tarih uzatılmadığı takdirde 28 Eylül gece yarısı sona erecek ve İran'a BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girecekti.

Son olarak dün BM Güvenlik Konseyinde sürecin uzatılmasını öngören karar tasarısı kabul edilmemişti.

İran'ın nükleer meselesine çözüm getiren 2015'teki nükleer anlaşma ve "snapback" maddesi

İran ile BMGK’nin 5 daimi üyesi (ABD, Rusya, Çin, Fransa, İngiltere) ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015’te nükleer anlaşma olarak adlandırılan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) imzalanmıştı. Anlaşma kapsamında İran, uranyum zenginleştirme faaliyetlerini sınırlandırmayı ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile tam işbirliği yapmayı kabul etmişti.

Buna karşılık, İran’a nükleer programı nedeniyle uygulanan BM ve Avrupa Birliği yaptırımları, 16 Ocak 2016'da anlaşmanın BMGK onayıyla yürürlüğe girmesiyle kaldırıldı ancak İran'ın sözleşmeye uymaması halinde tüm yaptırımları yeniden uygulamaya izin veren madde yani snapback mekanizması, anlaşmaya eklenmişti.