گرامیداشت ۱۲۷ سال روزنامه‌نگاری کوردی؛ سفری به تاریخچه‌ی پیشگامانه‌ی روزنامه‌ی «کوردستان»
نقطه‌ی عطفی در مسیر حفظ و تقویت هویت فرهنگی و سیاسی ملت کورد
امروز، سه‌شنبه ۲۲ آوریل ۲۰۲۵، مصادف با صد و بیست و هفتمین سالگرد انتشار اولین روزنامه به زبان کوردی است؛ رویدادی تاریخی که نه‌تنها نقطه‌ی عطفی در روزنامه‌نگاری کوردی، بلکه گامی بزرگ در مسیر حفظ و تقویت هویت فرهنگی و سیاسی ملت کورد به شمار می‌رود. به همین مناسبت، مراسم و برنامه‌های متعددی در مناطق مختلف کوردستان و میان جوامع کورد برگزار می‌شود تا یاد و خاطره‌ی این دستاورد بزرگ گرامی داشته شود.
آغاز یک انقلاب فرهنگی
در ۲۲ آوریل ۱۸۹۸، مقداد مدحت بدرخان، روشنفکر برجسته‌ی کورد و از نوادگان خاندان بدرخان، اولین شماره‌ی روزنامه‌ی «کوردستان» را در شهر قاهره، پایتخت فرهنگی و سیاسی مصر آن زمان، منتشر کرد. این روزنامه که به گویش کرمانجی شمالی و به‌ویژه لهجه‌ی مناطق جزیره و بوتان نوشته می‌شد، سنگ بنای روزنامه‌نگاری کوردی را گذاشت و به سرعت به صدای مردم کورد تبدیل شد. «کوردستان» به صورت دوهفته‌نامه یا گاهی با فواصل طولانی‌تر منتشر می‌شد و با وجود محدودیت‌های فراوان، تأثیر عمیقی بر خوانندگان خود گذاشت.
سردبیری و چالش‌های انتشار
مقداد مدحت بدرخان سردبیری پنج شماره‌ی نخست را بر عهده داشت و پس از او، برادرش عبدالرحمن بدرخان این مسئولیت را ادامه داد. انتشار «کوردستان» اما هرگز آسان نبود. این روزنامه با مشکلات مالی، سانسور سیاسی و فشارهای امپراتوری عثمانی روبرو بود که کوردها را از داشتن رسانه‌ای مستقل محروم می‌کرد. به همین دلیل، محل چاپ روزنامه بارها تغییر کرد: شماره‌های ۱ تا ۵ و ۲۰ تا ۲۳ در قاهره، شماره‌های ۶ تا ۱۹ و ۳۰ و ۳۱ در ژنو (سوئیس)، شماره‌ی ۲۴ در لندن و شماره‌های ۲۵ تا ۲۹ در شهر فولکستون (انگلستان) منتشر شدند. این جابه‌جایی‌ها نشان‌دهنده‌ی عزم راسخ بدرخان‌ها برای ادامه‌ی این حرکت فرهنگی بود.
پایان و احیای یک میراث
آخرین شماره‌ی «کوردستان» در ۱۴ آوریل ۱۹۰۲ منتشر شد، اما تأثیر آن هرگز فراموش نشد. سال‌ها بعد، در دهه‌ی ۱۹۶۰، دکتر معروف خزنه‌دار، پژوهشگر برجسته‌ی کورد، تعدادی از شماره‌های این روزنامه را پیدا کرد و دوباره به چاپ رساند. سپس دکتر کمال فؤاد، با تلاشی خستگی‌ناپذیر، موفق شد تمامی ۳۱ شماره‌ی منتشرشده (به جز شماره‌ی ۱۹ که هنوز مفقود است) را گردآوری و به صورت مجموعه‌ای کامل منتشر کند. این تلاش‌ها باعث شد تا نسل‌های جدید نیز به این گنجینه‌ی تاریخی دسترسی پیدا کنند.
نقشی بی‌بدیل در بیداری ملی
روزنامه‌ی «کوردستان» تنها یک نشریه نبود؛ بلکه تریبونی برای دفاع از حقوق کوردها، ترویج زبان و فرهنگ کوردی و بیداری حس ملی‌گرایی بود. این روزنامه در دورانی منتشر شد که کوردها تحت سلطه‌ی امپراتوری عثمانی و دیگر قدرت‌ها بودند و از حقوق اولیه‌ی خود محروم شده بودند. «کوردستان» با انتشار مقالات و گزارش‌هایی به زبان کوردی، به خوانندگان خود یادآوری می‌کرد که هویت، زبان و تاریخشان ارزشمند است. این روزنامه همچنین به موضوعات اجتماعی، سیاسی و آموزشی می‌پرداخت و به ابزاری برای اتحاد و آگاهی جمعی تبدیل شد.
چرا «کوردستان» هنوز مهم است؟
برای خوانندگان فارسی‌زبانی که شاید با تاریخ روزنامه‌نگاری کوردی آشنایی کمتری داشته باشند، داستان «کوردستان» نمادی از مقاومت فرهنگی و مبارزه برای هویت است. این روزنامه نشان داد که حتی در سخت‌ترین شرایط، قلم و کاغذ می‌توانند به ابزاری قدرتمند برای حفظ یک ملت تبدیل شوند.
گرامیداشت ۱۲۷ سال روزنامه‌نگاری کوردی، فرصتی است برای بازخوانی تاریخ پرافتخار کوردها و تجلیل از کسانی که با شجاعت و فداکاری، صدای ملتی را به گوش جهانیان رساندند. این میراث، همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید است تا با افتخار هویت و فرهنگ خود را حفظ کنند.
