ذهنیت خودتحمیلی در عراق جایی ندارد
در حالی که انتخابات پارلمانی عراق در پیش است و کارزارهای انتخاباتی به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود، چشم‌انداز سیاسی این کشور با پرسش‌ها و چالش‌های سرنوشت‌سازی روبرو است. در این میان، جایگاه و نقش نیروهای سیاسی کورد و به‌ویژه پارت دموکرات کوردستان در تعیین آینده‌ی عراق و اقلیم کوردستان از اهمیت بالایی برخوردار است. برای بررسی این موضوعات کلیدی، ژینو محمد، مجری برنامه‌ی «باسی روژ» در تلویزیون کوردستان ٢٤، با محمود محمد، سخنگوی پارت دموکرات کوردستان، به گفتگو نشسته است. در بخش نخست این مصاحبه، به مسائلی همچون اهمیت انتخابات برای عراق نوین، جایگاه کورد در این فرآیند دموکراتیک و تحلیل ذهنیت حاکم بر بغداد پرداخته شده است.
ژینو محمد: عصرتان بخیر بینندگان عزیز. من ژینو محمد هستم و در برنامه‌ی «باسی روژ» با شما خواهم بود تا به موضوعی مهم، به‌روز و پر از پرسش‌های روز بپردازیم. همان‌طور که می‌دانید، مدتی است برنامه‌ی خود را به انتخابات پارلمانی عراق اختصاص داده‌ایم. اکنون که به روزهای پایانی کارزارهای انتخاباتی نزدیک می‌شویم، می‌توان گفت کمتر از ده روز به پایان تبلیغات و آغاز رسمی فرآیند رأی‌گیری باقی مانده است. از این رو، مهم است که پرسش‌هایی را که پیش از این نیز مطرح کرده‌ایم، به طور مداوم پیگیری کنیم، آن‌ها را تحلیل نماییم و دیدگاه‌های مختلف را در این باره جویا شویم. من امروز در دفتر سیاسی پارت دموکرات کوردستان در پیرمام (اربیل)، در خدمت جناب محمود محمد، سخنگوی پارت دموکرات کوردستان هستم تا با ایشان به تحلیل مسئله‌ی انتخابات پارلمانی عراق بپردازیم. همچنین، به دلیل اهمیت موضوع، به چند پرسش کلیدی دیگر نیز خواهیم پرداخت؛ از جمله مسائل مربوط به مناطق کوردستانی، به‌ویژه کرکوک، اجرای قانون اساسی در عراق و در ادامه، تشکیل کابینه‌ی جدید دولت اقلیم کوردستان. با سپاس از ایشان که دعوت ما را پذیرفتند. جناب محمود، عصرتان بخیر و ممنون که با ما هستید.
محمود محمد: عصر شما هم بخیر، خوش آمدید.
ژینو محمد: بسیار سپاسگزارم. می‌دانم که مشغله‌ی زیادی دارید و وقتتان محدود است، اما این دیدار و گفتگو نیز اهمیت دارد. مهم است که مردم از زبان شما پاسخ برخی پرسش‌ها را بشنوند. اجازه دهید با این سؤال شروع کنیم: اساساً آیا برگزاری انتخابات در عراق مهم است؟
محمود محمد: بله، دوباره خوش آمدید. در واقع، انتخابات یکی از ویژگی‌ها و مشخصه‌های دموکراسی در هر کشوری است. پس از تحولات بزرگی که در عراق رخ داد، ضروری بود که تمام مردم عراق در اداره‌ی این کشور مشارکت داشته باشند. این مشارکت باید از طریق یک سازوکار دموکراتیک صورت می‌گرفت و انتخابات به عنوان نمادی برای چگونگی اداره‌ی این کشور تعیین شد. بنابراین، بله، انتخابات بسیار مهم است و می‌توان گفت یک اصل اساسی برای حرکت عراق به سوی سطح بهتری از حکمرانی است؛ آن هم به شیوه‌ای که با تجربه‌های گذشته متفاوت باشد. شیوه‌ی پیشین حکمرانی، شیوه‌ای کهنه بود و ثابت شد که برای اداره‌ی کشوری چند ملیتی، چند دینی و چند مذهبی مانند عراق مناسب نیست. منظور من از شیوه‌ی کهنه، دوران پیش از سال ۲۰۰۳ و رژیم سابق است.
ژینو محمد: بسیار خب، این به طور کلی اهمیت فرآیند انتخابات در عراق بود. اما برای ما به عنوان کورد، مشارکت در چنین فرآیند دموکراتیکی چقدر اهمیت دارد؟
محمود محمد: برای ما بسیار مهم است که مشارکت کنیم، زیرا مشارکت ما به شیوه‌ای فعال و با حضور همه‌ی مردم کوردستان، از این جهت اهمیت دارد که مسائل بسیاری وجود دارد که باید در بغداد حل‌وفصل شوند؛ مسائلی که یا حل نشده باقی مانده‌اند، یا به تعویق افتاده‌اند و یا نادیده گرفته شده‌اند. مردم کوردستان باید این را در نظر داشته باشند که این مسائل تنها از طریق روی کار آمدن دولتی که به دموکراسی باور داشته باشد، حل خواهد شد؛ دولتی که متشکل از نمایندگان واقعی مردم از تمام مناطق، از بصره گرفته تا اقلیم کوردستان باشد. این نمایندگان باید بتوانند همان‌طور که در چارچوب قانون اساسی توافق کرده‌اند، کشور را به این شیوه اداره کنند. بنابراین، برای مردم مهم است که در تعیین سرنوشت خود و انتخاب افرادی که قدرت را به دست می‌گیرند، مشارکت فعال داشته باشند.
ژینو محمد: این مشارکت برای ما کوردها چه چیزی را تغییر خواهد داد، جناب محمود؟
محمود محمد: تغییرات زیادی می‌تواند ایجاد شود، به‌ویژه اگر افرادی که انتخاب می‌شوند، دارای ذهنیتی باز، دموکراسی‌خواه، پیشرو و مدرن باشند؛ افرادی که واقعیت کنونی جامعه، اقتصاد و سیاست عراق را درک کنند و موقعیت سیاسی و جغرافیایی عراق را در میان فرآیندهای سیاسی دیگر کشورها بسنجند.
ژینو محمد: مگر ما در عراق نماینده‌ی کورد نداریم؟
محمود محمد: بله، اما هر مرحله‌ای ویژگی‌های خاص خود را دارد. مراحل پیشین نیز خصوصیات خود را داشتند؛ برخی مسائل تثبیت شد، برخی نشد و برای برخی دیگر، قدرت کافی برای تحقق آن‌ها وجود نداشت. اما این احتمال وجود دارد که نیروها و جریان‌های جدیدی که وارد عرصه‌ی حکمرانی می‌شوند، به این باور رسیده باشند که آنچه در گذشته انجام نشده، اشتباه بوده و این بار باید با کوردها برای انجام کارهایی که باقی مانده، متحد شوند.
ژینو محمد: پارت دموکرات کوردستان این بار می‌خواهد چه کاری انجام دهد که در گذشته انجام نشده و بر آن پافشاری خواهد کرد؟
محمود محمد: پارت دموکرات کوردستان حافظ دستاوردهای اقلیم کوردستان است؛ دستاوردهایی که با خون و مبارزه به دست آمده‌اند. ما حافظ آن امیدها و آرزوهایی هستیم که مردم کوردستان دارند و فراتر از آن، حافظ امیدها و آرزوهای مردم عراق نیز هستیم.
ژینو محمد: آیا جریان‌های دیگر این‌گونه نیستند؟
محمود محمد: من از جانب جریان‌های دیگر صحبت نمی‌کنم که آیا آن‌ها نیز چنین امیدی دارند یا نه، اما تجربه ثابت کرده است جریانی که بیش از همه برای این موضوع مبارزه می‌کند، پارت دموکرات کوردستان است.
ژینو محمد: آیا صرفاً حافظ بودن کافی است که پارت دموکرات در عراق انجام دهد؟
محمود محمد: منظور از حافظ بودن این است که از این دستاوردها محافظت کنیم، آن‌ها را توسعه دهیم و آنچه را که انجام نشده، محقق سازیم.
ژینو محمد: به تنهایی یا با همکاری دیگران؟
محمود محمد: باید تلاش کرد. این تلاش باید با هم‌افزایی باشد. همان‌طور که در شعارها و برنامه‌ی انتخاباتی ما نیز آمده، «با هم بودن» بخش مهمی از پیام ماست. ما به صراحت اعلام کرده‌ایم که آماده‌ایم با تمام جریان‌هایی که به دموکراسی، همزیستی و فدرالیسم باور دارند، همکاری کنیم تا کشوری بسازیم که با تمام امکاناتش، مردم در رفاه زندگی کنند.
ژینو محمد: یعنی با جریان‌های کوردی و عراقی؟
محمود محمد: با جریان‌های کوردی و جریان‌های عربی و عراقی. این امر امکان‌پذیر است و چیزی نیست که در شمار محالات باشد.
ژینو محمد: ما از سال ۲۰۰۳ به بعد به عنوان کورد، در عراق نوین، عراق فدرال و مبتنی بر قانون اساسی، مشارکت داشته‌ایم. تا امروز، این گله وجود دارد که قانون اساسی آن‌طور که باید اجرا نشده، قوانین و حقوق نقض شده و مسئله‌ی کورد تنها به بودجه و حقوق محدود شده است، در حالی که مسئله‌ی اصلی ما، مسئله‌ی خاک است. آیا ما می‌توانیم از طریق قانون اساسی این حقوق را به دست آوریم و آن تغییرات بنیادینی را که شما به آن اشاره کردید، ایجاد کنیم؟
محمود محمد: قانون اساسی، چارچوب چگونگی حل این مسائل را به روشنی مشخص کرده است؛ از جمله مسئله‌ی خاک و چگونگی حکمرانی در این کشور. اگر باور به اجرای بدون تبعیض قانون اساسی وجود داشته باشد، بله، امکان‌پذیر است. اما اگر قرار باشد به صورت گزینشی (انتقائی) با مواد قانون اساسی برخورد شود، یعنی موادی که به نفع یک قدرت خاص است اجرا شود و موادی که به نفع دیگران است نادیده گرفته شود، این اتفاق نخواهد افتاد.
ژینو محمد: آیا تاکنون به صورت گزینشی بوده است؟
محمود محمد: تا به امروز، بخش بزرگی، نمی‌گویم صددرصد، اما بخش بسیار بزرگی از موادی که به نفع آن‌ها بوده، برای اجرایش تلاش کرده‌اند و موادی را که به نفع دیگران بوده و تصور می‌کردند از قدرت آن‌ها می‌کاهد، برای عدم اجرای آن کوشیده‌اند.
ژینو محمد: آیا این رویکرد گزینشی به کوردها ضرر زده است؟
محمود محمد: بله، این رویکرد به کوردها ضرر زده است؛ هم از نظر اقتصادی، هم از نظر خاک و سرزمین، و هم از نظر سیاسی و پیشرفت کشورمان.
ژینو محمد: همیشه گفته می‌شود که ذهنیت سیاسی و حکمرانی در عراق تغییر نکرده است. آیا شما هم با این نظر موافقید؟ اگر بله، چرا؟ ما که از عراق نوین صحبت می‌کنیم.
محمود محمد: من نمی‌گویم که هیچ تغییری نکرده و نمی‌خواهم تعمیم دهم، اما بخش بزرگی از آن ذهنیت باقی مانده است. آن‌ها هنوز به مرکزگرایی باور دارند؛ باور دارند که همه چیز باید توسط آن‌ها تصمیم‌گیری شود و دیگران تنها مجری باشند. از نظر این ذهنیت، شهروند خوب کسی است که مجری دستورات باشد، نه اینکه در تصمیم‌سازی‌ها و تدوین برنامه‌هایی که برای کشور ضروری است، مشارکت داشته باشد. آن‌ها تصور می‌کنند خودشان همه چیز را می‌دانند و فقط باید تصمیم بگیرند و دیگران اجرا کنند.
ژینو محمد: منظورتان از «دیگران» کوردها هستند؟ یعنی کوردها در عراق فقط مجری باشند؟
محمود محمد: آن‌ها عمدتاً این را برای همه‌ی کوردها خواسته‌اند.
ژینو محمد: چرا کوردها این را پذیرفته‌اند، جناب محمود؟
محمود محمد: کوردها این را نپذیرفته‌اند. تمام این مشکلاتی که وجود دارد، به دلیل نپذیرفتن همین موضوع است. نه تنها امروز، بلکه در زمان رژیم سابق نیز کوردها آنچه را که آن‌ها می‌خواستند، نپذیرفتند؛ گاهی به صورت سیاسی و گاهی با جنگ و مقاومت. کوردها با انواع شیوه‌هایی که نشان‌دهنده‌ی عدم پذیرش بود، مخالفت خود را اعلام کردند.
بخش دوم این گفتگو را در اینجا بخوانید
