راهبردهای دولت برای مقابله با بیکاری و مهاجرت
در بخش نخست از گفتگوی صمیمانهی مسرور بارزانی، نخستوزیر اقلیم کوردستان، با جمعی از جوانان که عصر روز پنجشنبه، ۶ نوامبر ۲۰۲۵ (۱۵ آبان ۱۴۰۴) برگزار شد، تمرکز اصلی بر روی دو مورد از بزرگترین دغدغههای نسل جوان، یعنی بیکاری و مهاجرت، قرار گرفت. در این بخش، نخستوزیر ضمن شنیدن نگرانیهای جوانان در خصوص آیندهی شغلی و پدیدهی فرار مغزها، به تشریح راهبردهای کلان دولت اقلیم کوردستان برای ایجاد فرصتهای شغلی در بخش خصوصی و تنوعبخشی به اقتصاد کشور پرداخت.
مجری: درود بر شما، به همگی خوش آمدید. بسیار خوشحالم که امروز همه را با لباس کوردی اینجا میبینم. اجازه دهید برایتان توضیح دهم که چرا ما و شما امروز اینجا هستیم. بنیاد کوردستان با ما تماس گرفتند و اعلام کردند که نمایشگاهی با عنوان «ریشه» برای جمعی از نقاشان توانا برگزار کردهاند و تمایل دارند در حاشیهی آن، نشستی میان جوانان کوردستان و نخستوزیر دولت ترتیب داده شود. من بسیار استقبال کردم، چون یقین دارم همهی ما، از تمام شهرها، شهرکها و روستاهای کوردستان، جوانانی داریم که خواسته، پرسش و پیشنهادهایی برای ارائه به نخستوزیر و دولت اقلیم کوردستان به طور کلی دارند. به همین دلیل گفتیم که ما نیز به عنوان جوانانی که امروز اینجا نشستهایم، همراه با جناب ایشان، پرسشهایمان را مطرح کنیم. موضوع نشست ما دربارهی جوانان، فرصتهای شغلی، دانشگاه، تحصیل، حقوق و همه این موارد است. ما پرسشهای خود را مطرح میکنیم و امیدواریم سوالاتی که ما میپرسیم، همانهایی باشد که در دل شماست و ما نمایندهی دغدغههای شما باشیم. پس از آن نیز اگر فرصتی باقی ماند، با کمال میل نوبت به شما خواهد رسید و همچنین جمعی از نقاشان توانا اینجا حضور دارند که دوست داریم آنها نیز از منظر هنری خود، هر پرسش و پیشنهادی دارند مطرح کنند. به همگی خوش آمدید. جناب نخستوزیر، خوش آمدید.
مسرور بارزانی: بسیار بسیار سپاسگزارم. خیلی خوشحالم و بسیار از شما تشکر میکنم که مرا برای این مهمانی دعوت کردید. اگر میدانستم شما با لباس کوردی میآیید، من هم میپوشیدم. از این بابت عذرخواهی میکنم. به هر حال، با این لباسها هم فرقی نمیکند و اکنون در خدمت شما هستم و بسیار خرسندم.
مجری: بسیار خوش آمدید، سپاسگزاریم. البته شما از سرکار با خستگی به اینجا نیامدهاید که ما شما را خستهتر کنیم، اما پرسشهایمان زیاد است.
مسرور بارزانی: مشکلی نیست، در خدمتم.
مجری: بسیار سپاسگزارم، خوش آمدید. اجازه دهید ابتدا خودمان را معرفی کنیم.
هلویست (معرفیکننده اول): من دکتر هلویست هستم، هم پزشک هستم (پزشک بیماریهای دهان و دندان) و هم فعال رسانهای. برنامهای در شبکههای اجتماعی با نام «هلویست نیوز» دارم که هر خبری در کوردستان و جهان را به زبانی ساده برای مخاطبان کورد بازگو میکنیم.
مسرور بارزانی: دست شما درد نکند، موفق باشید.
لاوە (معرفیکننده دوم): درود جناب نخستوزیر. من لاوا هستم و مانند دکتر هلویست، رشتهای را خواندهام که اکنون در آن حوزه کار نمیکنم. ما یک پادکست در شبکههای اجتماعی و رسانههای نوین داریم که حدود یک سال است آن را آغاز کردهایم و مشغول کار پادکست هستیم.
مسرور بارزانی: موفق باشید انشاءالله.
محمد (معرفیکننده سوم): درود بر شما جناب مسرور. من محمد کاکهرش هستم، پزشک عمومی هستم و صاحب بزرگترین پادکست در عراق با نام «دیوهخان» و همچنین محبوبترین برند چای با نام «چای ماما».
مسرور بارزانی: بله، چهار بار باید بدانم. موفق باشید.
هژیر (معرفیکننده چهارم): درود جناب مسرور. من هژیر هستم، فارغالتحصیل مهندسی نرمافزار و به همراه برادرم، هم بنیانگذار پادکست «دیوهخان» هستیم و هم روی برند چای کار میکنیم.
مسرور بارزانی: بسیار بسیار سپاسگزارم، موفق باشید.
چالش اشتغال و مهاجرت جوانان
مجری: جناب مسرور، حال که بحث ما دربارهی جوانان است، اجازه دهید با بزرگترین پرسش جوانان آغاز کنیم. بزرگترین دغدغهی جوانان، مسئلهی فرصتهای شغلی و مهاجرت جوانان است. طبق آمار ادارهی آمار اقلیم کوردستان، نرخ بیکاری در کوردستان در سال ۲۰۲۱، ۱۶.۵ درصد بوده است. شاید این بزرگترین عامل نباشد، یعنی نمیتوانیم بگوییم تنها عامل اصلی است، اما یک محرک بزرگ برای مهاجرت جوانان است. ما گزارشهایی از سازمانهایی داریم که با دولت همکاری میکنند و میگویند از سال ۲۰۱۴، نزدیک به ۱۴۸٬۰۰۰ نفر از کوردستان به اروپا مهاجرت کردهاند که بخش بزرگی از آنها جوان هستند. اگر حساب کنیم که هر یک از این افراد ۵٬۰۰۰ دلار با خود برده باشند، در نهایت نزدیک به ۷۴۰ میلیون دلار میشود که از کوردستان خارج شده است و از راههای غیرقانونی و قاچاق استفاده کردهاند و جانشان را نیز به خطر انداختهاند. برنامهی شما برای ایجاد فرصتهای شغلی برای جوانان چیست تا هم از خروج آنها جلوگیری شود، هم این سرمایه در کوردستان باقی بماند و هم از این نیروی کار در خود کوردستان استفاده شود؟
مسرور بارزانی: بسیار سپاسگزارم. این پرسش بسیار مهمی است، چرا که به ویژه جوانان ما باید آسوده خاطر و مطمئن باشند که اگر تمایل به کار کردن داشته باشند، فرصتهای برابر برایشان فراهم میشود تا بتوانند کار کنند.
وقتی از کار صحبت میکنیم، دو نوع کار وجود دارد: یکی کار در بخش دولتی و دیگری در بخش خصوصی. آنچه مربوط به استخدام در بخش دولتی است، میخواهم به نکتهای اشاره کنم که از سال ۲۰۱۳ تا به امروز، دولت عراق اجازه نداده است که افراد در اقلیم کوردستان به صورت رسمی استخدام شوند. هر استخدامی که صورت گرفته، تنها به صورت قراردادی بوده است. این یک مانع بزرگ بر سر راه ورود نیروی جدید به بخش دولتی بوده است.
اما در همین حال، بخش خصوصی میتواند بسیاری از فرصتهایی را که جوانان به دنبال آن هستند، برایشان فراهم کند و جوانان به سمت بخش خصوصی روی بیاورند. در چند سال گذشته، با فرصتهای شغلی که در بخش خصوصی ایجاد و آماده شده، تا به امروز ۱۴۰٬۰۰۰ فرصت شغلی ایجاد شده است و جوانان توانستهاند در بخش خصوصی مشغول به کار شوند.
پروژهی دیگری مانند «پروژهی شکوفایی» (گەشانەوە) را داریم که پیشتر نیز من در برنامهای در آن شرکت کردم؛ جمعی از جوانان که خودشان میخواستند کسبوکار خود را راهاندازی یا توسعه دهند، نه تنها خودشان از آن سود بردند، بلکه تعدادی از جوانان دیگر را نیز به کار گرفتند. این پروژه همچنان ادامه دارد و ما به جوانانی که میخواهند کسبوکار خودشان را داشته باشند یا آن را توسعه دهند، کمک میکنیم. دولت میتواند به آنها یاری برساند.
از اصلاح زیرساخت بانکی تا تنوعبخشی به اقتصاد
مسرور بارزانی: برنامهی ما این است که پیش از هر چیز، زیرساخت اقتصادی درستی داشته باشیم که متاسفانه وجود نداشت؛ مانند یک سیستم بانکی کارآمد. در یک سیستم بانکی، هر شهروندی باید این حق را داشته باشد که بتواند از بانک پول قرض بگیرد و بعداً به صورت قسطی آن را بازگرداند تا بتواند با آن کسبوکاری راه بیندازد یا برخی از نیازهایش مانند خرید خانه یا خودرو را تامین کند. متاسفانه این سیستم وجود نداشت. یکی از اصلیترین محورهای ما برای ایجاد این زیرساخت، ایجاد «حساب بانکی» بود. با این حساب بانکی، هر شهروندی این حق را دارد که در یک بانک حساب داشته باشد و پول خود را، چه حقوق ماهیانهاش باشد و چه از راه کار دیگری به دست میآورد، از طریق بانک دریافت کند و از خدمات آن بانک بهرهمند شود.
ما به این فکر افتادیم که پروژهی «حساب من» (هەژماری من) را راهاندازی کنیم. بسیاری این پروژه را اشتباه متوجه شدند و تصور میکردند این تنها برای توزیع حقوق کارمندان است. درست است که ما از آنجا شروع کردیم، چون به عنوان یک شرط، میخواستیم هر کارمندی بتواند به شیوهای شفاف و به دور از فشارهای سیاسی، حقوق خود را مستقیماً از بانک دریافت کند. این زیرساخت که ایجاد شود، آن زمان شهروند میتواند از خدمات بانکی استفاده کرده و کارهایش را انجام دهد. این بخش مهمی برای ایجاد فرصت شغلی برای جوانان است.
از سوی دیگر، موضوع تنوعبخشی به اقتصاد مطرح است که در کوردستان تنها به نفت و گاز اهمیت ندهیم. گفتیم باید در بخش کشاورزی سرمایهگذاری زیادی انجام شود. بارها میدیدیم که شهروندان و کشاورزان ما میآمدند و محصولاتشان را در جادهها میریختند چون کسی از آنها نمیخرید. با برنامهای که ما آغاز کردیم، نه تنها محصولاتشان در داخل به فروش میرسد و دولت سیلوهای بزرگی برای خرید گندم و سایر محصولات کشاورزی ایجاد کرده است، بلکه دروازهی صادرات به خارج را نیز گشودهایم. اکنون محصولات کشاورزی اقلیم کوردستان به بسیاری از کشورهای حوزهی خلیج، اروپا و حتی آمریکا صادر میشود. این کمک بزرگی به ایجاد فرصت شغلی در بخش کشاورزی کرد و مردم بیشتری به کشاورزی روی آوردند.
بخش دیگر، گردشگری است که به گمانم این نیز فرصتهای شغلی زیادی ایجاد میکند. افراد زیادی از کوردستان بازدید میکنند و همه نیازمند خدمات هستند؛ چه محل اقامت، هتل، متل، رستوران، کافه یا هر کار خدماتی دیگری مانند حمل و نقل. ما به دنبال گردشگری هستیم که بتواند پول بیشتری را در اینجا خرج کند، چون همه اینها به چرخهی اقتصادی داخل اقلیم کوردستان بازمیگردد. ما کمک زیادی به این بخش کردهایم و هنوز در ابتدای راه هستیم. برنامههای بسیار بزرگی در سراسر کوردستان داریم و با جزئیات روی آن کار کردهایم که تنها به یک منطقهی خاص اهمیت ندهیم، بلکه به تمام کوردستان توجه کنیم، چون هر گوشهی کوردستان زیبایی و ویژگی خاص خود را دارد.
بخش دوم این گفتگو را در اینجا بخوانید
