صنعت، خودباوری و چالشهای رابطه با بغداد
در بخش دوم از گفتگوی نخستوزیر اقلیم کوردستان با جوانان، پس از تشریح راهبردهای کلی دولت برای اشتغالزایی، بحث به سمت برنامههای صنعتی، نقش خودباوری جوانان در توسعه و همچنین مشکلات ساختاری در روابط اقتصادی با دولت فدرال عراق کشیده شد. مسرور بارزانی در این بخش، ضمن تأکید بر لزوم مسئولیتپذیری نسل جوان، به صراحت از عدم پایبندی بغداد به اصول سیستم فدرال و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد اقلیم کوردستان سخن گفت.
صنعت و مسئولیتپذیری جوانان
مسرور بارزانی: بخش دیگری که باقی مانده و به نظرم مهم است که در کابینهی آینده توجه بیشتری به آن شود، موضوع صنعت است. از یک سو، ما خودمان در داخل میتوانیم بیشتر به صنعت اهمیت بدهیم و جوانان ما که از دانشگاهها فارغالتحصیل میشوند و توانایی کار کردن دارند، به این بخش توجه کنند. از سوی دیگر، باید دانش و فناوری پیشرفتهی کشورهای دیگر را به کوردستان بیاوریم. به عنوان مثال، این بار که در دهوک بودم، شرکت تویوتا اکنون بخشی از مونتاژ خودروهایش را در نزدیکی دهوک انجام میدهد. این خود ایجاد فرصت شغلی است و مردم ما این نوع کارها را یاد میگیرند. ما قصد داریم از همهی شرکتهای بزرگ، چه در خاورمیانه و چه در آسیا، اروپا و آمریکا، دعوت کنیم که اگر به توافق رسیدیم، بخشی از شرکتهای خود را به کوردستان بیاورند تا هم تخصص با خود بیاورند و هم در اینجا فرصت شغلی برای جوانان ما ایجاد شود.
اینها تلاشهایی است که دولت میتواند به طور مداوم انجام دهد. اما یک نکتهی مهم وجود دارد که میخواهم به آن اشاره کنم. بخش بزرگی از این مسئله به خود شهروندان و خود جوانان بازمیگردد. آیا جوان میخواهد کار کند؟ آیا جوان به این باور رسیده است که خودش باید خالق فرصت و موقعیت شغلی برای خود باشد؟ که خودش باید کشورش را آباد کند؟ اگر این باور در میان جوانان ایجاد شود و این اطمینان میان جوان و دولت شکل بگیرد، من معتقدم آن زمان در مسیر درستی قرار گرفتهایم و مطمئنم که جوانان میتوانند سود زیادی از این سیاستها ببرند.
لاوە: جناب نخستوزیر، صحبتهای بسیار زیبایی کردید. بسیار خوشحال شدم که خودتان به «پروژهی شکوفایی» اشاره کردید، چون پادکست ما نیز از طریق همین پروژه حمایت و اسپانسر شد. از طریق آن، ما جزو آن ۲۵ کسبوکار کوچکی بودیم که توانستیم وام اولیه را دریافت کنیم. من با بسیاری از آنها صحبت کردهام و میدانم آن مبلغی که دریافت کردهاند را در چه راهی صرف کردهاند. اگر من سوالی بپرسم این است که وقتی کوردستان با آن وضعیت بد مالی پس از سال ۲۰۱۴ و جنگ با داعش روبرو شد، بانکهای اقلیم، بهویژه بانکهای دولتی، دیگر مورد اعتماد مردم نبودند. پیش از آن جوانان برای گرفتن وام خرید خودرو، خانه یا ازدواج به بانکها مراجعه میکردند، اما پس از آن، هم شهروند و هم بانکها دچار نوعی سوءتفاهم و بیاعتمادی نسبت به یکدیگر شدند. آیا پروژهی «حساب من» کاری برای بازگرداندن این اعتماد متقابل انجام میدهد؟
مسرور بارزانی: آنچه پیشتر بود با الان تفاوت دارد. قبلاً درآمدهای زیادی به اقلیم کوردستان میآمد؛ هم نفت اقلیم فروخته میشد و هم دولت فدرال بودجه را بدون این همه فشار به اقلیم میفرستاد. پس از ۲۰۱۴، سیاست دولت فدرال در قبال اقلیم تغییر کرد. فشار زیادی وارد کردند، بودجهی اقلیم را در چند مرحله قطع کردند، به ویژه در آن چهار سال جنگ با داعش از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷، هیچ بودجهای برای اقلیم نیامد. آن زمان دولتهای اقلیم ناچار شدند از شرکتهایی که نفت اقلیم را میخریدند، پول قرض بگیرند. این به بدهی بر دوش دولت تبدیل شد که تا امروز ادامه دارد. این مشکل حل نشده است. این بیاعتمادی که میگویید، آن وامها در واقع پول دولت بود که از طریق بانکها داده میشد، یعنی رابطهای بین شهروند و بانک نبود، بلکه بین دولت و شهروند بود. این سیاست در کشورهای پیشرفته متفاوت است. بانک خودش میتواند به شهروند وام بدهد و آن زمان یک رابطهی دوجانبه بین شهروند و بانک شکل میگیرد و دولت نقش ضامن را ایفا میکند. پروژهی «حساب من» میتواند این فرصت را ایجاد کند که هم دارایی شهروندان در بانکها تضمین شود و هم حقوق بانکها در صورت عدم بازپرداخت وام حفظ شود. این رابطه باید به شیوهای مدرن و مانند کشورهای پیشرفتهی جهان شکل بگیرد.
معیارهای استخدام و اصلاحات در بخش خصوصی
محمد: جناب مسرور، یک سوال کوتاه میپرسم. فرض کنید شما صاحب یک شرکت هستید و یک فرصت شغلی را آگهی میکنید. جوانان زیادی برای مصاحبه میآیند. شما در مصاحبه به دنبال چه چیزی هستید؟ چه صفت یا مهارتی در آن فرد باید باشد که او را انتخاب کنید و در مصاحبه به دنبال آن میگردید؟
مسرور بارزانی: من صاحب شرکت نیستم اما آنچه شما اشاره میکنید، یکی از نکات، توانایی آن جوان است. توانایی و ارادهی آن جوان که آیا خودش میخواهد کار کند یا نه. اگر قصد کار کردن داشته باشد، به گمانم این خود یک در را باز میکند. بعد از آن باید متخصص باشد. یعنی اگر جناب شما مثلاً شرکت فرشبافی داشته باشید، یک نفر که پزشک است بیاید، شما او را قبول نمیکنید. باید کسی بیاید که از آن کار سر در بیاورد. پس آن جوانی که درخواست کار میکند، باید خودش توانایی انجام آن کار را داشته باشد. این یک رابطهی دوجانبه است؛ هم جوان باید تمایل به کار داشته باشد و هم کارفرما باید قانع شود که این جوان توانایی انجام آن کار را دارد.
مجری: جناب نخستوزیر، دربارهی حقوق و بودجه که خودتان هم اشاره کردید، یک دو پرسش وجود دارد که دغدغهی مردم است. میدانید که ۱۱ سال است مشکل حقوق وجود دارد و مردم هر ماه نگرانند که آیا حقوقشان را میگیرند یا نه. اکنون که صادرات نفت متوقف شده، آیا امیدی هست که در سال ۲۰۲۶ هم حقوق مردم به طور کامل پرداخت شود و هم بودجه برای اقلیم کوردستان وجود داشته باشد؟
مسرور بارزانی: این رابطهای که اکنون میان دولت فدرال و دولت اقلیم وجود دارد، یک معاملهی اشتباه است. چون در یک دولت فدرال، چیزی به نام «حقوق» وجود ندارد. باید «بودجه» برای اقلیم تخصیص داده شود. بودجهی اقلیم از بودجهی عمومی دولت عراق تامین میشود. دولت عراق چه ۱۰۰ میلیارد، چه ۱۵۰ یا ۲۰۰ میلیارد بودجه داشته باشد، ۱۴ درصد آن سهم اقلیم کوردستان است. آن وقت دولت و پارلمان کوردستان مسئول چگونگی هزینه کردن این بودجه هستند. اما اکنون وزارت دارایی دولت فدرال در جزئیات امور اقتصادی اقلیم دخالت میکند. از یک سو نمیگذارند استخدام جدیدی صورت بگیرد، از سوی دیگر بودجه را کامل نمیفرستند و همان بخش حقوق را هم با کسری ارسال میکنند. اکنون معاملهای که با اقلیم میکنند این است که نفت ما را میگیرند، درآمدهای داخلی ما را میگیرند و بعداً دوباره به ما بازمیگردانند، یعنی هیچ منتی بر سر ما ندارند. اینگونه نیست که بگوییم دولت فدرال به اقلیم بودجه میدهد. به هیچ وجه بودجهای به ما ندادهاند. پولی که از اینجا میبرند را بعداً به نام «حقوق» و آن هم به صورت ناقص بازمیگردانند. بقیهی آن را ما باید از درآمدهای داخلی خودمان تامین کنیم. مشکل بزرگ این است که اکنون درآمدهای ما محدود شده است. این به فشاری بزرگ بر اقتصاد اقلیم تبدیل شده است. ما باید بر این مسئله پافشاری کنیم. همانطور که جناب شما میدانید، قانون بودجه برای سه سال (۲۰۲۳، ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵) تصویب شد. برای بودجهی سال ۲۰۲۶، ما به هیچ وجه این نوع تعامل را با دولت فدرال قبول نخواهیم کرد. ما یک سیستم فدرال در عراق داریم و دولت اقلیم مسئول نحوهی توزیع بودجه است.
مجری: آیا الان عراق به عنوان یک کشور فدرال با شما تعامل نمیکند؟
مسرور بارزانی: نه والا، به هیچ وجه به عنوان یک کشور فدرال تعامل نمیکند.
بخش سوم وپایانی مشروح گفتگوی مسرور بارزانی با جوانان را در اینجا بخوانید
