از تحریم تا فهرست سیاه: کارزار آمریکا برای مهار نفوذ ایران در عراق
وزیر خارجه‌ی عراق از قرار گرفتن شش گروه مسلح عراقی در فهرست «ممنوعه» آمریکا خبر داد؛ واشنگتن مشارکت این گروه‌ها را در دولت آینده عراق رد می‌کند
فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق، اعلام کرد که ایالات متحده شش گروه مسلح عراقی را در فهرست «ممنوعه» قرار داده است که عملاً آن‌ها را از هرگونه مشارکت در دولت آینده‌ی این کشور محروم می‌کند.
این افشاگری که در یک مصاحبه‌ی تلویزیونی صورت گرفت، مشخص‌ترین و از نظر سیاسی قدرتمندترین گام در کارزار دیرینه‌ی واشنگتن برای مهار نفوذ گروه‌های قدرتمندی است که آن‌ها را عوامل بی‌ثبات‌کننده‌ی ایران می‌داند. ایالات متحده معتقد است این اقدام برای ایجاد «روابط سالم» و دیپلماتیک موفق عراق با جامعه‌ی جهانی ضروری است.
تصمیم بی‌سابقه‌ی آمریکا
وزیر خارجه حسین در گفتگو با شبکه‌ی «الحدث»، موضع جدید آمریکا را آشکار ساخت؛ اعلامیه‌ای که فراتر از هشدارهای کلی رفته و وارد حوزه‌ی حذف مستقیم سیاسی شده است. حسین با تأیید تغییر قاطع در سیاست ایالات متحده، اظهار داشت: «آمریکا نام شش گروه مسلح عراقی را در فهرست 'ممنوعه' قرار داده است که نمی‌توانند در دولت آینده‌ی عراق شرکت کنند.»
وی در ادامه به دلایل آمریکا برای این اقدام بی‌سابقه پرداخت و توضیح داد که هدف واشنگتن تضمین این است که بغداد بتواند در صحنه‌ی جهانی بدون موانع ناشی از نهادهایی که حاکمیت و جایگاه بین‌المللی آن را تضعیف می‌کنند، فعالیت کند. وزیر خارجه افزود: «آمریکا معتقد است این تصمیم را اتخاذ کرده تا عراق بتواند روابط دیپلماتیک موفقی با جامعه‌ی جهانی داشته باشد و با همه‌ی کشورها به آسانی تعامل کند.»
پیشینه‌ی مواضع واشنگتن
این تحول چشمگیر، هرچند یک تشدید آشکار است، ریشه در موضع دیرینه و ثابت آمریکا دارد؛ نکته‌ای که خود حسین بارها به آن اذعان کرده است. وی تأکید کرد که این هشدارها از سوی واشنگتن «مسئله‌ی جدیدی نیست» و خاطرنشان کرد که در دولت‌های مختلف، ایالات متحده همواره نگرانی‌های جدی خود را ابراز کرده است. حسین گفت: «در دولت قبلی نیز آمریکا چندین بار به عراق هشدار داده بود، به ویژه در مورد گروه‌هایی که دولت آمریکا نسبت به آن‌ها ملاحظاتی دارد و آن‌ها را تحت هدایت و حمایت ایران می‌بیند.»
اظهارات وی به عنوان تأیید رسمی عراق بر یک نقطه‌ی اصطکاک اساسی و پایدار در روابط راهبردی بغداد و واشنگتن عمل می‌کند؛ اصطکاکی که اکنون به یک نقطه‌ی بحرانی رسیده است.
فشار دیپلماتیک و اقتصادی
اعلام اخیر وزیر خارجه، وزن و زمینه‌ی جدیدی به موج اخیر اظهارات و اقدامات قاطع از سوی شاخه‌های مختلف دولت ایالات متحده می‌بخشد. در اوایل ماه جاری، وزارت خارجه آمریکا یکی از قوی‌ترین درخواست‌های خود را برای پایان کامل و انحلال گروه‌های مسلح فعال خارج از کنترل دولت در عراق صادر کرد.
در یک بیانیه‌ی مطبوعاتی که وزارت خارجه آمریکا در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۹ مهر ۱۴۰۴) در مورد گفتگوی تلفنی وزیر خارجه روبی با محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، منتشر کرد، آمده بود: «وزیر خارجه بر فوریت خلع سلاح شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران که حاکمیت عراق را تضعیف می‌کنند، جان و کسب‌وکار آمریکایی‌ها و عراقی‌ها را تهدید می‌کنند و منابع عراق را برای ایران غارت می‌کنند، تأکید کرد. وزیر خارجه بر تعهد ایالات متحده به همکاری نزدیک با شرکای عراقی برای پیشبرد منافع مشترکمان: حفاظت از حاکمیت عراق، تقویت ثبات منطقه‌ای و تحکیم روابط اقتصادی‌مان، مجدداً تأکید کرد.»
این فشار دیپلماتیک و سیاسی به طور سیستماتیک با یک کارزار اقتصادی قدرتمند تکمیل شده است. در تاریخ ۹ اکتبر ۲۰۲۵ (۱۷ مهر ۱۴۰۴)، وزارت خزانه‌داری آمریکا بسته‌ی جدید و مهمی از تحریم‌ها را علیه چندین بانک عراقی و به ویژه «شرکت عمومی المهندس» اعمال کرد. مقامات آمریکایی به صراحت این شرکت دولتی را وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و گروه قدرتمند کتائب حزب‌الله عراق معرفی کرده و آن را بازوی اقتصادی نیروهای حشد الشعبی توصیف کردند. این اقدام نشان‌دهنده‌ی تمایل واشنگتن به استفاده از اهرم مالی خود برای هدف قرار دادن مستقیم زیرساخت‌های اقتصادی است که این گروه‌های مسلح را تأمین مالی می‌کنند و فشار بر عملیات آن‌ها را تشدید می‌نماید. این تحریم‌ها در آن زمان با واکنش شدید بغداد روبرو شد؛ باسم العوادی، سخنگوی دولت، آن‌ها را «یکجانبه و غیرموجه» خواند و هشدار داد که چنین اقداماتی «روح مشارکت» بین دو کشور را تضعیف می‌کند.
هشدار نظامی بی‌سابقه
اظهارات اخیر وزیر خارجه حسین بر تأیید قبلی او از این فشار فزاینده استوار است. وی در یک مصاحبه‌ی تلویزیونی در هفته‌ی گذشته، تأیید کرده بود که موضع ایالات متحده در قبال این گروه‌ها «روشن و ثابت» است و تأکید کرد که موضع واشنگتن نه جدید و نه مبهم است.
با این حال، آن اظهارات بلافاصله پس از آنچه به طور گسترده به عنوان شدیدترین هشدار نظامی واشنگتن به بغداد در سال‌های اخیر تفسیر شده است، مطرح شد. این هشدار در یک تماس تلفنی دراماتیک و سازش‌ناپذیر از سوی پیت هگست، وزیر دفاع ایالات متحده، به همتای عراقی خود، ثابت عباسی، منتقل شد. بر اساس روایت عباسی از این تماس ۱۱ دقیقه‌ای که از طریق کاردار آمریکا در بغداد ابلاغ شد، هگست به دولت عراق در مورد هرگونه دخالت گروه‌های مسلح در عملیات نظامی آتی آمریکا «در مناطق نزدیک به عراق» هشدار داد و با یک جمله‌ی پایانی شوم نتیجه‌گیری کرد: «این آخرین هشدار شماست و شما به خوبی می‌دانید که دولت فعلی چگونه پاسخ خواهد داد.»
این تهدید مستقیم از سوی ناظران سیاسی در بغداد به عنوان یک نقطه‌ی عطف قطعی تلقی شده است که نشان می‌دهد صبر راهبردی واشنگتن به پایان رسیده است. دکتر احسان شمری، رئیس مرکز اندیشه‌ی سیاسی عراق، این هشدار را نشانه‌ی «پایان مرحله‌ی آزمایش» رویکرد آمریکا ارزیابی کرد. وی پیشنهاد کرد که گروه‌ها اکنون با یک انتخاب آشکار روبرو هستند: آن‌ها باید «یا با دولت همسو شوند و خلع سلاح شوند یا با اقدام نظامی احتمالی آمریکا روبرو شوند.» این تحلیل توسط مخلد حازم، کارشناس امنیتی، نیز تکرار شد که به الشرق الاوسط گفت: «ترتیبات نظامی به وضوح در منطقه در حال انجام است که احتمالاً شامل عملیات هوایی هماهنگ با هدف قرار دادن گروه‌های تحت حمایت ایران می‌شود.»
موقعیت دشوار دولت سودانی
این کارزار هماهنگ و چندجانبه – که تهدیدات نظامی، اولتیماتوم‌های دیپلماتیک و تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده را ترکیب می‌کند – دولت محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، را در موقعیتی فوق‌العاده حساس و بی‌ثبات قرار می‌دهد. ائتلاف حاکم وی، چارچوب هماهنگی شیعیان، یک ائتلاف گسترده است که شامل چندین گروه قدرتمند می‌شود که واشنگتن اکنون صراحتاً آن‌ها را به عنوان دشمن معرفی کرده و در فهرست «ممنوعه» خود قرار داده است.
این واقعیت به این معنی است که نخست‌وزیر در تنگنای دشواری گرفتار شده است؛ بین خواسته‌های مهم‌ترین شریک راهبردی بین‌المللی عراق و الزامات سیاسی حفظ ائتلاف حاکم خود که به شدت تحت تأثیر این متحدان مسلح است. زمان‌بندی این تشدید، در آستانه‌ی انتخابات پارلمانی ۱۱ نوامبر عراق، چشم‌انداز سیاسی را بیش از پیش پیچیده می‌کند و فشار خارجی عظیمی را به محیط داخلی از پیش متشنج می‌افزاید.
رویکرد "چماق و هویج"
استراتژی آمریکا توسط عباس عبود سالم، تحلیلگر، به عنوان رویکرد کلاسیک «چماق و هویج» توصیف شده است. همان تماس تلفنی که وزیر دفاع هگست در آن «آخرین هشدار» خود را ابلاغ کرد، شامل بحث‌هایی در مورد همکاری مستمر آمریکا و عراق در عملیات پهپادی، یک یادداشت تفاهم امنیتی و اطلاعاتی، و تحویل برنامه‌ریزی‌شده‌ی هلیکوپترهای بل به عراق نیز بود.
این رویکرد دوگانه که همزمان پیشنهاد مشارکت می‌دهد و تهدید به اقدامات تنبیهی می‌کند، طراحی شده است تا بغداد را مجبور به انتخابی قطعی بین وفاداری به شرکای بین‌المللی خود به رهبری ایالات متحده و تحمل گروه‌های مسلح قدرتمندی که با مصونیت در داخل مرزهایش فعالیت می‌کنند، نماید.
افشای خیره‌کننده‌ی فؤاد حسین مبنی بر قرار گرفتن شش گروه از این گروه‌ها به طور رسمی در فهرست سیاه برای تصدی مناصب دولتی، تیزترین لبه‌ی این چماق آمریکایی را نشان می‌دهد. این امر هشدارهای انتزاعی را به یک مانع سیاسی ملموس تبدیل می‌کند، محاسبات برای تشکیل هر دولت آینده‌ی عراق را به طور اساسی تغییر می‌دهد و چالشی مستقیم برای ساختار اصلی نهاد حاکم ایجاد می‌کند.
تأیید وی نشان می‌دهد که دوران هشدارهای مبهم به پایان رسیده است و عراق اکنون با مرحله‌ی جدید و قاطع‌تری در روابط خود با ایالات متحده روبرو است – مرحله‌ای که می‌تواند چشم‌انداز امنیتی کشور را عمیقاً تغییر دهد و تسویه حساب طولانی‌مدت بر سر اقتدار نهایی دولت عراق را اجتناب‌ناپذیر سازد.
