عراق را از آتش جنگ دور نگه داشتیم خلع سلاح گروه‌ها با خشونت ممکن نیست
منطقه از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ شاهد تحولات دراماتیکی بوده و عراق نیز از قلب این طوفان دور نمانده است. در بحبوحه‌ی تنش‌های فزاینده، تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از گسترش درگیری‌ها به یکی از اولویت‌های اصلی بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. در همین راستا، فؤاد حسین، وزیر امور خارجه‌ی عراق و عضو ارشد دفتر سیاسی پارت دموکرات کوردستان، در گفتگویی ویژه با "ایلی نکوزی"، مجری سرشناس شبکه‌ی «شمس»، به تشریح رویکرد بغداد در قبال این بحران، روابط پیچیده‌ی داخلی و چالش‌های پیش روی عراق پرداخته است. بخش اول برگردان این گفتگو را در ادامه بخوانید: نظرمی‌خوانید:
ایلی نکوزی: عصر بخیر. منطقه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ شاهد تحولات دراماتیکی است و عراق از قلب این طوفان دور نیست. بینندگان عزیز، به این گفتگوی ویژه خوش آمدید. امروز با دکتر فؤاد حسین، وزیر امور خارجه‌ی عراق، همراه هستیم. جناب وزیر، به این گفتگوی ویژه از شبکه‌ی «شمس» در اربیل خوش آمدید. می‌دانم که این روزها درخواست‌ها برای گفتگو با شما بسیار زیاد است، از پذیرش این دعوت سپاسگزارم.
فؤاد حسین: از شما سپاسگزارم و به بینندگان شبکه‌ی «شمس» درود می‌فرستم.
نکوزی: همانطور که می‌دانید، پرونده‌ها و محورهای گفتگو بسیار زیاد است و همانگونه که گفتیم، منطقه در تب و تاب است. تحولاتی که از ۷ اکتبر شاهد بوده‌ایم، تحولاتی تاریخی، بزرگ و برای بسیاری از سیاستمداران، دیپلمات‌ها و ملت‌ها غافلگیرکننده بوده است. سوالم را با عراق آغاز می‌کنم؛ عراق چگونه توانسته است تا به امروز از این آتش‌سوزی‌هایی که اطرافش را فرا گرفته، جان سالم به در ببرد؟
فؤاد حسین: عراق در نتیجه‌ی بررسی واقعیت منطقه‌ی کنونی و تعامل با آن بر اساس دو اصل، یعنی اولاً حفاظت از عراق و ثانیاً دور نگه داشتن آن از آتش جنگ، توانست جان سالم به در ببرد. همچنین، به دلیل روابط مستحکم دولت عراق و وزارت امور خارجه با کشورهای مختلف، تأثیرگذاری آشکاری برای دور نگه داشتن عراق از آتش جنگ وجود داشت و خوشبختانه تا این لحظه در این امر موفق بوده‌ایم.
نکوزی: نقش شما در این میان اساسی بود و ما سفرهای شما را دیدیم. شما چگونه دولت عراق را متقاعد کردید در حالی که برخی گروه‌ها تمایل به ورود به این جنگ داشتند؟ و رایزنی‌های شما با کشورهای خارجی بر چه محوری استوار بود؟
فؤاد حسین: این کار بر دو ستون داخلی و خارجی استوار بود. در ستون داخلی، نخست‌وزیر و رهبران سیاسی احزاب شیعه، گفتگوهایی را با بسیاری از رهبران گروه‌ها آغاز کردند و خطر به دست گرفتن ابتکار عمل توسط این گروه‌ها و اقدام آن‌ها به صورت مستقل از سیاست دولت را تشریح کردند. ستون دیگر، ستون خارجی بود. ما از همان ابتدای بحران، تماس‌های خود را با جهان خارج، به ویژه ایالات متحده‌ی آمریکا و کشورهای اروپایی که بر سیاست اسرائیل تأثیرگذارند، آغاز کردیم تا بر اسرائیل برای عدم گسترش دامنه‌ی جنگ و کشاندن عرصه‌ی عراق به آن، فشار آورند.
ما از ابتدا می‌گفتیم که جنگ در غزه به جنگ دیگری منجر خواهد شد. ما مسیر جنگ را در غزه، جنوب لبنان و سوریه می‌دیدیم و می‌دانستیم که هدف، ایران است. موقعیت جغرافیایی عراق در جغرافیای این جنگ قرار دارد. برای همین، در تماس با جهان خارج، به ویژه غرب، توضیح دادیم که عراق نمی‌خواهد بخشی از میدان جنگ باشد. حتی زمانی که برخی از «وحدت میادین» سخن گفتند، ما علناً اعلام کردیم که یک میدان داریم و آن میدان عراق است و حفاظت از عرصه‌ی عراق به دور از دیگر میادین، هدف اصلی ماست.
نکوزی: اما جناب وزیر، به نظر می‌رسد این مأموریت تقریباً غیرممکن بود، به ویژه که ایران تمام بازوهای خود را در منطقه فعال کرد. همه می‌دانند حزب‌الله چگونه وارد عمل شد، حوثی‌ها چگونه، و حماس در غزه. در عراق، گروه‌های شیعی وجود دارند که وابستگی خود را مانند حزب‌الله به ایران اعلام می‌کنند. چگونه توانستید این گروه‌ها را از ورود به این جنگ و مشارکت در آن مهار کنید؟
فؤاد حسین: گروه‌ها همچنان موضوع «وحدت میادین» و «مقاومت» را مطرح می‌کنند، اما در نهایت این دولت است که تصمیم می‌گیرد. یک سیاست روشن وجود داشت: چه کسی در عراق و در عرصه‌ی عراق، وضعیت جنگ و اضطرار را تعیین می‌کند؟ آیا تصمیم با گروه‌هاست یا با دولت؟ در نهایت، دولت توانست گروه‌ها را از وضعیت جنگ دور کند. شاید رهبران این گروه‌ها به این مسئله قانع نبودند و این را علناً نیز اعلام می‌کردند و در فرصت‌های معینی به پایگاه‌های آمریکایی حمله می‌کردند. اما معتقدم پیام به آن‌ها رسید که ویرانی وضعیت در عراق و کشاندن کشور به جنگ، به معنای نابودی خود این گروه‌ها نیز خواهد بود و کشاندن تمام جامعه‌ی عراق، یعنی دولت و مردم، به وضعیت جنگی. عراق نمی‌تواند وارد جنگ شود و به جنگ باور ندارد.
نکوزی: چرا دولت شما، اگر واقعاً قادر به کنترل این گروه‌هاست، قادر به خلع سلاح این شبه‌نظامیان نیست؟
فؤاد حسین: خلع سلاح مسئله‌ی دیگری است. من معتقدم مسئله‌ی خلع سلاح نباید از طریق خشونت حل شود، زیرا این کار به معنای یک درگیری داخلی است که به نفع جامعه و دولت عراق نیست.
نکوزی: درگیری داخلی میان چه کسانی؟
فؤاد حسین: خلع سلاح بدون رضایت، به معنای استفاده از زور است.
نکوزی: میان ارتش عراق و این گروه‌ها؟
فؤاد حسین: من نمی‌گویم میان ارتش و گروه‌ها، اما خلع سلاح با یک تصمیم دولتی، دشوار است. باید توازن قوا، و من از توازن قوای نظامی صحبت می‌کنم، را در نظر گرفت. اما باید درباره‌ی عدم طرح مسائلی که به درگیری داخلی منجر می‌شود نیز صحبت کنیم. بنابراین، ما نیازمند گفتگو هستیم. در عرصه‌ی عراق، نیازمند گفتگو هستیم.
نکوزی: گفتگو بر سر چه چیزی، جناب وزیر؟ برای شهروند عادی عراقی، چه توجیهی دارد که سلاح غیرقانونی در کشوری که دولت و ارتش قانونی دارد، وجود داشته باشد؟
فؤاد حسین: ما از گفتگو برای رسیدن به تفاهم‌هایی جهت خلع سلاح صحبت می‌کنیم، وگرنه در این زمان، خلع سلاح با خشونت ممکن نیست و به درگیری داخلی می‌انجامد. ما نیازمند یک گفتگوی عقلانی هستیم؛ ابتدا در چارچوب احزاب و رهبران شیعه و سپس در چارچوب ملی. امنیت عراق و امنیت مردم، تنها به یک گروه محدود نمی‌شود؛ امنیت عراق به تمام گروه‌ها مرتبط است. بنابراین ما به یک گفتگوی ملی نیاز داریم، اما پیش از آن، به یک گفتگوی شیعی-شیعی نیازمندیم. اما متأسفانه تا این لحظه، با وجود برخی تفاهم‌ها، گفتگوی عقلانی در این خصوص وجود ندارد. گفتگوی کنونی مربوط به عدم انجام عملیات یا تعلیق عملیات نظامی است.
بخش دوم این گفتگو را در اینجا بخوانید.
