له‌ كوردستان 370 كه‌س گیانیان له‌ ده‌ستداوه‌

K24 - هه‌ولێر:

هێشتا خه‌ڵكێكی زۆر شۆكی ئه‌و له‌رزینه‌ گه‌وره‌یه‌ به‌رینه‌داون، له‌رزینێك له‌ سه‌دان ساڵی رابردوودا له‌ ناوچه‌كه‌دا نه‌بینراوه‌و به‌هۆی گوڕی زه‌مینله‌رزه‌كه‌وه‌ سه‌دان قوربانی و رووبه‌رێكی زۆری باشوور و رۆژهه‌ڵاتی كوردستانی دووچاری زیانی ماڵی گه‌وره‌ كردووه‌ته‌وه‌.

هێشتا ژماره‌ی قوربانی و برینداره‌كان ئه‌گه‌ری زیادبوونیان هه‌یه‌ و ئه‌و هه‌ژانه‌ گه‌وره‌یه‌ بووه‌ هۆی كاردانه‌وه‌ی نێوه‌نده‌ نیده‌وه‌ڵه‌تییه‌كان و كاردانه‌وه‌ی جۆراوجۆر بۆ به‌هاناوه‌هاتن و كۆمه‌ككردنی لێقه‌وماوانی رووداوه‌.

به‌گوێره‌ی دوایین ئامار، قوربانیانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی ئێواره‌ی رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ 12/11/2017ـی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و هه‌رێمی كوردستان تا دێت ژماره‌یان زیاد ده‌بێت و تا ئێستا زیاتر 370 كه‌س له‌ رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و باشووری كوردستان گیانیان له‌ده‌ستداوه‌و زیاتر له‌ 6000 كه‌سی دیكه‌ش بریندار بوون.

ناوچه‌كانی پارێزگای كرماشان له‌ رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌ چڕی به‌ر بومه‌له‌رزه‌كه‌ كه‌وتووه‌و زه‌ره‌ر و زیانی زۆری لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌. به‌تایبه‌تی ناوچه‌ی ئه‌زگه‌له‌ كه‌ 200 كیلۆمه‌تر ده‌كه‌وێته‌ رۆژئاوای كرماشان، سه‌نته‌ری روودانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ بووه‌ كه‌ هاوسنووره‌ له‌گه‌ڵ ناوچه‌كانی گه‌رمیان و ده‌ربه‌ندیخان.

له‌ رۆژهه‌ڵاتی كوردستان ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی گیانیان له‌ده‌ستداوه‌ گه‌یشتووه‌ته‌ 328 كه‌س و زیاتر له‌ 6000 بریندار.

هێزی بومه‌له‌رزه‌كه‌ زیانی زۆریشی به‌ شار و گونده‌ سنوورییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان گه‌یاندووه‌و تا ئێستا 8 كه‌س گیانیان له‌ ده‌ستداوه‌و زیاتر له‌ 528 كه‌سیش بریندار بوون.

زۆرترین زیانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ له‌ ده‌ربه‌ندیخان و ده‌وروبه‌ری و ناوچه‌كانی گه‌رمیان و هه‌ڵه‌بجه‌ و سلێمانی بووه‌.

خانووبه‌ره‌ و دووكان و بازاڕ و موڵك و ما‌ڵی هاووڵاتیان زیانی به‌ركه‌وتووه‌و شه‌وی رابردوو زۆربه‌ی خه‌ڵكی ئه‌و ناوچانه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی ماڵه‌كانیان رۆژیان كرده‌وه‌و له‌سه‌ر شه‌قام و مه‌یدانه‌كان خه‌وتبوون.

حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیش ده‌سه‌ڵاتی دایه‌ ده‌ست یه‌كه‌ كارگێڕییه‌كانی ناوچه‌ زیانلێكه‌وتووه‌كان تا خۆیان بڕیاری راگرتنی ده‌وام بده‌ن و داوای له‌ سه‌رجه‌م وه‌زاره‌ت و دامه‌زراوه‌ په‌یوه‌نداره‌كان كرد، تیمه‌كانیان به‌رده‌وام له‌ كاردابن تا بتوانن هاوكاریی هاووڵاتیان بكه‌ن.

هه‌روه‌ها ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ 13/11/2017 رێكه‌وت حه‌مه‌ ره‌شید، وه‌زیری ته‌ندرووستی له‌ لێدوانێكی رۆژنامه‌وانیدا گووتی: "له‌ شارۆچكه‌ی ده‌ربه‌ندیخان 4 كه‌س و له‌ ناوچه‌ی گه‌رمیان 2 كه‌س و له‌ شاری سلێمانیش كه‌سێك به‌هۆی بومه‌له‌رزه‌كه‌وه‌ گیانیان له‌ده‌ستداوه‌".

هه‌روه‌ها گووتی: "120 كه‌س به‌هۆی ترس و دڵه‌ڕاوكێوه‌و 201 كه‌سی دیكه‌ش به‌هۆی برینداربوونه‌وه‌ گه‌یه‌نراونه‌ته‌ نه‌خۆشخانه‌كان".

شه‌وی رابردوو بومه‌له‌رزه‌یه‌كی به‌هێز له‌ رۆژهه‌ڵات و باشووری كوردستانیدا و به‌گوێره‌ی پێوه‌ری رێخته‌ر 7.2 پله‌ی تێپه‌ڕاندووه‌و له‌ ته‌واوی هه‌رێمی كوردستان و عێراق و وڵاتانی ناوچه‌كه‌ هاووڵاتیان هه‌ستیان به‌ هێزی له‌رزینی زه‌وی كرد.

له‌ پارێزگای كرماشانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان زۆرترین قوربانی لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌. به‌گوێره‌ی دواین ئامار زیاتر له‌ 328 كه‌س گیانیان له‌ده‌ستداوه‌و زیاتر له‌ 2600 كه‌سی دیكه‌ش بریندار بوون.

هێزی بومه‌له‌رزه‌كه‌ به‌گوێره‌ی پێوه‌ری رێخته‌ر 7.2 پله‌ی تێپه‌ڕاندووه‌و له‌ هه‌رێمی كوردستان و عێراق و وڵاتانی ناوچه‌كه‌ هاووڵاتیان هه‌ستیان به‌ به‌هێزیی له‌رزینی زه‌وی كرد.

فریدریكا مۆگرینی به‌رپرسی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی ئه‌وروپا، له‌ لێدوانێكدا بۆ كوردستان 24 گووتی: "یه‌كێتی ئه‌وروپا ئاماده‌یه‌ هاوكاریی لێقه‌وماوانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی رۆژهه‌ڵات و باشووری كوردستان بكات".

هه‌روه‌ها سكرتێری گشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان هاوخه‌می خۆی بۆ كه‌سوكاری قوربانییانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ ده‌ربڕیوه‌و داوای له‌ حكومه‌تی ئێران و عێراق كردووه‌ به‌هانای خه‌ڵكه‌ لێقه‌وماوه‌كه‌وه‌ بچن و به‌زوویی چاره‌سه‌ری برینداره‌كان بكه‌ن و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ داوای كۆششی دامه‌زراوه‌ ناوخۆییه‌كان ده‌كات.

شەوی رابردوو بوومەلەرزەیەكی بەهێز هەر چوار پارچەی كوردستان و چەند وڵاتێكی دیكەی ناوچەکەی هەژاند، بەهۆیەوە لە باشووری کوردستان حەوت کەس و لە رۆژهەڵاتیش 328 كه‌س گیانیان لەدەستداوه‌، هه‌زارانی دیکەش برینداربوون.

بوومەلەرزەیەک بە هێزی 7.2 لەسەر پێوانەی ڕێختەر بەشێکی هەر چوار پارچەی  کوردستان و چەند ناوچەیەکی عێراق و کۆماری ئیسلامی ئێرانی هەژاندووه‌.

بەپـێی ئاژانسی زەویناسی ئەمەریکا بۆ چاودێری بومەلەرزە، دوو بوومەلەرزە لە نزیک هەڵەبجە و دەربەندیخانی داوە.

ئەمە وایکرد لەو ناوچەیە قوربانییەکان زۆرتربن و وێرانکارییەکانیش بە روونی هەستی پێبکرێت تا گەیشتە ئەو ئاستەی بەرپرسان داوایان لە کارمەندانی تایبەتمەند کرد بگەڕێنەوە سەر کارەکانیان.

بومەلەرزەکە لە کاژمێر 9:18 ی شەو بە کاتی خۆجێی و بە گوڕی 7.3 پلە بە پێوەری ڕێختەر و لە قوڵایی 23.2 کیلۆمەتر و لە دوری 32 کیلۆمەتر لە باشوری شاری هەڵەبجە.

ترس و دڵەراوکێیەکی زۆر لای خەڵکی درووستبوو هەر یەکەو لەلای خۆشیەوە ڕێنمایی دەدا.

بوومەلەرزەی دووەم لە کاژمێر 9:29 ی شەو بە کاتی خۆجێی و بە گوڕی 5.3 پلە بە پـێوەری ڕێختەر و لە قوڵایی 10 کیلۆمەتر و لە دوری 1.5 کیلۆمەتر لە ڕۆژئاوای ناوچەی مەیدان و دوری 25 کیلۆمەتر لە باشوری ڕۆژئاوای شاری دەربەندیخان. .

ئەمەیان ماوەکەی زیاتر بووە و بووەتە هۆی ئەوەی وەک دەردەکەوێ هیچ شتێ لە شوێنی خۆی نەمێنێ و دەست بە جوڵە بکات.

هەروەها بوومەلەرزەیەکی دیکە لە کاژمێر 1:03 ی شەوی یەکشەممە لەسەر دووشەممە بە کاتی خۆجێی بە گوڕی 4.5 پلە بە پـێوەری ڕێختەر و لە قوڵایی 10 کیلۆمەتر و لە دوری 6 کیلۆمەتر لە باکوری ڕۆژئاوای شاری سه‌رپێڵی زه‌هاوی داوە و وەک لایەنە فەرمییەکانی ئێرانیش دەڵێن زیاتر لە ٦١ کوژراو و ٣٠٠ برینداری لێکەوتووەتەوە.

ئەم بوولەرزەیەش ترسی لە نێو هاووڵاتیاندا دروست کردووە بە جۆرێک کە نەگەڕێنەوە ماڵەکانی خۆیان و لە دەرەوە بن هەرچەندە کەشو هەوا زۆر ساردە بەڵام بەو شەوە خەڵکی لە ماڵەکانی خۆیان هاتبوونە دەرێ و بە بەتانی خۆیان پێچابووەوە وەک ئاماژەیەک بۆ ئەوەی بەرگەگرتنی بومولەرزەیەکی دیکە ئەستەمترە لەو سەرمایەی کە دەیچێژن.