"كورد هاوپه‌یمانێكی گرنگه‌ و ده‌توانێ سه‌ربه‌خۆ بێت"

واشنتن تایمز ژماره‌یه‌كی تایبه‌ت به‌ كوردستان بڵاوده‌كاته‌وه‌

k24 - هه‌ولێر:

ئه‌مرۆ رۆژنامەی به‌ ناوبانگی "واشنتن تایمز" پاشكۆیەكی تایبەتی بە سەربەخۆیی كوردستان و ریفراندۆمی سەربەخۆیی ھەرێمی كوردستان بڵاوكرده‌وه‌. لە یەكەمین بڵاوكراوەی پاشكۆكەشدا، ژمارەیەك وتاری شیكاریی بڵاوكرانەوە و خاڵه‌ بەھێزەكانی ھەرێمی كوردستانیان لە روانگەی یاسایی و سیاسی و سەربازی و ئابوری و ئەكادیمی و ئایینی روونكراوەنەتەوە. بێجگە لەوەش ئەو ھۆكارانەش جەختیان لەسەر كراوە، كە بۆ سه‌ربه‌خۆیی ده‌بنه‌ پاڵپشتیی كوردستان.

وەلید فارس
وەلید فارس

لە وتارێك بە ناونیشانی "ریفراندۆمی كوردستان یاساییە، وەلید فارس، پرۆفێسۆری زانستی سیاسی و شارەزای رۆژھەڵِاتی ناوەراست و راوێژكاری دۆناڵد ترەمپ لە كاتی بانگەشەی ھەڵبژاردن، روونی دەكاتەوە، كە ھیچ بەربەستێك لەبەردەم ریفراندۆم نییه‌ و ئەمە مافێكی بنچینەیی رەوا و یاسایی كوردسانیانە. وەلید فارس ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات كە لە كۆنگرێس، ، لە لایه‌ن ھەردوو پارتی كۆمارییەكان و دیموكراتەكانی ئەنجومه‌نی نوێنەران و پیران پاڵپشتییەكی رەھا بۆ كورد ھەیە.

دەشڵێت بڕیاردان لە چارەنووس، مافێكی بنچینەیی جاڕنامەی نەتەوەیەكگرتووەكانە كه‌ لە دەسپێكی كارەكانی لە ساڵی 1945، وەك چارەسەر بۆ ئەو نەتەوە و وڵاتانەی بە پێچەوانەی ویستی خۆیان لە لایەن كۆڵۆنیالیزمی رۆژئاوا دابەشكراون و لكێندراون بە وڵاتانی تر یان  كۆمەڵكوژیان لە دژ ئەنجامدراوە. فارس، نەتەوە بە زۆر لێكێندراوەكانی  وەك كشمیر و باشوری سودان و نایجیریا و ئەریتیریای بە نمونە هێناوه‌ته‌وە.

جۆ وێڵسن
جۆ وێڵسن

ئەمریكا و ھەرێمی كوردستان، ھاوپەیمانیه‌تییه‌كی ناوازە، ناونیشانی وتاری سیناتۆری كۆماری و ئەندامی لیژنەی كاروباری دەرەوە، جۆو ویلسن ە. ئەو باس لە خاڵه‌ بەھێزەكانی ئەو ھاوپەیمانیەتیە دەكات. روونیكردووه‌ته‌وه‌ كه‌ "بوونی كوردستان و ھاوپەیمانییه‌تی لە گەڵیدا لە رۆژهه‌ڵاتی ناوەراست چەندە گرنگە، بە تایبەت لە رۆژهه‌ڵاتی ناوەراست كە مەترسییەكان به‌رده‌وام له‌ زیادبووندان.

لۆری میلرۆی
لۆری میلرۆی

لۆری میلرۆی، نووسەر و ئەكادیمی ناسراوی ئەمریكی و پەیامنێری كورستان 24 لە واشنتن لەسەر پەیوەندییە ستراتیژییەكانی نێوان ئەمریكا و كوردی نووسیوەو ئاماژە بۆ لاوازی و نەبوونی ھاوپەیمانیەتی راستەقینەی ئه‌مریكا لە رۆژھەڵاتی ناوه‌ڕاست دەكات. ئەو جەخت لەوە دەكاتەوە، كە كورد دەتوانێت ئەو بۆشایی و كەموكوڕییە ستراتیژیەی ئەمریكا لە رۆژھەڵاتی ناوەراست پڕ بكاتەوە. ئاماژەش بۆ ئەو ھەژمونە بەربڵاوەی ئێران لە عێراق دەكات، كە چۆن لە رێگەی میلیشیاكان ئەجێندای ئێران جێبەجێ دەكرێت و كاریگەرییشیان رۆژ بەرۆژ لەسەر سیاسەت لە عێراق لە زیاد بووندایه‌.

جێی گارنەر
جێی گارنەر

لوتێنت جێنێراڵ، جێی گارنەر، لەسەر ھۆكارەكانی پاڵپشتی كردنی كورد دەنووسێت. جێی گارنەر بەرێوەبەری ھاوكارییە مرۆییەكانی بووە لە ھەرێم، دوای راپەرینی ھەرێمی كوردستان. ئەو جەختیش لەوە دەكاتەوە، كە ئەمریكا  دوای 1991 دڵی كوردستانییەكانی بەلای خۆیدا راكێشاوەو دەبێت بەو ئاراستەیە مامەڵه‌ بكات، چونكە ئێران و عێراقی سیبەری و سوریا لە دوژمنەكانی ئەمریكان، بۆیە وڵاتێكی تری نزیك لە ئەمریكا لە بەرژەوەندی راستەوخۆی ئەمریكا دەبینێت. دەشڵێت كە مانگی شیعی لە فروانبوونە و فارسەكان لە خەونی 2300 ساڵه‌ی خۆیان نزیكبوونەتەوە، ئەوەش ناسەقامگیری زیاتر بڵاو دەكاتەوە بەھۆی ھەژموونیان لەو ھەرێمە.

ئەدمیڕاڵ جێیمس لاین
ئەدمیڕاڵ جێیمس لاین

سوپاسالاری ھێزە دەریاییەكانی ئەمریكا و راوێژكار و نوێنەری ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان، ئەدمیڕاڵ جێیمس لاین، وتارێكی بە ناونیشانی رووبەرووبوونەوەی ھاوپەیمانێتییه‌كانی رۆژھەڵاتی ناوەراست نوسیوە. ئەدمیرال جێیمس بە نیگەرانیەوە باس لە فراوانبوونی ھەژموونی ئێران دەكات بە پاڵپشتی روسیا و  كوردستان وەك تاكە چارەسەر بۆ گەڕانەوەی ھاوسەنگی ھێز دەبینێت. رەخنەی توندیش لە ئیدارەی ئۆباما دەگرێت كە دوای ئەو ھەموو قوربانیە عێڕاقیان رادەستی ئێران كرد، پێشنیازیش دەكات، ئەمریكا لەگەڵ كورد رێگری لە سەرەڕۆییەكانی ئێران بكه‌ن.

ساشا تۆپه‌ريج
ساشا تۆپه‌ريج

شاره‌زا و مامۆستاى زانكۆ دكتۆر ساشا تۆپه‌ريج، لەسەر توانستی ئابوری ھەرێم نوسیوویەتی"ژینگەی كوردستان چەندە گونجاوە بۆ وەبەرھێنانی بیانی تێیدا، بە تایبەت بەھۆی ئەو ژێرخان و سەرچاوە خاوانەی وزە، كە ھێزێكی ناوازە بە كوردستانی سه‌ربەخۆ دەبەخشن. ئەو ھەوڵەكانی ئێستای ھەرێمی كوردستانیش لە بەردەوامیدان بە پرۆسەی چاكسازی بە ھەنگاوێكی گرنگ و پێویست لەقەڵه‌م دەدات. باسیش لەوە دەكات كە كوردستانی سەربەخۆ بە كاتێكی كەم دەتوانێت بەسەر ئەو ئاستەنگە ئابووریانه‌ی خۆیدا زاڵ ببێت.

رۆبێرت دێسترۆ
رۆبێرت دێسترۆ

لێبوردەیی ئایینی و پێكەوەییی لە لایەنێكی ئەو وتار و ریپۆرتە شیكاریانەی زە واشننتن تایمز ە، ھەردوو لێكۆڵەری ئایینی و مامۆستایانی زانكۆ، رۆبێرت دێسترۆ و كارۆل ئۆلێری، كە سەرپەرشتی پرۆژەی ئازادی ئاینیە لە كوردستان و جەخت لەوە ده‌كەنەوە، كە "كوردستان ئارامترین لانەی پێكەوەیی و پێكھاتە ئایینییەكانە لە رۆژھەڵاتی ناوەراست. ھاوكات كرانەوەی ھەرێم و وەرگرتنی زیاتر لە 2 ملیۆن ئاوارە، واتا 1/5 دانیشتوانی خۆی بە نمونەییترین دیاردە و دەرەنجامی ئەو پێكەوەییە دەزانن. ئاماژە بۆ ئەوەش دەكەن، كوردستان بنچینەی بڵاوكردنەوەی مۆدێلێكی تایبەتی پێكەوەیی و لێبوردەیی ئایینی و سیاسییە لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست.

 دەشنوسن "كورد نەبووایە، قوربانی پێكھاتە ئایینییەكان لەسەر دەستی داعش زۆر زۆر لەوە زیاتر دەبوو، ئەوش بەخاڵێكی بەھێز بۆ كوردستانی سەربەخۆ لەقەڵه‌م دەدەن.

قەشە بەشار وەردە، قەشە و كەسایەتی ئایینی كاتۆلیك و پێكھاتەی كلدانیەكان لەسەر ناڕوونی داھاتووی خۆیان نووسیویەتی. ئەو بە ئه‌رێنی لە رۆڵی ھەرێمی كوردستان دەروانێت، وەك ھۆكارێك بۆ مانەوەی سەدان ھەزار كریستیان لە وانەی ناوچەكانی دەرەوەی ھەرێم و عێراق، كە دوای 2003 به‌ تایبەتیش دوای سەرھەڵدانی داعش، بە بەربڵاوی روویان كردۆتە ھەرێمی كوردستان. دەشنووسێت "عێراقی یەكگرتوو كۆتایی ھاتووە و ئەوانیش وەك نەتەوە ھەڕەشەی نەمانیان لەسەر".

قەشە بەشار وەردە
قەشە بەشار وەردە

یەكێك لە ھۆكارەكانی پێوسیتی سەربەخۆیی كوردستان، كۆمەڵكوژییە. كورد لە لایەن رۆژێمە یەك لەدوای یەكه‌كانی عێراق رووبەرووی كۆمەڵكوژی و گۆرینی ناسنامە بۆتەوە. ئەندامی كۆنگرێس، سیناتۆر مارشا بلاكبێرن، كە ھاوكات ھاوسەرۆكی كۆنگرەی پاڵپشتییە لە كورد، لەسەر كۆمەڵكوژی وتارێكی بڵاوكراوەتەوە.

سیناتۆر مارشا
سیناتۆر مارشا

سیناتۆر مارشا وتارەكەی بەناونیشانی: پێویستە ھێرشە كیمیاییەكانی 1988 لە یاد نەكەین. ئەو دەنووسێت "پێویستە ئەو كۆمەڵكوژیانە لە لایەن كۆنگرێس و ئەمریكاوە بە كۆمەڵكوژی بناسێندرێن و كوردیش ئەو نەھامەتیە وەك خاڵێكی بەھێز بۆ سەربەخۆیی بەكار بھێنێت".

ھەوڵەكانی كورد و دۆستانی كورد بۆ پاڵشتی كردنی ریفراندۆم بەردەوامن و له‌و چوارچێوه‌یه‌دا رۆژی هه‌ینی 28/7/2017 له‌ واشنتن كۆنفرانسی (كوردستان، هاوپه‌يمانى ستراتيژى ئه‌مريكا) ده‌ست پێده‌كات، كە به‌ هاوبه‌شی له‌ نێوان ده‌زگای كوردستان 24 بۆ راگه‌یاندن و توێژینه‌وه‌ و رۆژنامه‌ى به‌ناوبانگى واشنتن تايمزی ئه‌مریكی سازكراوه‌و ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی بأڵای هه‌رێمی كوردستان و كۆنگرێسمانی ئه‌مریكی و كه‌سایه‌تی ئه‌كادیمی و نووسه‌ر و جه‌نه‌رالی ئه‌مریكا به‌شداریی تیدا ده‌كه‌ن.